ЗЕКИРИЈА СМАИЌ
Некои земји – членки, како што се Германија, Унгарија, Грција, Романија и Бугарија, веруваат дека клучевите за регионалната безбедност и динамиката на интегративниот процес ги држи Србија.
Театарскиот говор за состојбата на Европската унија одржан од претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лаен минатата среда на пленумот во Европскиот парламент е нејзино второ обраќање од ваков вид од крајот на ноември 2019 година, кога беше избрана за оваа висока позиција. И овој пат, Западен Балкан не беше меѓу најважните годишни приоритети на европските институции.
Ништо невообичаено. Откако овој формат на обраќање до европските парламентарци беше воведен во пракса во 2010 година, политиката за проширување и Западен Балкан отсекогаш биле идентификувани како една од поважните тематски области во годишните планови на ЕК и ЕП. Меѓутоа, во пракса, проширувањето како една од стратешките политики на Унијата не беше меѓу првите пет или шест преокупации на европските институции во последните десет години.
Со оглед на концентрацијата и сложеноста на тековните интра-европски и глобални проблеми, не е тешко да се разбере дека сегашната коронарна пандемија е коронавирусот и неговите економски, здравствени и социјални последици; неуспехот на европската геополитика; планира да создаде заеднички одбранбени структури; климатски катастрофи; миграција; тероризам; прашањето за глобалното лидерство по неолибералниот дебакл во Авганистан; продлабочување на јазот помеѓу поединечните членки на Унијата; заминувањето од политичката сцена на германската канцеларка Ангела Меркел, како авторитетен модератор на европските политики … големи предизвици од кои зависи не само кредибилитетот, туку можеби иднината на Унијата.
Но, ако во својот прв говор за состојбата на Унијата пред една година навистина искрено мислеше дека „иднината на ЕУ ќе биде онаква каква што ја создаваме ние, а Европа како што ние ја сакаме“, тогаш се чини логично зошто на среден термински визии за ЕУ и Европа не постои вистински интегралистички пристап кон Западен Балкан, што е де факто географски, историски, културно и на кој било друг начин нераскинлив дел од цивилизацискиот простор за кој зборува Фон дер Леен..
Заедничкиот заклучок на многу набудувачи, аналитичари, поранешни и сегашни учесници во креирањето на европската политика е дека Унијата е на историски погрешен пат. Неочекувано голем број европратеници зборуваа за ова во средата, посочувајќи на ропство на старите парадигми, недостаток на лидерска храброст и зголемено внатрешно несогласување за сите глобални прашања – од екологија и „зелен план“, феноменологија на миграција и создавање на Европските заеднички одбранбени сили, кон политиката на проширување…
Декларативно, според тоа, Унијата се залага за проширување, бидејќи, како што рече неодамна претседателот на ЕП, Давид Сасоли во Блејд, „без земјите од Западен Балкан, нема мирна, стабилна, демократска и просперитетна Европа“. Проблемот произлегува во реализацијата на таквите обврски, бидејќи сите земји -членки, па дури и европската „локомотива“ (Германија и Франција) не секогаш имаат договорени позиции за прием на нови членови. Сепак, најголемите судири меѓу членовите се предизвикани од дилемата за „индивидуалниот“ или „колективниот“ пат до Брисел, а конфузијата е предизвикана и од дискусијата за роковите за потенцијално проширување, клучните услови и фаворитите за пристапување кон Унија.
Некои земји- членки, како што се Германија, Унгарија, Грција, Романија и Бугарија, веруваат дека клучевите за регионалната безбедност и динамиката на интегративниот процес ги држи Србија. Како аргументи се наведуваат нејзината геостратешка позиција, должината и важноста на нејзината северо-западна граница со Унијата. Франција, Хрватска, Словенија, Австрија, Белгија и повеќето балтички земји им даваат приоритет на оригиналните критериуми за проширување од 1993 година, според кои пристапувањето во Унијата е реверзибилен процес, во кој и добрите и лошите чекори мора точно да се измерат и фер да се вреднуваат На ако тоа не е така, вината не треба да биде само на страната на земјите -аспиранти, туку и на земјите -членки и нивните заеднички институции кои управуваат со процесот.
Според сегашната европска стратегија за проширување, фер и строга условеност во сите фази на преговори со земјите кандидати нема алтернатива, и секој кандидат или потенцијална земја -кандидат мора да се гледа поединечно, а не во стадо. Според принципот на условеност, фактот е дека Црна Гора е веќе членка на НАТО, но и фактот дека го отвори последното од 33 -те поглавја за преговори кон средината на минатата година (поглавје осмо, за конкуренција), Црна Гора е далеку пред Србија и повеќето земји.на Балканот, а ја следат Албанија и Северна Македонија.
