Се повеќе автори истакнуваат дека голема одговорност за нашата идеолошка сиромаштија и нејзините последици – растечката нееднаквост, високата невработеност и осиромашувањето на работниците – носат левичарските икони од втората половина на дваесеттиот век, мислители кои сугерираат дека неолиберализмот е најмалото зло
ЗОРАН ЌИРЈАКОВИЌ
Сфаќањето дека нема алтернатива најмногу е поврзано со Маргарет Тачер и „мрачните сили“ кои ја поддржуваа. Но, во приказната за појавата на едноидеолошки свет без вистински алтернативи, виновниците не се само големите сопственици на медиуми, моќните конзервативци и десничарските копилиња.
Се повеќе автори истакнуваат дека голема одговорност за нашата идеолошка сиромаштија и нејзините последици – растечката нееднаквост, високата невработеност и осиромашувањето на работниците – носат левичарските икони од втората половина на дваесеттиот век, мислители кои сугерираат дека неолиберализмот е најмалото зло.
Изведбата на некои од водечките власти беше доведена во прашање – од Кристофер Хиченс, водачи на милитантните „нови атеисти“ кои понудија „интелектуална покритие за западниот империјализам“ и крстоносната војна на Буш, до Ентони Гиденс, кој го следеше долгиот пат на британските лабуристи до десницата -Барон Гиденс од Саутгејт, до Мишел Фуко, чија работа е во срцето на левичарската мисла со децении.
Најголемата бура ја предизвика книгата што ја уредуваше белгискиот социолог Даниел Замора, посветена на „Фасцинацијата на Фуко од неолиберализмот во подоцнежните фази од неговиот интелектуален живот“.
Кога сè уште не е преведена на англиски, професорот Даниел Дрезнер од Универзитетот Тафтс напиша во Вашингтон пост дека конзервативците треба да ја прифатат мислата на Фуко бидејќи таа е „покомпатибилна со неолиберализмот“ и „помалку економски субверзивна“ од онаа на Маркс.
Замора докажува дека гуруто на постмодернистичката левица на универзитетите ширум светот има дел од одговорноста за прифаќање на клучната неолиберална политика – префрлање на акцентот од борбата против нееднаквоста и механизмите што ја произведуваат на борбата против екстремната сиромаштија. Со други зборови, од елиминирање на причината до ублажување на една од последиците.
Замора вели дека неолиберализмот не само што ја трансформирал економијата туку и „општествената имагинација“ на левицата. Тој го обвинува Фуко за маргинализација и исклученост, секојдневни, сеприсутни изрази на доминација и моќ, кои го заземаа централното место во левичарскиот активизам, првенствено борбата против експлоатацијата и прераспределбата на богатството.
Замора тврди дека одговорите што ги нуди Фуко ја „дезориентираат левицата“. Тој посочува дека Фуко „активно придонел за уништување“ на социјалната држава, пред се за демонтирање на системот на општата здравствена и социјална заштита и за популаризација на неолибералните ставови како здрав разум. Со текот на времето го изгубивме „капацитетот да размислуваме поинаку“.
Многу левичари заклучија дека комбинацијата на технологија, транспарентност и пазари може да ги реши сите главни структурни проблеми. Тие сакаат да веруваат дека „камерите на телото“ на униформите ќе ги елиминираат полициските злоупотреби и дека „помалиот брат“ – постојаното следење на политичарите од милиони мрежни граѓани вооружени со „Фејсбук“ и Ајфон – е доволно за да се спречат махинациите на „големиот брат“.
Активистите кои се подготвени да станат од удобно столче ги води и сфаќањето дека „нема веќе добри цели, има само жртви на лоши цели“, како што логиката на современите борци за човекови права ја сумираше Михаел Игнатиев. Антивоените движења беа потиснати од организации како што е Амнести интернешенел, кои „ја гледаат војната како технички инструмент за спречување на кршењето на човековите права“, пишува австралиската професорка Џесика Вајт.
Денес, доминантната, либерална левица е преокупирана со шминкање, „хуманизација на милитаризмот“ и ублажување на последиците од најголемите неправди. Не само што го усвои ставот дека денес „нема алтернатива“, за што може да се дебатира, туку и разорниот став дека таа повеќе не може да биде алтернатива.
Мнозинството смета дека единственото нешто што треба да се спаси се неистомислениците и жртвите од редовите на малцинствата и дека вниманието треба да се насочи кон видливото, телевизиско страдање, практично, како што истакнува Вајт, „страдањето на индивидуалните човечки тела“. Секој друг ангажман, истакнувајќи ги системските причини за проблемот и потребата од алтернативи, стана сомнителен, во најдобар случај како утописки, во најлош како дослух со злосторниците.
За жал, се добива впечаток дека и властите кои се обидуваат да го задржат огнот на радикалната, десничарска левица, го положиле оружјето. Мерката на нивната субверзивност е отелотворена во кохезивниот „Субверзивен фестивал“, левичарски саем во Загреб кој е спонзориран од хрватските власти и корпорации кои сакаат да се однесуваат кул.
Кога станува збор за ставовите кон алтернативите, балканските левичари се пред нивните дефетистички времиња. Судејќи според „Њујорк тајмс“ и „Гардијан“, најголеми се Соња Бисерко и Андреј Николаидис.
Идеолошката диверзија на српската левица е илустрирана со изјавата на Билјана Ковачевиќ Вучо во 2009 година: „Јасно е дека и самиот Ганди во Србија би го поддржал влезот во НАТО“.
И покрај се, помладите генерации барем се обидоа да се изборат за некаква алтернатива оваа есен (2018 г. – н.з.). Некои, кои го претпочитаат Маркс, го зазедоа Филозофскиот факултет, а други, на кои повеќе им се допаѓаат Дерида и Фуко, го окупираа киното „Ѕвезда“.
Духовитите новинари на српското издание на „Вајс“, шармантен таблоид медиум кој стана мерило за кул ставови за (пост) модерните адолесценти ширум светот, првите ги претставија како мрзливи и кавгаџии, а вторите како неискрени, хипстерски бунтовници. .
„Ако едно сениште кружи во Филозофскиот- тоа е сениште на општа неред“, се зборовите со кои репортерите на „Вајс“ ги сумираа резултатите од студентските протести. Се чини дека анархизмот и марксизмот западнаа во нашминкана субкултура и во Србија, обред на премин резервиран главно за повеќе или помалку привилегирани „чеда на слобизмот“, често поробени потомци на војната и антивоени профитери.
Не се работи само за клинички мртви идеологии. Сите алтернативи се сведени на потрошувачки избори. На крајот на краиштата, верувањето дека гордо површното „Вајс“ (грев на англиски) е алтернатива на традиционалното новинарство совршено го илустрира она што го мислиме денес кога велиме алтернатива.
Во случајот „Вајс“, слободниот стил и неконвенционалните форми на известување, богато зачинети со сленг и грди зборови, беа сфатени како суштина, нешто што е навистина различно.
Реално, комерцијалните медиуми ни ги колонизираа животите, а заводливиот „Вајс“ само го зазеде и значително го прошири местото кое беше резервирано на пазарот за „алтернативата“. Пред сè, во САД талентираните новинари на „Вајс“, кои остваруваат „спектакуларни профити“, се сметаат за едни од најслабо платените. Зад алтернативната слика и кула се крие најбруталниот капитализам.
Сепак, на пазарот има удобни места за најголемите непријатели на неолиберализмот. Благодарение на германскиот магазин „Шпигел“ дознавме дека Славој Жижек, „најопасниот филозоф на Запад“, со години не купува чорапи и дека ги сака оние што им се даваат на патниците од бизнис класата на Луфтханза.
Научна ѕвезда и член на глобалниот левичарски џет-сет, голем мислител и не помалку забавувач, Жижек е во состојба да понуди сè што може да посака паметниот левичар – освен алтернативна визија.
Ако ништо друго, познатиот Словенец покажа дека атрибутите на сестрите Кардашијан не се единствените сензации кои поминаа во медиумите. Но, некаде помеѓу волшебната заднина на Ким Кардашијан и брилијантниот ум на Жижек, има уште еден дел од одговорот на прашањето зошто денес нема алтернативи. Конкуренцијата на пазарот за внимание е пресилна. Не може да се помине.
(авторот е новинар и едно време воен известувач од Балканот за Лос Анѓелес тајмс и Њузвик)
