По присилната оставка на претседателот, неговиот наследник Џералд Форд го помилува за се’ што се случи за време на аферата што ја потресе Америка. Од друга страна, ноќниот чувар Френк Вилс, кој го открил упадот во комплексот Вотергејт, умрел во беда, бидејќи не можел да најде работа. Нивните приказни зборуваат многу за тоа дали САД станаа подобро место за живеење по Вотергејт
МАРКО ЛОВРИЌ
За влијанието на Вотергејт на планетата доволно говори и бројот на скандали кои во последните пет децении го добија своето име со ставање на наставката „гејт“ на клучниот поим. Статијата на Википедија наведува најмалку двесте такви, од Америка до Африка и Азија до Австралија. На списокот има и забавни необичности како Donutgate (односно инцидентот во кој популарната пејачка Аријана Гранде лижеше неплатени крофни на шалтер во слаткарница во Лос Анџелес и тврдеше дека ги мрази Америка и Американците) и воопшто не така смешни политички афери како што е Контрагејт (за што подоцна ќе стане збор). Во некои „гејтови“ има сериозна гужва, па Pizzagate се повикува на една од познатите тепачки меѓу играчите на Арсенал и Манчестер Јунајтед (во која Сеск Фабрегас го удри Алекс Фергусон со парче пица) и на теорија на заговор чија логика не е лесна. да следат, а чии поддржувачи грубо тврдат дека во подрумите на некои популарни американски ресторани врвните демократи вршат сатанистички ритуали во кои малтретираат деца. Тој втор Pizzagate, инаку, новинарите и сличните често го сметаат за претходник на уште полудиот и попознат Q-Anon.
Тие силни „гејтови“ сведочат дека светот полудел и дека новинарите се многу мрзеливи кога станува збор за именување на настан, но не ни кажуваат зошто еден американски политички скандал е фетиш на јавноста и новинарските студии насекаде во светот педесет години. За помладите и за оние кои немаа среќа да студираат новинарство, еве потсетување. Републиканецот Ричард Никсон стана 37-ми претседател на САД во 1968 година. Во својот победнички говор, тој вети дека ќе се обиде да ја „обедини поделената нација“, што на крајот го постигна, иако на прилично неочекуван начин. Претседателот, како претседател, сака да знае што се случува во неговата земја, па веднаш по преземањето на функцијата одобри план за безбедносните агенции, ЦИА, ФБИ и слични компании, да ги прошират своите активности во самата Америка. Тој брзо ги променил своите приоритети и се посветил на бомбардирањето на Камбоџа, но најдоцна до 1971 година сфатил дека првобитната идеја е вистинската.
Во јуни 1971 година, Њујорк Тајмс и Вашингтон Пост почнаа да ги објавуваат „Документите на Пентагон“, кои им ги откри разочараниот воен аналитичар Даниел Елсберг. Тие досиеја докажаа дека и администрациите на Кенеди и Џонсон лажеле за војната во Виетнам, но бидејќи за Никсон не се зборуваше многу, претседателот на почетокот не сакаше да се вклучи. Но, советниците го убедија дека мора. Шефот на кабинетот на Никсон, Хари Халдеман, му објасни на претседателот дека обичниот човек ќе заклучи од документите дека не може да и верува на владата и дека „имплицитната вера на јавноста во непогрешливоста на претседателот на Соединетите Држави“ сериозно ќе биде разнишана. . Никсон потоа се обиде да спречи понатамошно циркулирање на досиејата, но по борбата пред разни судови, Врховниот суд конечно го одби неговото барање. Белата куќа одговори на неуспехот со формирање на група задолжена да ги затвара таквите разузнавачки дупки во иднина. Таа беше формирана во јуни, нејзините оперативци неформално се нарекуваа себеси „Водоводџии на Белата куќа“, а во септември упаднаа во канцеларијата на психијатарот на Елсберг, обидувајќи се да најдат компромитирачки информации за „свиркачот“. Бидејќи грабежот беше фијаско, единицата постепено беше затворена, но некои нејзини членови решија да ги здружат силите со Комитетот за реизбор на претседател во уште поголемо фијаско. На 17 јуни 1972 година, во комплексот Вотергејт, каде што во тоа време се наоѓал Демократскиот национален комитет, полицијата, по пријава на ноќниот чувар Френк Вилс, пронашла пет лица со многу пари, радио станица која ги фаќала фрекфенцијата на полицијата, камери, ролни од неексплодирани филмски и гасни пиштоли. Навистина, мажот во Америка може да носи сè додека е белец, но оваа комбинација на рачен багаж беше претерана.
Многу брзо се покажало дека провалниците, меѓу кои имало и соработници на ЦИА, повторно барале нешто компромитирачко и се обиделе да постават опрема за прислушкување. Медиумите разбраа за таа приказна, а во следните месеци беше откриено дека парите кои биле законски наменети за новата претседателска кампања на Никсон, биле депонирани на банкарската сметка на еден од провалниците. Исто така, беше откриено дека Џон Мичел, американскиот јавен обвинител, контролирал таен републикански фонд од кој се користеле такви разузнавачки активности. Во октомври, ФБИ мудро заклучил дека упадот на Вотергејт е само дел од републиканската кампања за политичка шпионажа, но ништо од тоа не го спречи Ричард Никсон да биде реизбран за претседател во ноември 1972 година, многу поубедливо отколку во 1968 година. всушност тоа беше една од најубедливите победи во историјата на претседателските избори во САД. Скандалот дотогаш некако го заобиколуваше, но од 1973 година кругот околу новиот-стар претседател почна да се стеснува.
Во јануари, петте провалници, како и соработниците на Никсон, Џорџ Гордон Лиди и Џејмс Мекорд Јуниор, беа осудени за заговор, кражба и прислушување. Во април, најблиската група од Белата куќа, споменатите Хари Халдеман, Џон Ерлихман и Џон Дин, поднесоа оставки, а потоа и државниот обвинител Ричард Клајндинст. Во мај, комисијата на Сенатот започна јавни расправи кои привлекоа невиден број Американци на нивните телевизии. Џон Дин на комисијата во јуни изјави дека разговарал со претседателот „најмалку 35 пати“ за тоа како да се прикрие скандалот. Следеа сензационални откритија од страна на комитетот како американски интервенции низ светот, па попатно беше откриен детален план за кражбата во канцеларијата на психијатарот Елсберг. Во јули, Александар Батерфилд, поранешен еден од секретарите на Никсон, откри дека од 1971 година, Никсон ги снимал сите разговори во Белата куќа. Тоа само по себе не беше голема работа – и неговите претходници снимаа – но Сенатот сега можеше да ги побара снимките. Претседателот одби, а во Конгресот се погласно се слушаше неславниот збор „импичмент“. Овде нема место за детален приказ на влечењето на војната околу тие ленти, така што само ќе кажеме дека во април 1974 година Белата куќа ги предала редактираните транскрипти на снимките, но Конгресот ги сакал лентите, точка , па така во јули Врховниот суд едногласно одлучи дека Никсон мора да ги предаде. Судскиот комитет на Претставничкиот дом започна истрага за импичмент, а бидејќи тој практично немаше сојузници дури и во сопствената партија, на 8 август, Ричард Никсон стана првиот американски претседател кој поднесе оставка.
Педесет години подоцна, ако е лесно да се разбере зошто Вотергејт продолжува да ги фасцинира Американците, потешко е да се каже од каде доаѓа неговата светска магија. Што и да правеше Никсон за време на Вотергејт, секако е детска игра во споредба со злосторствата извршени од секој американски претседател во надворешната политика. А ако зборуваме за „скандали“, Дејвид Гринберг, професор по историја и медиумски студии на Универзитетот Рутгерс во Њу Џерси, во авторски текст за Политико го привлекува вниманието на веќе споменатиот Контрагејт. Терминот се однесува на колосалната свињарија на администрацијата на Роналд Реган, која посредуваше со оружје за Иран на Хомеини и ги користеше парите за тајно финансирање на Контра, десничарска бунтовничка група која се обидуваше да ја собори социјалистичката влада во Никарагва. Настрана од меѓународниот аспект на тоа злосторство, самиот американски Конгрес ја забрани продажбата на оружје на Иран и финансирањето на Контра. А сепак, дури и на меѓународно ниво, Countergate не е видлив под сенката на Вотергејт. Но, Гринберг има објаснување.
„Еден одговор е дека Вотергејт е како класичен роман. Како и да се другите одлични романи, има возбудлив заплет, привлечни ликови и безвременска тема. На јавноста и е тешко да го следи заплетот на скандал, но Вотергејт изгледа како холивудско сценарио. Првиот чин е постепеното спуштање на Никсон во сè поголем криминал… Вториот чин на Вотергејт, прекинот, ја закачи публиката во сагата и сè уште ја прави возбудлива. 17 јуни 1972 година не беше почеток на приказната за Вотергејт, туку неговата оска. Апсењето на провалникот поттикна неколку новинари да почнат да копаат. Тие првични откритија го поттикнаа Сенатот да формира истражно тело, а работата на телото стана неочекуван телевизиски блокбастер поради зачудувачките откритија…“
Гринберг секако спомнува „неколку новинари“, без кои денес е невозможно да се зборува за Вотергејт, бидејќи филмската трупа од смели новинари е исто така суштинска компонента на трајната популарност на приказната. Новинарите на „Вашингтон пост“ Боб Вудворд и Карл Бернштајн стекнаа трајна слава со нивните смели ископувања низ Белата куќа. Тие секако ја заслужија славата, иако и самите изгледаат малку непријатно со наративот популарен во новинарските студии, наративот според кој излегува дека Никсон бил симнат од самите Малтинци, а кој самиот Вудворд го нарече „апсурден“.
Но, другите аспекти на Вотергејт на прв поглед не личат на холивудските шеќерни палта. Ричард Никсон беше помилуван од неговиот наследник Џералд Форд за се што направи за време на Вотергејт. Сè до неговата смрт во 1994 година, Никсон пишувал мемоари, патувал низ светот, ја подобрувал својата слика за себе и генерално, неговите гревови не биле казнети со ништо друго освен со резигнација. Од друга страна, заборавениот и несомнен херој на приказната, ноќниот чувар Френк Вилс, кој го откри упадот во комплексот Вотергејт на 17 јуни 1972 година, тешко наоѓаше работа од 1973 година. Во 1983 година бил уапсен поради кражба на патики во вредност од 12 долари. Тој се изјасни за невин, но беше осуден на една година затвор. Тој умре во 2000 година во таква сиромаштија што не можеше да си дозволи струја и вода, пишува деновиве Вашингтон пост. Приказната на Никсон и Вилс доволно зборува за тоа дали САД станаа подобро место за живеење по Вотергејт. На истиот колосек се и многу аналитичари кои тврдат дека во денешна Америка Ричард Никсон без проблеми би го отслужил мандатот и дека неказнивоста на американскиот претседател јасно ќе се види на примерот на Доналд Трамп.
