Зарем никаде не важи правилото: иста работа – иста плата? Прашање достојно за Нобеловата награда saмoшто ja доби соодветнiot лауреат: Клаудија Голдин, професорка од Харвард
ДАНИЦА ПОПОВИЌ
Зошто мажите заработуваат повеќе од жените? На пример, мажите во САД заработуваат дваесет проценти повеќе од жените во просек, додека ситуацијата овде е многу поповолна. Во Србија тие заработуваат во просек само осум отсто повеќе од жените, најверојатно благодарение на преживеаните социјалистички принципи за родова еднаквост… иако и кај жените нема подобра иднина. Во успешните приватни компании во Србија – во банкарството и осигурувањето, каде платите се највисоки – разликата во платите во просек е иста како во САД. Значи, колку повеќе се развиваме – толку понееднакви (родово) стануваме!
И сега се поставува прашањето – зошто? Зарем никаде не важи правилото: иста работа – иста плата? Прашање достојно за Нобеловата награда штотуку ja доби соодветен лауреат: Клаудија Голдин, професорка од Харвард.
Таа покажа дека нееднаквоста во заработката меѓу мажите и жените ќе остане уште многу долго, но расветли и многу заборавени работи. Дека, на пример, жените во 19 век работеле многу повеќе отколку што мислевме. И ако жените не се приклучија на првата индустриска револуција – таа немаше да се случи! А сепак, и тогаш, успешните жени се откажале од раѓање, а понекогаш дури и од брак, па меѓу „успешните Американки“ само три од десет имале деца. Нивниот избор бил – или работа или семејство!
Веќе кај жените родени во периодот од 1924 до 1943 година, принципот се сменил и гласел – прво семејство, па работа! Типична жена прво би се вработила, потоа би се омажила, ќе родила дете и ќе ја напуштила работата. Ќе се врати на работа кога децата ќе одат на училиште, но тогаш без искуство, многу постара…или, едноставно, засекогаш ќе останела домаќинка.
Само жените родени по 1958 година успеале да ја постигнат целта – и работата и семејството! Оваа промена главно се должи на апчињата за контрацепција и сè повеќе либералните општествени норми, така што разликите во заработката во просек се преполовила: во текот на 1980-тите, мажите имаа 40% повеќе заработувачки, а веќе на почетокот на 2005 година, разликата падна на околу 20 %. Иако, треба да се истакне, кај лицата со високо образование разликата е поголема и изнесува околу 26% во корист на мажите.
И тогаш доаѓаме до заклучоци достојни за Нобеловата награда. Една од поважните е поврзана со нашата вкоренета заблуда, која ја застапува десничарската политичка струја, која тврди дека нееднаквоста во платите е последица на изборот на професијата: мажите извршуваат подобри професии – и треба да заработуваат повеќе! Но, Клодин Голдин покажа дека тоа не е така. Според нејзините зборови – „да беа жените лекари, а мажите медицински сестри“ – нееднаквоста немаше да исчезне, па изборот на професија сам по себе може да објасни само една третина од разликата во заработката.
Се работи за нешто друго. Ниту, пак, зборуваме за алчни работодавци, кои на жените им даваат помала плата за иста работа, за која сè уште се залагаат левичарите. Денес, разликата во платите се јавува поради таканаречените алчни работни места, како што ги нарекува Клаудија Голдин. За што зборува таа, навистина? Станува збор за многубројни, разновидни работни места во областа на финансиите, правото, берзата, медицината или бизнисот, кои бараат долги и непредвидливи часови на работа. Ако двајцата родители избираат алчни работни места, што би се случило ако еден ден добијат СМС порака – вашето дете ја скршило раката и е на пат кон болница? Во тој случај, кој би разбудил пациент од анестезија, кој би го довршил судењето на бос на нарко-мафија или би го прекинал интервјуто со претседателот на една корпорација, на пример?
Тогаш се појави спасоносно решение – компаниите почнаа да отвораат привремени работни места и флексибилни работни места. И тука се кријат најголемите полови разлики во заработката! Ако едниот брачен другар избере алчна работа, а другиот да работи во семејниот бизнис – нивната заработка ќе се разликува не само поради подолгите часови, туку и поради тоа што алчните работни места плаќаат повеќе по час! Голдин ја забележува истата регуларност кај паровите од геј популацијата: таму, по правило, едниот партнер избира алчна работа, додека другиот управува со домаќинството и избира помирна работа
Сите овие феномени се опишани од Клаудија Голдин во нејзината неодамна објавена книга „Кариера и семејство: женско стогодишно патување до правичноста“.
Конечно, вреди да се каже дека Клаудија Голдин е само третата жена – добитничка…или, за да се изнервира Неговата Светост Патријархот Порфирио, а да напишеме – добитничка на Нобеловата награда.
