Астрономот Мајкл Молнар истакнува дека „на истокот” е буквален превод на грчката фраза en te anatole, која беше технички термин што се користеше во грчката математичка астрологија пред 2000 години. Особено ја опишува планетата што ќе се издигне над источниот хоризонт непосредно пред да се појави сонцето
ДАВИД ВЕЈНБРАУБ
Свети ѕвездата на врвот на новогодишната елки во христијански домови околу поголемиот дел од светот. Верницие пеат за „Ѕвездата на чудата” што ги водела мудреците кон јаслите во малото гратче Витлеем, каде што се родил Исус. Тие ја следат ѕвездата од Витлеем, опишана од евангелистот Матеј во Новиот завет. Дали библискиот опис на ѕвездата е побожна фикција, или содржи некоја астрономска вистина?
За да ја разбереме Ѕвездата од Витлеем, треба да размислиме како тројцата мудреци. Мотивирани од оваа „ѕвезда на истокот”, тие прво патувале во Ерусалим и му рекле за пророштвото на царот Ирод, односно дека ќе се роди нов владетел на израелскиот народ. Ние исто така треба да размислиме како кралот Ирод, кој ги прашал мудреците кога ѕвездата се појавила, бидејќи тој и неговиот суд, очигледно, не биле свесни за таква ѕвезда на небото
Овие настани често ни претстават наша прва средба со астрономија која се случува на првиот Божиќ на кој се сеќваме: како би можеле советниците на кралот Ирод да не се свесни за ѕвезда толку светла и очигледна што можела да ги доведе мудрите во Ерусалим?
Потоа, за да стигнат до Витлеем, мудреците морале да патуваат директно јужно од Ерусалим; некако таа „ѕвезда на истокот” наводно отишла пред нив над Витлеем сè додека не дојшле трите патници и стоешл таму каде што било новореденчето. Сега ја имаме нашата втора дилема од прва божиќна астрономија: Како може „ѕвездата од истокот” да ги води нашите мудри мажи на југ? Северната ѕвезда ги води изгубените туристи на север, па затоа не треба ѕвезда на исток да ги доведе мудреците на исток?
И ние имаме уште една, трета дилема од првата божиќна астрономија: како се движи ѕвездата на Матеј „пред нив”, како што е трагата на заевеана снегулка што може да ја следите за време на метежот, а потоа да застане и то точно над јаслите во Витлеем, наф пештерата во која наводно лежи младенчето Исус?
Што може да биде „ѕвезда на истокот”?
Астрономот во мене знае дека ниту една ѕвезда не може да ги прави овие работи, ниту пак може да е комета, или Јупитер, или супернова, или сврзување на планети (совпаѓања на неото) или било кој друг вистински светол објект на ноќното небо. Може да се тврди дека зборовите на Матеј опишуваат чудо, нешто надвор од законите на физиката. Но, Метју внимателно ги избра своите зборови и двапати напиша „ѕвездата на истокот”, што укажува дека овие зборови имаат посебно значење за неговите читатели.
Можеме да најдеме какво било друго објаснување, во согласност со зборовите на Матеј, што не бара да се нарушат законите на физиката и тоа има врска со астрономијата? Одговорот, неверојатно, е да.
Астрономот Мајкл Молнар истакнува дека „на истокот” е буквален превод на грчката фраза en te anatole, која беше технички термин што се користеше во грчката математичка астрологија пред 2000 години. Особено ја опишува планетата што ќе се издигне над источниот хоризонт непосредно пред да се појави сонцето. Потоа, само неколку моменти откако се крева планетата, исчезнува во силниот сјај на сонцето на утринското небо. Освен за краток момент, никој не може да ја види оваа „ѕвезда на истокот”.
Нам ни треба малку астрономско потсетување тука. Во човечки живот, речиси сите ѕвезди остануваат фиксирани во нивните места; ѕвездите се креваат и се постават секоја ноќ, но тие не се движат релативно едни кон други. Звездите во Големата Мечка се појавуваат од година во година секогаш на истото место. Но, планетите, сонцето и месечината талкаат низ фиксните ѕвезди; всушност, зборот „планета” доаѓа од грчкиот збор за скитачка ѕвезда. Иако планетите, сонцето и месечината се движат по приближно иста патека низ позадинското небо, тие патуваат со различни брзини, па затоа честопати се рушат. Кога сонцето се раѓа тоа со ветлината ја покрива планета, не можеме да ја видиме неа, но кога сонцето минува подалеку, планетата повторно се појавува.
И сега ни треба малку астролошко испитување. Кога планетата повторно ќе се појави повторно за прв пат и ќе се подигне на утринско небо само на моменти пред сонцето, за првпат по неколку месеци откако беше скриена во сјајот на сонцето, тој момент им е познат на астролозите како хелиакално издигнување. Хелиакалното издигнување – тоа посебно прво повторно појавување на планета – е она што ен анатолот се споменува во античката грчка астрологија. Особено, повторното појавување на планета како Јупитер од страна на грчките астролози беше сметана за симболички значајна за секој што се родил тој ден.
Така, “ѕвездата на истокот” се однесува на астрономски настан со претпоставено астролошко значење во контекст на древната грчка астрологија.
Што е со ѕвездата паркирана директно над првенецот на Марија и Јосиф? Зборот што обично се преведува како „стоеше над” доаѓа од грчкиот збор епано, кој исто така имаше важно значење во античката астрологија. Се однесува на одреден момент кога една планета престанува да се движи и ја менува очигледна насока од запад кон движење кон исток. Ова се случува кога Земјата, која орбитира околу Сонцето побрзо од Марс или Јупитер или Сатурн, фаќа друга маршрута или круг во однос на планетите.
Заедно, ретка комбинација на астролошки настани (вистинската планета што се издига пред сонцето, сонцето е во вистинкото соѕвездие на зодијакот, плус голем број други комбинации на планетарни позиции што се сметаат за важни од астролозите) би им дало идеја на античките грчки астролози и кројачите на кралскиот хороскоп и кралското раѓање.
Молар верува дека мудреците биле, всушност, многу мудри и математички вешти астролози. Тие, исто така, знаеле за пророштвото во Стариот Завет дека ќе се роди нов цар од Давидовото семејство. Најверојатно, со години ги гледале небесата, чекајќи ги трагите што ќе го претскажат раѓањето на овој крал. Кога идентификувале моќен сет на астролошки преданија, одлучиле дека времето било исправно да се пронајде пророкуваниот водач.
Ако мудреците на Матеј всушност направиле патување да бараат новороден крал, светлата ѕвезда не ги водлеа; само им кажала кога да го оворат прашањето. И тие не би нашле новороденче прекриено во јасли. На крајот на краиштата, бебето било веќе старо осум месеци до кога е декодирла астролошката порака за која се верувало дека го придружувала раѓањето на идниот крал. Појавата на „ѕвездата од истокот“ започнала на 17 април во 6 п.н.е. (со хелиакалното издигнување на Јупитер тоа утро, попладнето следело продолжението со неговото лунарно окултирање во соѕвездието Овен) и траело до 19 декември од 6 п.н.е. (кога Јупитер престанал да се движи на запад, застанал накратко, и почна да се движи кон исток, во споредба со фиксните ѕвезди). До најрано време кога мажите би можеле да пристигнат во Витлеем, бебето Исус најверојатно ќе било пораснато.
Матеј пишувал за да ги убеди неговите читатели дека Исус бил пророкуваниот Месија. Со оглед на астролошките индиции вградени во неговото евангелие, тој мора да верувал дека приказната за Витлеемската ѕвезда ќе биде убедлив доказ за многумина во неговата публика.
