Руската рубља поевтини во однос на доларот, паѓајќи на нивоа невидени од масовниот колапс на руската национална валута во раните денови од инвазијата на Украина во февруари 2022 година
АРТУР САЛИВАН
Рубљата драстично падна, особено откако САД воведоа санкции за руската Газпромбанк. Што значи овој колапс за руската економија и кои се можните последици.
Руската рубља поевтини во однос на доларот, паѓајќи на нивоа невидени од масовниот колапс на руската национална валута во раните денови од инвазијата на Украина во февруари 2022 година. Во вторникот (3 декември) стапката беше нешто над 106 рубљи за долар, од 113 рубљи за долар минатата недела. Со цел зајакнување на националната валута, руската централна банка го прекина купувањето на девизи на 27 ноември.
Која е причината за големиот пад на руската рубља?
Сегашната девалвација на рубљата започна на крајот на летото. Потоа паднаа и цените на нафтата, што беше тежок удар за Русија, чија главна извозна стока е токму нафтата. Ова изврши притисок врз руската економија, која многу експерти сега ја нарекуваат „воена економија“ и која доживува сериозни тешкотии поради високата инфлација. Во текот на изминатите 18 месеци, руските власти нагло ги зголемија трошоците за одбрана во обид да добијат предност во војната против Украина: од 2021 година досега се зголемени повеќе од три пати, а во буџетот за 2025 г ќе достигне рекордни 13,5 трилиони рубљи (околу 102 милијарди евра) – 25% повеќе отколку во тековната година.
Руската централна банка проценува дека инфлацијата оваа година ќе биде 8,5%, што е двојно повеќе од целното ниво. Рекордно висока е и каматната стапка – во октомври достигна 21%. Сепак, многу набљудувачи го припишуваат остриот пад на рубљата во последните денови на санкциите воведени од САД врз Газпромбанк на 21 ноември.
Оваа банка остана една од ретките големи финансиски институции во Русија која досега не беше предмет на ограничувања, бидејќи е клучна платформа за плаќање на руските енергетски ресурси. Нејзиното вклучување на листата на американски санкции ефективно значи дека оваа банка повеќе нема да има пристап до глобалниот финансиски систем во кој доминира САД, што пак ќе ја ограничи способноста на Кремљ да ја финансира војската и ќе го отежне собирањето приходи за извозни стоки, вклучително и гас, од нејзините други европски клиенти како што се Словачка и Унгарија
Во исто време, Соединетите Држави се обидуваат да ги одвратат странските банки да работат со Москва, предупредувајќи ги дека би можеле да бидат предмет на дополнителни санкции доколку контактираат со ФСБ, сопствениот „Систем за финансиски пораки“ на Кремљ, алтернатива на западниот SWIFT . Според Крис Вифер, инвестициски консултант кој работи во Русија повеќе од 25 години, санкциите против Газпромбанк би можеле да имаат „сериозни последици“ за рускиот буџет – освен ако не се најдат заобиколени решенија или САД не прифатат исклучоци за некои земји.
Московскиот економист Олег Буклемишев смета дека неодамнешните настани се одраз на различните притисоци под кои се наоѓа руската економија од руската инвазија на Украина – западните санкции, потребата од постојано пренасочување на извозот и увозот, огромните трошоци за логистика и продажба… Се ова е лудо скапо“, уверува тој.
Што покажува поевтинувањето на рубљата за состојбата на руската економија?
Откако Русија почна нагло да ги зголемува трошоците за одбрана, експертите предупредуваат на опасноста од прегревање на нејзината економија. Иако земјата бележи висок раст на БДП и рекордно ниска невработеност, инфлаторните притисоци се интензивираат поради наглото зголемување на трошоците.
Оваа недела руските власти објавија нови податоци кои јасно наведоа некои од проблемите. Во услови на голем недостиг на работна сила поради мобилизацијата за војната против Украина и повеќе од 1 милион луѓе кои ја напуштија Русија поради војната, реалните плати во земјата се зголемија за 8,4% на годишно ниво во септември. Зголемувањето на приходите и расходите на домаќинствата доведе до значително зголемување на цените на некои важни прехранбени производи како што е путерот, на пример. Соодветно на тоа, кражбите на овој вид производи се зголемени, а некои продавници сега го чуваат маслото во затворени кабини.
Што велат руските власти за падот на рубљата?
Министерот за економија Максим Решетников изјави дека флуктуациите на рубљата се предизвикани од јакнењето на доларот и стравот на пазарите по воведувањето на американските санкции кон Газпромбанк. Според него, ова што се случува не е резултат на „фундаментални фактори“, а ситуацијата наскоро би се стабилизирала.
Некои набљудувачи веруваат дека слабата рубља е во согласност со плановите на претседателот Путин да ги зголеми владините трошоци. Послабата рубља значи дека Кремљ би можел да има повеќе средства во националната валута, бидејќи Русија вообичаено продава нафта и гас за странска валута.
Според инвестицискиот консултант Крис Вифер, руската влада го гледа падот на рубљата како шанса да ги претвори девизните приходи во што е можно повеќе рубљи пред масовното зголемување на буџетот во 2025 година. „Сака да одржи низок буџетски дефицит, а покрај тоа, властите може да видат и придобивки од поевтинување на рускиот извоз, на пример, ѓубрива, за да ги направат привлечни за потенцијалните странски купувачи“, додава експертот.
Што е следно за руската рубља?
Руската економија претходно им пркосеше на мрачните прогнози за нејзиниот развој. Кога САД, ЕУ и Велика Британија воведоа опсежни санкции кон Москва по февруари 2022 година, западните лидери тврдеа дека тоа ќе биде тежок удар за руската економија. Сепак, огромните резерви на нафта и гас ѝ обезбедија огромни приходи во текот на 2022 година, а генијалноста во заобиколувањето на санкциите и овозможи да одржува високи нивоа на приходи во поголемиот дел од 2023 година. Можно е Русија да најде начин да ги заобиколи ограничувањата наметнати и на Газпромбанк. Покрај тоа, Москва ја прошири својата трговија со Кина, Индија и други земји, откако европските земји во голема мера се откажаа од руската нафта и гас.
Сепак, се чини дека овој пат Руската Федерација има причина за загриженост. Падот на цената на нафтата го погоди нејзиниот најважен извор на приходи. Во исто време, според голем број експерти, најновите податоци укажуваат дека економијата е прегреана до ниво кое е опасно за финансиската стабилност. Сето ова врши значителен притисок врз Кремљ да ја стави ситуацијата под контрола што е можно поскоро. Слабата рубља ќе им ја отежне борбата на властите со инфлацијата – вели Кристофер Вифер. Сепак, тој потсети и дека секогаш кога рубљата била во неволја, владата интервенирала со корекции на девизниот курс. „Можно е тоа да се повтори сега – дури и пред крајот на годината“, вели финансискиот аналитичар.
