Ајбуљена Хаџију е кандидат на Самоопределување за претседател на Собранието на Косово. Во претходните 14 пати, таа не доби доволно гласови (или немаше кворум) за да биде претседател на парламентот
НАТАША АНЃЕЛКОВИЌ
Ќор-сокакот во шахот значи дека кралот не е нападнат, но секој потег на играчот ќе резултира со пораз.
Аљбин Курти, премиерот на Косово во технички мандат, се најде во слична ситуација, кој по победата на изборите во февруари најави формирање нова влада и продолжување на утабаниот пат.
Сепак, владата се избира во парламентот, а Собранието на Косово не е конституирано ниту по 30-тиот обид.
Мандатите на пратениците беа потврдени, но претседателот на Парламентот не беше избран ниту три месеци по изборите.
Седници се одржуваат на секои 48 часа со недели, но без успех.
Идниот прв човек на собранието треба да добие 61 глас од 120 пратеници.
Но, кандидатката на Самоопределување, Аљбуљена Хаџију, обично добива 57, па затоа седниците се презакажуваат.
Проблемот е процедурален, но е уште пополитички, вели Огњен Гогиќ, политички аналитичар од Северна Митровица.
„Политичкиот проблем е што нема јасно мнозинство, на Курти му требаат четири до пет пратеници, кои упорно не може да ги собере, а опозицијата може, но нема да ги собере.“
„Доколку опозицијата сакаше да ја преземе владата, ќе бараше излез од ова, но им одговара Курти да биде обвинет за блокадата“, изјави Гогиќ за Би-Би-Си.
Сите калкулираат токму сега бидејќи локалните избори доаѓаат на есен, а во 2026 година овој парламент треба да избере нов претседател на Косово, со задолжително присуство на две третини од пратениците, објаснува тој.
КОМБИНАТОРИКА ПО ИЗБОРИТЕ Откако освои најголем број гласови на изборите, Курти објави дека ќе формира влада со своите претходни коалициски партнери.
Со 48 пратеници, потребни се уште 13 поддржувачки раце во собранието, но оваа цел засега е непремостлива пречка.
Големите партии не сакаат да му се придружат на Курти во коалиција, а преговорите со другите пратеници за приклучување кон неговата партија не донесоа ниту резултати.
Демократската партија на Косово (ПДК) со 24 места, Демократскиот сојуз на Косово (ЛДК) со 20 места и Алијансата за иднината на Косово на Рамуш Харадинај со осум места останаа во опозиција.
Малцинствата имаат по 10 загарантирани места – 10 српски претставници и 10 други – Бошњаци, Турци, Роми, Ашкалии, Египќани.
Српската листа, блиска до официјален Белград, освои девет места, а Ненад Рашиќ, поранешен министер во владата на Курти, освои еден мандат.
Спогодбата меѓу трите главни албански партии со малцинствата би можела да му ги одземе уздите на владата од рацете на Курти, но се чини дека нема волја за таков пресврт.
РЕКОРД И ЗА ГИНИС Членовите на опозицијата го кршат Уставот со тоа што одбиваат да гласаат, изјави Хекуран Мурати, пратеник на Движењето Самоопределување, пред почетокот на 30-тата седница.
Пратеникот на Демократската партија на Косово (ПДК), Наит Хасани, објави дека повеќе нема да доаѓа на седниците и дека во иднина треба да доаѓаат само претседателите на политичките партии, без Курти да сфати дека не победил на изборите.
„Која е поентата да нè малтретирате да дојдеме, да патуваме од Призрен за да го слушаме истиот рефрен по 30-ти пат?“
„Ова му штети на меѓународниот углед на Косово, низ кој моментално поминуваме, по триесетти пат – можеме да влеземе во Гинисовата книга на рекорди“, рече Хасани, пренесува Косев.
ШТО ВЕЛАТ ПАРТИИТЕ? По една од претходните седници на собранието, Курти го покани претседателот на ЛДК на коалиција со писмо, што Љумир Абдижику го одби и предложи преодна влада, обединување и договор на сите албански партии застапени во парламентот.
Курти го отфрли овој предлог и не се откажува од ексклузивното право да го номинира претседателот на Парламентот, што го бара опозицијата.
Мемљи Красниќи, лидер на ПДК, го обвини косовскиот премиер дека ги држи собранието и другите институции како заложници, повторувајќи го истото сценарио со ист резултат.
„Се чини дека за Курти Аљбуљена Хаџиу е поважен од околу еден милион граѓани“, рече Красниќи.
„Институционална катастрофа“ е на дело, предупредува тој.
„Играта околу неформирањето на Собранието на Косово стана срамна, не само за избраните претставници, туку и за државата Косово.
„Седниците што се повторуваат на секои 48 часа, без никаква одлука, станаа симбол на незрелоста на нашата држава“, рече Рамуш Харадинај, лидер на Алијансата за иднината на Косово.
Оваа партија достави до Уставниот суд предлог за формирање комисија за тајно гласање за време на конститутивната седница на собранието, објавуваат медиумите.
Според правилата на собранието, конститутивната седница не може да се заврши додека не се изберат претседателот и потпретседателите.
Погледнете го видеото од една од претходните седници на Собранието на Косово: пратениците се тепаат, Курти полеан со вода
КАКО НАСТАНАЛ ПРАВНИОТ ПРОБЛЕМ? Институционални блокади имаше во Косово во 2014, 2017 и 2020 година, потсетува Гогиќ.
Кризата траеше најдолго во 2014 година, кога ДПК, тогаш предводена од Хашим Тачи, победи на изборите, но ривалскиот Демократски сојуз на Косово формираше коалиција и обезбеди мнозинство за избор на претседател на собранието.
„Уставниот суд го поништи тоа и рече дека претседателот на собранието го номинира партијата што ги добила изборите.“
„После тоа, ПДК и ЛДК се здружија во коалиција и тоа беше крајот, меѓутоа, пресудата не кажа што ако победникот не гласа за претседател и упорно предлага, како што е случајот сега“, Гогиќ ја опишува правната празнина.
Никој сè уште не го упатил ова прашање до Уставниот суд.
„Затоа нема одговор кога може да се каже дека победникот на изборите ги исцрпил своите опции.“
„Харадинај му поставува на Уставниот суд периферно прашање, а тие не бараат мандат за да предложат кандидат за претседател“, тврди Гогиќ.
ШТОМ Е СЛЕДНО? Во пресрет на 13-тиот обид за устав, амбасадите на западните земји во Косово извршија дипломатска офанзива во обид да се стави крај на политичката блокада.
Американската амбасада објави дека на Косово му е потребна стабилна влада, Велика Британија ја нагласи итноста од наоѓање решение, додека Германија потсети дека подготвеноста за компромис е една од европските вредности, пишува весникот „Коха“.
Амбасадорите на Квинте – Америка, Велика Британија, Германија, Италија и Франција – се сретнаа со Курти на 12 мај, но исходот сè уште не е на повидок.
Косовскиот претседател Вјоса Османи ги покани лидерите на политичките партии на консултации на 15 мај.
Кризата може да продолжи и во наредните месеци, бидејќи претставниците на меѓународната заедница не вршат притисок врз опозицијата да ја реши, убеден е Гогиќ.
Опозициските партии не брзаат да влезат во владата под овие околности, што може да се протолкува како „расипана коалиција“, бидејќи секоја ќе се бори одделно на претстојните локални избори.
„Курти би сакал да формира влада, дури и да оди на нови избори, но не може“.
„Верувам дека е можно да се оди на парламентарни избори заедно со локалните во октомври“, забележува Гогиќ.
Сепак, според Уставот на Косово, за да се распишат изборите и да се распушти парламентот, потребно е претходно да се конституира Собранието, додава тој.
И тоа нè враќа на почетокот на приказната.
Седумнаесет години по прогласувањето на независноста, Косово беше признаено од околу 100 земји. Сепак, точниот број не е познат.
Приштина наведува бројка од 117 земји, а во Белград велат дека има многу помалку.
Меѓу земјите од Европската Унија кои не го признале Косово се Шпанија, Словачка, Кипар, Грција и Романија, а кога станува збор за светски сили, тоа се Русија, Кина, Бразил и Индија.
Од 2008 година, Косово стана членка на неколку меѓународни организации, како што се ММФ, Светската банка и ФИФА, но не и на Обединетите нации.
(БиБИ-Си)
