Според сите пресметки, тесниот пораз на изборите за Претставничкиот дом – точната рамнотежа на силите сè уште не е позната, бидејќи, пребројувањето на гласовите не е завршено – и задржаната контрола врз Сенатот е повеќе отколку што можеше да се надева Демократската партија, додека фрустрираните републиканци сега бараат да најдат виновници за таквиот исход, а во се поголем број тоа го наоѓаат во Доналд Трамп
ВЛАДАН МАРЈАНОВИЌ
Кога не сте во право, ви требаат сите пријатели што ги имате. Кога сте во право, никој не ти треба, вели еден од ликовите во филмот на Џон Милиус од 1978 година, „Ден на големиот бран“. Доналд Трамп речиси никогаш не е во право и нема пријатели; на монструозното его не му требаат пријатели – а кој би го посакал за пријател? Но затоа има истомисленици, поддржувачи и фанови. Многу од нив.
Од минатата недела, сепак, ги има значително помалку, и постојат сите шанси, како што одминува времето, нивниот број да продолжи да се намалува – иако клучна ќе биде брзината со која процесот на оддалечување лично од Трамп (не нужно од неговиот светоглед) ќе се расплетува: дали тој процес повеќе или помалку ќе заврши со изборот на некој друг за претседателска номинација на Републиканската партија на изборите во 2024 година или прво ќе биде неопходно партијата со него како централна фигура да доживее уште еден пораз пред конечно да сврти нов лист.
Затоа што на републиканците им треба некој со ореол на победата, а за Трамп тоа се покажа како најлошата судбина што може да го снајде некого во животот (и најлошата навреда што им ја упатува на таквите луѓе со години): губитник. И сериски, бидејќи на штотуку одржаните среднорочни избори – каде што беше избрано целото ново свикување на Претставничкиот дом и нешто повеќе од една третина од членовите на Сенатот – и донесе на партијата трет последователен неуспех по тие на среднорочните избори во 2018 година и на претседателските избори во 2020 година.
Меѓутоа, неуспехот е релативен термин во политиката. Иако конечните резултати од гласањето за 435-те места во Претставничкиот дом не беа познати на почетокот на оваа недела поради вообичаено компликуваните процедури на броење гласови за САД, сигурно е дека републиканците ќе преземат предност. над Демократската партија и да ја остави без мнозинство (едно време демократите обезбедија 204 места, а републиканците 217; во 14 случаи победникот се очекуваше). Но и фактот дека, речиси до последен момент, демократите можеа да негуваат некаква надеж дека ќе ја задржат контролата врз овој дом, откако претходно го обезбедија во Сенатот – за фактот дека неколку месеци пред изборите, беше предвидено дека гласањето за Претставничкиот дом ќе доживее во најмала рака впечатлив пораз – покажува до кој степен владејачката партија ги надмина очекувањата. (Кој знае што ќе се случеше ако демократите не се пласираа лошо во едно од нивните традиционални упоришта, државата Њујорк, каде што републиканците постигнаа некои неочекувани придобивки).
Што се однесува до Сенатот, од самиот почеток, на демократите им беа дадени поголеми шанси да ја задржат својата предност, па тој исход не е големо изненадување. Досега имаат обезбедено 50 од 100 пратенички места, а тоа заедно со „златниот глас“ на потпретседателката на САД Камала Харис, како и во изминатите две години, им обезбедува минимално, но одлучувачко мнозинство. Со тоа што овојпат имаат шанса малку да ја подобрат својата позиција во тој дом, бидејќи на 6 декември во Џорџија, во вториот круг од гласањето за последното преостанато место во Сенатот (законот во оваа држава да победи во првиот круг бара поддршка поголема од 50 отсто од гласовите, а демократскиот сенатор Рафаел Ворнок дотогаш не гласаше) имаат можност да го подобрат тој резултат и потпретседателите во следните две години ќе заштедат напор. Но, можно е да победи и дебитантот од Републиканската партија, контроверзниот Хершел Вокер, и во тој случај се во Сенатот би останало како досега.
Несомнено, дури и минималното републиканско мнозинство во Претставничкиот дом ќе значи континуирано опструкција на сите иницијативи на администрацијата на претседателот Џо Бајден во втората половина од неговиот мандат; покренување парламентарни истраги за се’ и сешто (од оние за кои можеше да се најде оправдување, како во случајот со хаотичното повлекување од Авганистан, до сосема бесмислени, како што е прегледот на исходот од последните претседателски избори); сосема веројатно обид за импичмент на Бајден (за која било луда причина; обидот да се одмазди за историските два импичменти на Трамп е само еден од нив).
Една од првите одлуки на новото свикување под контрола на републиканците сигурно ќе биде суспендирање на парламентарната истрага за настаните од 6 јануари 2021 година, кога поддржувачите на Трамп упаднаа во Капитол и се обидоа насилно да го спречат објавувањето на победата на Бајден; истрага која беше особено фокусирана на личната одговорност на Трамп за обидот за пуч. Но, како тие веруваа дека триумфот не може да им избега со оглед на околностите во кои се одржаа изборите (инфлацијата, иако полека забавува, сепак е висока, моментално 7,7 проценти на годишно ниво; на јужната граница на САД, проблемот со илегалната миграција од месец на месец станува се поголем; а рејтингот на Бајден е хронично мизерен), тесното мнозинство што на крајот го освоија во Претставничкиот дом и изгубената битка за Сенатот претставуваат разочарувачки епилог: наместо долго најавуваниот, голем „црвен бран“ кој требаше да ги однесе „сините“ т.е демократи, следеше само бран – или, што би рекле во актуелниот политички жаргон, „црвено капиче“. А за тоа сега многумина во редовите на републиканците, како и во моќните медиуми кои им се симпатични – особено е забележливо со каква сила се кабелската телевизија Фокс њуз и дневниот весник Волстрит џоурнал, во сопственост на највлијателниот светски медиумски магнат Руперт. Мардок, се свртеа кон него – кога мислат на главен виновник, тие мислат токму на Трамп.
Што предизвика Демократската партија да ги надмине сите (додуша минималистички) предизборни очекувања?
Не беа само инфлацијата, мигрантите и непопуларноста на Бајден – и во големите градови, зголемените стапки на криминал – што работеа против демократите. Ниту историјата не беше на нивна страна, бидејќи во огромното мнозинство на случаи партијата која ја држи Белата куќа на среднорочните избори постигнува лоши, понекогаш катастрофални резултати: последниот исклучок од тоа непишано правило беше забележан во 2002 година, кога Америка сè уште беше потресена. од патриотска треска предизвикана од терористички напади на 11 септември претходната година, а администрацијата на Џорџ В. Буш остана неказнет за сите негови бројни престапи – кои ќе станат уште поголеми до крајот на неговото владеење, шест години подоцна.
Но, како што некои околности работеа против демократите, некои други исто така придонесоа за високата мотивација на нивните гласачи, особено на младата генерација, а во неа и на многу критикуваната „Генерација З“ (оние помлади од 25 години). Континуирана републиканска работа за потиснување на гласачките права на малцинските групи; перманентната културна војна која долго време трае во земјава, но е неверојатно засилена од 2016 година; фактот дека сеништето за враќање на Трамп се наѕира над земјата – неговата „голема најава“ беше закажана за вторник, што сите го прочитаа како најава за неговата претседателска кандидатура за изборите во 2024 година; и последно, но не и најмалку важно, овогодинешната одлука на Врховниот суд на САД со која се оспоруваат репродуктивните права на жените: сето тоа беа моќни стимулации за масовната мобилизација на либералните и прогресивните сили, кои ги видоа овие избори како прва линија на одбрана против напорите постепено Америка да се трансформира во нешто не толку различно од нејзината дистописка верзија на „Приказната на слугинката“ на Маргарет Атвуд.
Оваа изјава може да звучи како претерување само за оние кои немаат увид во тоа колку застрашувачки екстремни, исполнети со параноични конструкции се позициите на значителен број републикански кандидати на про-Трамп потокот на минатонеделните избори, од кои многумина бранеа или освоија позиции на федерално и државно ниво за прв пат. Ограничениот простор не дозволува навлегување во детали, но доволно е да се каже дека прво мора да се види и слушне за да се верува дека постои нешто толку монструозно. Но, за перцепцијата на исходот од гласањето во овој момент, се покажа поважно што на друго место, и токму онаму каде што беше особено важно, кандидатите од таква провиниенција славно потфрлија.
Во серија изборни трки (на 8 ноември, покрај Конгресот, беа изгласани и гувернерите на 36 од вкупно 50 сојузни држави, државни секретари и други функционери на тоа ниво на власт), официјалната поддршка на Трамп беше, имено, голем дел од оние кои се во некои од клучните натпревари беа или поразени, или победија во многу потесни натпревари од очекуваното, додека од друга страна, некои од истакнатите републикански кандидати кои не само што ја немаа неговата поддршка, туку беа директно предизвикан од него, прошетаа до победа; Никој поубедлив во тој сооднос е гувернерот на Флорида Рон ДеСантис, кој победи на реизбор со предност од речиси 20 отсто од гласовите во однос на неговиот демократски противник и кој сега одеднаш се гледа како сериозен кандидат за републиканската претседателска номинација во 2024 година; тој може да го тврди она што поранешниот претседател го смета за негово – што е уште една добра вест за демократите од овие избори: судирот меѓу Трамп и Де Сантис (често опишан како Трамп 2.0, или малку подобрена верзија на неговиот претходник), веќе почна со серија вербални напади врз гувернерот, ќе биде брутално, и нема да помине без последици за единството на републиканците, а потоа потенцијално и за нивните изборни перспективи за две години.
Секако, и демократите имаат своја голема дилема по ова прашање: јасно мнозинство од нив, покажуваат сите анкети, се против Бајден, кој тогаш ќе има 82 години, да се кандидира за втор мандат. Во исто време тој самиот, сега сè уште охрабрен од резултатите од среднорочните избори, каде мина подобро од очекуваното, сè уште инсистира на повторно кандидирање. Засега, сепак, барем додека не се конституира ново свикување на двата дома на Конгресот и не започне нова фаза на рововска битка меѓу извршната и законодавната власт – и со оглед на политизацијата на Врховниот суд, кој, како и судовите на голем број сојузни држави, е доминирана од конзервативни судии, Судската гранка на власта би можела да се смета и за (пара)политички актер на некој начин – фокусот останува на републиканците, поконкретно на Трамп и Де Сантис.
Иако сè повеќе републиканци се фрустрирани од контролата што Трамп сè уште ја има врз нивната партија, тоа сепак не значи дека е поблиску до ослободување од него денес отколку што беше до минатата недела. Прво, Трамп не е како никој друг: како што покажа безброј пати, конвенционалните правила на политички живот и смрт не важат за него. А потоа, тука е неговата сè уште широка гласачка база, лојална и фанатична до крајност; и споменатата листа на екстремни републикански политичари кои ги бранеа своите мандати на овие избори или првпат ги добија. Од друга страна, колку и да беше импресивна неговата победа на Флорида и без разлика колку луѓе го прогласија не само за најголемиот победник на минатонеделното гласање, што всушност и беше, туку и за иднината на Републиканската партија, Де Сантис е повеќе од три децении помлад од поранешниот претседател – и покрај честите бомбастични изјави – се однесува како блед, нехаризматичен политичар (еден републикански аналитичар го опишува како „тигар од хартија“) чии перформанси се неубедливи и кој може лошо да заврши во судирот со Трамп.
Затоа демократите, по неочекуваното олеснување што им го донесоа среднорочните избори, можат барем на кратко да се посветат на правење пуканки.
