ИВАЈЛО ДИЧЕВ
Го преименуваме 24 мај затоа што јазикот е само наш. Сега останува да се отстранат Кирил и Методиј, бидејќи тие никогаш не стапнале во Бугарија
Комунистите се прославија со преименувањето – од улици и градови до цела етничка група. Оваа традиција денес ја продолжуваат владејачките националисти. Тие отидоа толку далеку што сакаа да се преведе името на планината Мусала, што доведе до смешни идеи за преименување на господата Контрера, Сиди и Џамбаски.
Новите дваесет, со кои се обидуваат да го одвлечат нашето внимание од кризата во која падна владата и од катастрофалниот пад на поддршката за нивните формации, е преименувањето на саканиот од секој Бугарин 24 мај. Избезумена од сеопфатните напади на кои е подложена, ГЕРБ очигледно го пропушти овој предлог во првото читање, наводно за широка дискусија. Па, да дискутираме.
Причината за лошата одлука е уште една очајна битка што ја водат етно-националистите со македонскиот јазик – ако празникот беше посветен на словенското писмо, тогаш признаваме дека тоа е и на другите словенски народи, ерго – го признаваме постоењето на македонскиот јазик. Сепак, нашиот јазик е само наш, во него ќе ставиме само кого ќе избереме. Тоа значи утре може да побараме од Русите и Монголците авторско право, одреден број копејки за користење на кириличното писмо.
Сериозни научници од Бугарската академија на науките, како што се Институтот за бугарски јазик или Центарот ‘Кирил и Методиј’, веќе зазедоа позиции за научната несолвентност на таквата национализација. Според нив, нашата азбука, иако адаптација на грчката азбука на локалниот јазик, е историско продолжение на глаголицата, создадена за моравските Словени од светите (византиски) браќа, а овие браќа, сиромашните, дури не ни стапнаа во Бугарија. Сега останува да ги отстраниме Кирил и Методиј од 24 мај, бидејќи тие се премногу глобални за нас!
Да потсетиме исто така дека азбуката не дојде да го збуни светот и да влезе во Гинисовата книга, туку за да ги христијанизира паганските популации во нашите земји со преведување на светите книги. Спротивно на напишаното во учебниците по историја за петто одделение, христијанството немаше за цел да го зачува бугарскиот јазик, туку напротив, образованието да биде универзално-човечко. Како што рече Оној: ‘Ако некој сака да дојде по мене, нека се одрече од себе, нека го земе својот крст и нека ме следи’ (Мат. 16:24).
И бидејќи целта на подносителите е повторно да се подели нацијата и да се спротивстави една група против друга, не е занемарено болното прашање дали сме Словени или не – прашање што доаѓа до израз со секоја промена во геополитичката констелација.
Нашиот славизам за овој вид идеолози е резултат само на руската империјална политика; нашиот јазик е (стар) бугарски, а Русите поради некоја причина го усвоија за црковна употреба. Можете да ги слушнете најфантастичните теории на оваа тема; главниот патос на дигиталната милиција е дека протобугарите и тракијците се всушност едно и нивниот заеднички јазик се шири преку кирилицата на север и запад. Потоа, само во 19 век, започнавме да перципираме некои словенски русизми и србизми. А кој негира тоа е комунист, точка.
Во секој случај, ние одамна ги напуштивме научните населби. Прашањето со кое се соочува националистот е кое од двете колачиња е послатко за него. Од една страна е идејата дека тука се развила словенска литература, која подоцна ја прифатиле многу други народи и стана светски феномен. Од друга страна – дека сме единствени – домородни, неповторливи и затоа што тие никогаш не нè препознаваат, секогаш ќе можеме да тропаме со нозете и да се лутиме. И кога сте сами против светот, станувате важни, нели?
Не знам дали средновековниот јазик треба да се нарекува црковнословенски или старобугарски, но знам дека за овие работи одлучуваат научни форуми, а не локалните политичари. Сепак, со новата дебата влеговме во нова фаза. Јас сум зачуден кога ги слушам медиумските мислители кои се прашуваат дали кирилицата треба да започне да се нарекува, на пример, ‘бугарско писмо’. За да се компензира, веројатно ја поштедивме Мусала.
Патем, ако се вратиме назад во времето, ‘нашата теза’ најдобро би можела да се одбрани ако овој јазик и писмо ги наречевме ‘преславски’ по училиштето каде што се практикуваше. Освен што некои, вооружени со други истражувања, ќе велат ‘охридски’ – и еве повторно сме во почетната позиција, која има за цел некако да ги зафркнеме македонските браќа.
Значајно е што апсурдната тема се појавува во време кога Европскиот парламент ја опсипува Бугарија не само со критики, туку и со презир. На корупцијата ѝ беа додадени лагите за Истанбулската конвенција, хомофобијата, односот кон малцинствата и што уште не. Знак дека оваа земја сè повеќе се перципира како туѓа за ЕУ. Зошто? Со толку многу пари потрошени секоја година за рекламирање на Бугарија – за логоа де со рози, де со чадори на плажа? Па, затоа што им дозволуваме на неуките луѓе да ги тресат темелите на нашите животи и да играат детски игри достојни за забавиште – мое е камиончето, мајка ми го купи!
