Демократијата отсекогаш била во криза, но денес најзначајната промена е што линијата помеѓу демократијата и авторитаризмот е заматена
Европа е во тешка позиција затоа што светот во кој се чувствуваше добро и имаше свое место се менува. Сето ова е болно за Европа.
Линијата помеѓу демократијата и авторитаризмот е заматена
„Многу работи се променија во последните 5-6 години“ – општеството се промени, се промени и информатичката средина, а демократијата е во криза, вели светски познатиот политиколог, кој е претседател на Управниот одбор на Центарот за либерални стратегии во Софија и истражувач во Институтот за хуманистички и општествени науки во Виена.
Всушност, историски гледано, демократијата отсекогаш била во криза, бидејќи тоа е вродено во нејзината природа, смета тој. Но, најзначајната промена е што линијата помеѓу демократијата и авторитаризмот е заматена. И исто така, оваа криза ја регистрираат и оние на власт и оние што не се на власт.
Крастев потсетува дека во последните години, во Бугарија се одржале осум парламентарни гласања, а трајно мнозинство никогаш не е формирано. Комбинацијата од фрагментација и поларизација ја прави земјата неуправлива и им дава на граѓаните чувство дека гласаат, но со тоа не одлучуваат ништо.
Таквата поларизација, која ги прави земјите да изгледаат неуправливи, се забележува не само во Бугарија, туку и во Западна Европа, вели тој. Еден пример е Австрија, каде што крајно десничарската Партија на слободата победи на последните избори, и Франција, каде што има три блока на моќ, но нема стабилно мнозинство. Слични трендови се забележуваат дури и во земјите кои се најсклони кон компромиси, нагласува Крастев. И тој предупредува дека вака политичките елити се јадат себеси – на пример, кога по осум последователни парламентарни гласања не успеваат да формираат влада. „Ако си наштетите себеси, како точно можете да бидете корисни за вашата земја?“, реторички прашува политикологот роден во Бугарија.
Европа е принудена да го преиспита своето разбирање за безбедноста
Кога беше прашан дали Европа е во состојба да ја гарантира сопствената безбедност и безбедноста на своите соседи, Крастев рече: „Без САД, Европа навистина ќе мора сама да се справи. Прашањето за безбедноста е едно од најтешките од сите. Војната во Украина нè принудува да преиспитаме некои основни претпоставки на нашата стратегија за гарантирање на безбедноста.“
Првата претпоставка е дека економската меѓузависност го намалува ризикот од војна. Ангела Меркел го симболизираше ова разбирање. Втората е дека САД обезбедуваат безбедносни гаранции. Повеќе не можеме да ги земаме здраво за готово. Трето – национализмот. Војната во Украина, исто така, донесе позитивна нота на концептот што до неодамна се перцепираше главно негативно. Ние им се восхитуваме на Украинците кои се подготвени да умрат за својата земја, истакнува политикологот.
Војната во Украина не е за територија, туку за идентитет!
Друго интересно прашање што новинарите му го поставуваат на Иван Крастев е дали може да има друг прифатлив крај на војната за САД и Европа, освен целосна победа за Украина. Крастев одговара дека доколку не се случи чудо, тешко е да се замисли како Украина би можела да ги врати сите свои изгубени територии. Сепак, има нешто многу важно, кое ретко се споменува – дека ова не е војна за земја, туку повеќе за идентитет и население. „Кога Путин вели дека без Украина, Русија не е Русија. И кога киднапира деца, ни кажува дека тоа се нивни деца. Дека треба да има повеќе Руси на овој свет“, истакнува Иван Крастев за АРТЕ.
„Ако Трамп го постигне она што го кажува, тоа ќе значи примирје, тргувано против неутралноста на Украина и губење на дел од украинските територии што Русија моментално ги контролира“, продолжува бугарскиот политиколог. Дали ова навистина ќе значи мир за Украинците? Дали ќе се вратат протераните од војната, дали инвеститорите ќе се вратат во Украина? „Единствената гаранција за ова ќе биде испраќање западни војници во Украина за да се обезбеди мир. Второто прашање е како економски да се интегрира Украина.“
Украинците имаат потреба нивното население, кое ја напуштило земјата, да се врати. Социолошките истражувања јасно покажуваат дека колку подолго трае војната, толку е помала веројатноста овие луѓе да го сторат тоа. Украина е голема земја која економски и политички треба да биде дел од Европа. Но, Путин сака Зеленски да си оди, додава Крастев.
Повеќето земји во светот се соочуваат со демографска криза, истакнува и бугарскиот политиколог. А тоа создава стравови. „Погледнете, Бугарија е најбрзо намалувачката нација во историјата на светот, во која нема војна или природна катастрофа“. Тој потсетува дека во 1989 година во земјата живееле 9 милиони луѓе, а денес има 6,5 милиони. „Секој месец, едно село исчезнува“. И додека за левицата овој страв е помала закана во однос на позадината на климатските промени, за десницата е егзистенцијален.
Затоа целиот политички спектар – и левицата и десницата – ја гледаат иднината како закана. „Иднината не е нешто што сакаме да дојде“, истакнува Крастев, додека „демократијата е предуслов за отворена иднина“. „Ако ја затворите иднината и ги натерате луѓето да се плашат од неа, демократските институции се парализирани“, објаснува тој.
(Текстот е дел од интервјуто за германско-француската телевизија АРТЕ)
