Владејачката централно-десничарска партија, Нова демократија, само ја потврди својата сегашна доминација, овојпат обезбедувајќи го апсолутното мнозинство што ѝ побегна во мај. Главната вест, сепак, е дека дури три екстремно десничарски партии влегоа во парламентот – од кои онаа што беше основана меѓу двата круга на гласање помина најдобро
ВЛАДАН МАРИЈАНОВИЌ
За почувствителните души меѓу оние со лево-либерална ориентација, во кој дел од Европа и да се, најдобро би било да не ги проверуваат резултатите од повторените парламентарни избори во Грција.
Не само тоа – очекувано – владејачката централно-десничарска партија, Нова демократија (НД) на премиерот Киријакос Мицотакис, го повтори успехот од мај, само овојпат со придобивка на која тогаш не можеше да смета, во форма со бонус мандат кој врз основа на новиот изборен закон обезбедуваат апсолутно мнозинство од 158 места во 300-члениот парламент; туку три екстремно десничарски партии го поминаа прагот од три проценти, од кои едната беше формирана само за мајските избори, а другата, за неверување, меѓу двата круга на гласање. Тоа ќе го направи новото свикување на грчкиот парламент најцрното од 1974 година, кога по седумгодишна воена диктатура, во Грција беше обновена демократијата – и сугерира дека земјата, земена како целина, не научила од трауматичното искуство на не така дамнешниот период на подемот на сега забранетата неонацистичка Златна зора.
За сè да биде уште подепресивно, резултатот на НД воопшто не беше погоден од барем проблематичното справување на властите во случајот со катастрофалната поморска несреќа што се случи на 14 јуни, 47 наутички милји од грчкиот брег – кога се преврте брод и потона со, како што смета, околу 750 илегални имигранти, од кои само околу стотина се спасени. (Официјални лица во Атина отфрлаат каква било одговорност за судбината на жртвите, инсистирајќи дека во неколку наврати била понудена помош на екипажот и патниците, но секој пат била одбиена; сведочењата на преживеаните, како и знаењето на странските медиуми и хуманитарните организациите засновани на сателитски снимки и други аудиовизуелни извори создаваат значително поинаква слика за тоа што се случило). Исто како што страшната железничка несреќа која, поради ефектот на човечкиот фактор – да не речам: типично балкански ѓубриња – се случи во февруари, немаше негативно влијание врз резултатот на партијата на Мицотакис претходно, на гласањето во мај и во кое загинаа 57 лица, главно студенти.
Дали Грците, од кои огромното мнозинство толку многу страдаше за време на должничката криза и под безмилосниот режим на драстични мерки за штедење наметнати од Германија и другите земји доверители, заборавија на емпатијата? Или токму тоа искуство ги направи помалку солидарни и сочувствителни – дури и ако фактот што беше прогласена тридневна жалост поради поморската трагедија треба да го сугерира спротивното?
Се разбира, генерализациите секогаш треба да се избегнуваат, бидејќи не само што често се неточни, туку можат да бидат и опасни. Но, тешко е да се негира дека има нешто перверзно во тоа што во Грција стана можно во рок од неколку месеци или дури само една недела околу некоја опскурантистичка, идеологија на омразата да се соберат доволен број полнолетни граѓани за да влезат во парламентот, додека на другата страна прогресивните сили се редат неуспех по неуспех!
Ова ја враќа приказната кај Мицотакис, наследникот на една од двете политички династии кои ја одбележаа поновата историја на Грција и некој кој, по двојниот изборен триумф, и покрај бројните грешки на неговата влада (од задушувањето на медиумските слободи до прислушувањето на лидерот на Пасок и повеќе) се профилираше како несомнена доминантна лидерска фигура.
На ултранационалистичкото, проруско партиско грчко решение, кое исто така го премина изборниот праг во мај, сега се придружува и свештенички ориентирана Ники (Победа), која за тесно ќе падне под границите од минатиот месец; и буквално новооснованата радикална десничарска партија со бомбастичното (и самообјасниво) име Спартанци, која доби мнозинство поддршка од овие двете партии (4,7 отсто или над 240.000 гласови). Се верува дека овој шокантен успех се должи на тоа што Илиас Касидиарис, поранешен следбеник и еден од осудените водачи на Златна Зора, им дал поддршка од затворот во Спарса. Севкупно, овие три партии ќе имаат 34 поддржувачи, никогаш доволно за да извршат притисок врз НД од десницата – што е уште една лоша вест, бидејќи секогаш имало различни струи во владејачките партии, од кои некои се силно десничарски и дури и со ултранационалистичка по ориентација во споредба со Мицотакис. Тој, од друга страна, се гледа себеси како претставник на класичната, либерална десница, иако воопшто не бега од потезите и политиките карактеристични за многу поконзервативни политичари – една од нив е ригидната имиграциска политика на неговата влада. . само најочигледниот, во никој случај единствениот пример.
Во парламентот влегоа и четири левичарски партии, создавајќи само аритметички привид на некаков вид на рамнотежа на силите (осум партии го прескокнаа пописот, во мај само пет). Во суштина, ситуацијата е далеку од тоа: грчката левица, како што е моментално, во никој случај не е сериозен ривал на владејачката партија. Како номинално сè уште водечка опозициска партија, Сириза помина уште полошо во повтореното гласање од минатиот пат, заостанувајќи од НД за речиси 23 отсто и загуби повеќе од една третина од својот мандат во споредба со билансот во мај, кој тогаш беше окарактеризиран како катастрофален, но во споредба со новиот изгледа како недостижен идеал. (Лидерот на Сириза и поранешен премиер Алексис Ципрас најавува дека одлуката дали ќе остане на нејзино чело ќе им ја остави на партијците. Сигурно ќе беше поправилно доколку тој поднесе оставка веднаш по два дебакли за нешто повеќе од еден месец). Другата партија, социјалистичкиот Пасок, нема многу допирни точки со Сириза и моментално е повеќе од се’ заинтересирана да го преземе статусот на главната опозициска партија од неа, иако сега се чини дека само ќе добие можност за ова за четири години. Нема што да се каже за нереформираните грчки комунисти (ККЕ), исто како што нема што да се каже за партиите со таков идеолошки профил. А малата левичарска и евроскептична партија Курс за слобода, предводена од поранешната членка на Сириза, Зои Константопулу, е едноставно… па, премногу мала за да внесе каква било нова динамика во фрагментираниот и вечно препукувачки свет на грчката левица.
Не е тешко да се објасни како Мицотакис се здоби со таков статус. Практично во сите анализи и по гласањето во мај и по повторното гласање, се подвлекува истото – дека мнозинството Грци во моментов го гледаат како гарант за релативна стабилност и економско закрепнување на земјата: подобрувања кои се особено впечатливи во споредба со хаотичен период на финансиската криза и времето на неизвесното владеење на Сириза. Првата влада на Мицотакис ја намали невработеноста, ги намали даноците, го подигна нивото на странски инвестиции и почна да го дигитализира озлогласено бавниот бирократски апарат. Сега се очекува неговиот нов кабинет, како што ветува, да ги зголеми платите (минималната треба да достигне 950 евра), дополнително да ги намали даноците и да ги спроведе итно потребните реформи во јавната администрација, судството, здравството и образовниот систем – и на тој начин, меѓу другото, ги оправда зголемените очекувања на странските инвеститори, меѓу кои мерките на кабинетот на Мицотакис во изминатите четири години наидоа на големо одобрување. Мора да се признае, социо-економската положба на обичните Грци не се подобрува ни приближно брзо како деловниот углед на нивната земја (до крајот на годината се очекува да се зголеми и нејзиниот инвестициски рејтинг), но сите го научивме ова долго време пред: добрата деловна репутација на една земја има мала или никаква врска со тоа.влијание врз тоа како живеат повеќето нејзини жители.
Ако на ова се додаде фактот дека, како автентично конзервативна партија, НД е предодредена да ги задоволи истите импулси на голем број Грци (доволно е да се потсетиме на несразмерно големото и често малигно влијание што локалната православна црква сè уште го врши за јавниот живот), станува уште појасно зошто партијата на Мицотакис во денешно време – кога ретроградните и реакционерните идеи цветаат насекаде на континентот – како претежно умерена десничарска политичка сила, сега ужива невообичаено голема предност во однос на нејзините ривали за грчките услови. Проблемот е во тоа што постојаното подарување на интересите на големиот капитал од една страна, и радикалниот национализам и ксенофобија од друга страна, неизбежно ги насочува антисистемските гласачи кон уште подесничарски политички екстреми; и дека мејнстрим партиите на десниот центар, како НД, обично не знаат како да се позиционираат кон овие сили – освен што, плашејќи се од губење гласови, ги имитираат во сè повеќе аспекти. Европа во моментов изгледа како модел каде што ова е сè уште единствениот преостанат општ идеолошко-политички тренд – а Грција штотуку стана најновиот елемент на тој мрачен пејзаж.
