Може да се тврди дека не е фер да се поставува такво прашање. На крајот на краиштата, Соединетите Американски Држави никогаш не избрале жена претседател, ниту пак жена некогаш била на чело на Кинеската комунистичка партија. Дури и Холандија, поранешниот бастион на либерализмот, никогаш немала жена премиер
ИЈАН БУРУМА
Доаѓањето на Санаи Такаичи на чело на владата несомнено претставува значаен момент за земјата. Но, јапонската „Железна дама“ не се грижи за родовата еднаквост и има многу конзервативни ставови.
Зошто на Јапонија ѝ требаше толку долго за да ја добие својата прва жена премиер? Може да се тврди дека не е фер да се поставува такво прашање. На крајот на краиштата, Соединетите Американски Држави никогаш не избрале жена претседател, ниту пак жена некогаш била на чело на Кинеската комунистичка партија. Дури и Холандија, поранешниот бастион на либерализмот, никогаш немала жена премиер.
Неколку жени воделе азиски земји, но во речиси секој случај тие биле ќерки на познати мажи на лидерски позиции. Индиската премиерка Индира Ганди била ќерка на Џавахарлал Неру, првиот премиер на земјата, а таткото на јужнокорејската претседателка Парк Геун-хе бил Парк Чунг-хи, воен владетел кој владеел со земјата во 1960-тите и 1970-тите.
Сепак, јасно е дека Јапонија има проблем со половите. Во Глобалниот извештај за родовиот јаз од 2024 година, Јапонија е на 118-то место од 146 рангирани земји, додека Јужна Кореја – признаваме дека е поконфучијанско општество од Јапонија – е на 94-то место, а Кина на 106-то место. Жените заземаат помалку од 20 проценти од лидерските позиции во политиката или бизнисот, и покрај тоа што имаат релативно високо ниво на образование. Бројот на жени на јапонските универзитети е речиси еднаков на бројот на мажи, но само 20 проценти од студентите во водечките образовни институции се жени.
Имајќи го ова предвид, неодамнешното назначување на Санае Такаичи за премиер несомнено претставува значаен момент за земјата. Но, дали нејзиното доаѓање на таа позиција сигнализира и фундаментална промена во односите меѓу половите во Јапонија? Дали Такаичи ќе им помогне и на другите жени да го пробијат стаклениот таван?
Нејзините конзервативни ставови за социјалните прашања не изгледаат охрабрувачки. Тој се спротивставува на правото на мажените жени да ги задржат своите момински презимиња, како и на истополовите бракови. Кога зборува за мигрантите – без кои Јапонија повеќе не може нормално да функционира – нејзината реторика зрачи со нетолеранција.
За време на кампањата за избор на лидер на Либерално-демократската партија (ЛДП), Такаичи се додворуваше на десничарските националисти ширејќи гласини за лошото однесување на странските туристи што ја посетуваат Јапонија. И таа вклучи само две жени во својот кабинет од 19 члена, помалку отколку во случајот на некои претходни влади.
И сепак, искачувањето на Такаичи на врвот на јапонската политика, која сè уште е претежно машки свет – дури и во рамките на конзервативна партија доминирана од мажи – заслужува почит. Таа е нетипична и на други начини. За разлика од многу водечки политичари во Јапонија и жени на лидерски позиции на други места во Азија, Такаичи не потекнува од семејство кое е активно вклучено во политиката. Таа пораснала во конзервативна провинциска средина, со мајка која верувала дека девојчињата не треба да одат на универзитет. Такаичи инсистирала таа да студира.
Како и нејзиниот идол, Маргарет Тачер, првата жена премиер на Велика Британија, Такаичи се гледа себеси како „Железната дама“, способна да биде построга од мажите кога е потребно. (Позната е прекорот на Тачер до тогашниот американски претседател Џорџ Буш постариот, кога му кажува дека „не размислува многу“ за одговорот на ирачката окупација на Кувајт во 1990 година.) Ова исто така значи дека со покажување женственост и споделување насмевка, таа мора да одржува рамнотежа со своите машки склоности и интереси, кои вклучуваат хеви метал музика и мотоцикли.
Можеби единствениот начин жената во повеќето земји да се искачи на врвот на конзервативната партија е да биде поголем јастреб од нејзините машки колеги. Поранешната германска канцеларка Ангела Меркел не беше посебен јастреб, но беше понемилосрдна од нејзините машки ривали, што ѝ помогна да ги надмудри сите. Откако дојде на власт, Меркел проектираше еден вид мајчинска сигурност: штом ќе се најдете во нејзините топли раце, сè ќе биде во ред.
Тоа не беше стилот на Тачер, а не беше ниту на Такаичи. Таа е јастреб во однос на имиграциската политика и одбраната, и како нејзиниот ментор, покојниот премиер Шинзо Абе, таа не е склона да се задржува на темата за јапонските злосторства во Втората светска војна, ниту пак гледа проблем во доставувањето пошта до починатите во светилиштето Јакусуни, каде што почиваат некои од осудените воени злосторници.
Одлуката на Такаичи да ги зголеми трошоците за одбрана на два проценти од бруто националниот приход до следниот март и нејзината желба да го промени пацифистичкиот устав на Јапонија наидуваат на одобрување од американскиот претседател Доналд Трамп, кого таа наводно го придобила за време на нивниот прв состанок. Трамп дури ја претставил како „победник“, додавајќи дека „тие станале многу блиски пријатели заедно“. Но, затоа воинствените ставови на Такаичи ги вознемирија Кинезите, кои во времето на пишување на овој текст сè уште не ѝ честитале за нејзиното доаѓање на чело на јапонската влада.
Исто како што Тачер ги отпиша полиберално настроените политичари во нејзината Конзервативна партија како „слаби“, Такаичи има склоност да ги направи некои од нејзините колеги од ЛДП – вклучувајќи го и нејзиниот непосреден претходник, безнадежниот Ишиба Шигеру – да изгледаат како кретени во споредба. Ова би можело да ја направи ефикасен лидер; и таа би можела да успее дури и во она што Абе не го направи – да го промени уставот и да ѝ даде на јапонската армија позначајна улога.
Онаму каде што се разликува од Абе, барем на реторичко ниво, е неговиот став кон имиграцијата. Абе ги олабави условите за добивање јапонска виза со цел да се обезбеди прилив на потребна работна сила од странство во индустрискиот, земјоделскиот и градежниот сектор. Тој, исто така, го промовираше туризмот како извор на дополнителен приход. Спротивно на тоа, Такаичи има тврд став во однос на имиграциската политика. Но, бидејќи тоа ги лишува крајно десничарските партии од вродена ксенофобија од аргумент, може да им овозможи тивко да ги продолжат политиките на Абе под поповолни услови.
Се чини дека Такаичи не е заинтересирана да им помогне на јапонските жени да успеат во јавниот живот. И сепак, нејзиниот пример може да биде нејзиниот најголем придонес на тој фронт. Кога Барак Обама беше избран за претседател на САД во 2008 година, Афроамериканците танцуваа на улиците во Харлем, Њујорк. Се сеќавам на еден горд татко како извикува: „И мојот син може да стане претседател на Соединетите Држави!“ Сега јапонските мајки можат да имаат исти надежи за своите ќерки. Не е ни малку.
(radar.mk)
