Заев и Иванов во отворен судир, ќе има ли импичмент за претседателот? Заев смета дека успехот на референдумот ќе ја промени структурата на пратениците
ОГНЕН ЧАНЧАРЕВИЌ – ФРОСИНА ДИМЕСКА
Премиерот најави, претседателот го повика да ја почне процедурата за импичмент. Претседателски потпис на договорот нема да има. Експертите сметаат дека доколку има двотретинско мнозинство за промена на устав ќе има и за импичмент на претседателот
Премиерот Зоран Заев најави отворање на постапка за импичмент на претседателот Ѓорге Иванов, поради непотпишување на договорот за решение на спорот со името.
Од канцеларијата на престедателот доби експресен одговор: „почни ја постапката веднаш“. Раздорот меѓу претседателот и премиерот кулминираше откако стана јасно дека договорот ќе остане на бирото на Иванов до крајот на неговиот мандат.
Премиерот Заев вчера најави дека ќе стори се` што е во негова моќ, да ја спречи блокадата на Иванов околу договорот со Грција и како опција ја најави постапката за импичмент, којашто би била активирана доколку референдумот што треба да се одржи кон крајот на септември биде успешен. Во тој случај би се работело на окрупнување на парламентарното мнозинство неопходно за старт на постапката која предвидува согласност од две третини од парламентарниот состав.
„Има желба за окрупнување на парламентарното мнозинство и тоа ќе го направиме исклучиво за импичмент на претседателот, ако мораме. Граѓаните се тие што ќе решат дали сакаат промена на името, но ако на референдумот договорот се прифати, никој нема право да го попречува нивното мислење. Јас немам намера да работам на тоа, во моментов имам попаметни работи, но сѐ што е парламентарна демократија ние ќе го искористиме да дојдеме до таа можност граѓаните да одлучат за иднината. И на таа одлука ќе мора сите да ѝ се поклониме и да ја испочитуваме до крај“, рече премиерот Заев.
Од кабинетот на Иванов денеска излегоа со соопштение во кое се наведува дека одлукатата на претседателот околу договорот со Грција останува без разлика на притисоците од премиерот. Оттаму го повикаа Заев веднаш да почне со процедурата.
„Го повикувам Заев со истото двотретинско мнозинство кое е неопходно за менување на Уставот на Република Македонија, веднаш да покрене постапка за утврдување на одговорност на претседателот на Републиката, односно импичмент. Мојот став во однос на штетниот договор за името е конечен и останува непроменет и покрај сите искажани закани и притисоци“, стои во писмената изјава на претседателот Иванов.
Политичкиот аналитичар Петар Арсовски смета дека најавата за импичмент е еден вид на притисок врз претседателот Ивнов и дека не станува збор за блефирање од премиерот
„Импичментот е дополнителен притисок врез претседателот. Сметам дека не е невозможно. Доколку премиерот успее да собере двотретинско мнозинство за промена на Уставот, тогаш не гледам зошто истото тоа мнозинство не би гласало и за импичмент“, вели Арсовски.
Според Арсовски, Иванов отворил „војна“ со премиерот по најавата дека нема да го потпише договорот и напуштањето на состанокот во претседателската вила. Тој додава дека Владата нема други опции.
„Импичмент или чекање до новите претседателски избори, смена на Иванов и потпис на договорот од новиот претседател. Тоа се опциите кои се во игра“, вели Арсовски.
Доколку Заев успее да го собере мнозинството, тој смета дека импичментот ќе помине во Уставниот суд.
„Иванов го крши Уставот и затоа е импичментот. Не гледам зошто Уставниот суд би се произнесол поинаку од парламентарното мнозиство“, смета Арсовски.
Според законската регулатива, за импичмент на претседателот на Република Македонија е потребно двотретинско мнозинство во Паралментот и просто мнозинство во Уставниот суд кој брои девет члена.
Обид за импичмент на претседателот Иванов имаше во 2016-та година, веднаш по аболицијата на 56 лица кои беа осомничени во т.н.„бомби“. Парламентарната група на тогашната опозициска СДСМ, бараше да се отпочне процедурата, но нивниот предлог беше разгледан и оценет како неоснован од страна на членовите на собраниската Комисија. По петдневна расправа во Собранието, со 35 гласа „за“ и 47 „против“, пратениците не го усвоија предлогот за покренување постапка за утврдување одговорност на претседателот на Република Македонија, Ѓорѓе Иванов за аболицијата на 56 политичари и нивни соработници.
Односите и комуникацијата меѓу претседателот Иванов и премиерот Заев никогаш не беа пријателски или барем во нормални рамки. Претседателот во март минатата година одби да му го врачи мандатот на Заев за формирање на влада барајќи гаранции за зачувување на унитарноста на државата и отфрлање на т.н. „Тиранска платформа“. Мандатот му го додели два месеца подоцна, на 17-ти мај во вилата на Водно, во навидум процедурална атмосфера.
Нема многу опции за избегнување на конфликтот меѓу премиерот и претседателот, оценуваат аналитичари. Можно е да се поднесе импичмент за претседателот по референдумот, ако е позитивен, да ја смени својата одлука, или да се чека да му помине мандатот.
Кратки средби чие траење може да се измери во неколку минути, сосема различни позиции, јавни препукувања и изјави за импичмент се карактеристични за односите меѓу премиерот Зоран Заев и претседателот Ѓорге Иванов со месеци. Ваквата атмосфера може да продолжи и уште во наредните десет месеци кога му истекува вториот мандат на претседателот Иванов.
Првата дилема дали може да дојде до поголем конфликт поврзано со договорот за името со Грција се расчисти со самиот документ кој го потпишаа министрите за надворешни работи Никола Димитров и Никос Коѕијас.
Во него е предвидено дека “по ратификацијата на Спогодбата во Собранието на Втората страна, Втората страна ќе ја извести Првата страна дека Собранието на Втората страна ја ратификувало Спогодбата”. Известувањето до Атина, Димитров го прати веднаш без да се чека на потпис на претседателот, кој исто така го доби законот за ратификација и има рок од седум дена да го потпише.
Излез од ќорсокакот или чекање?
Заев, пак, деновиве најави дека е можно да дојде до импичмент за претседателот, ако одбие да го потпише договорот за решавање на спорот за името и доколку граѓаните на референдумот кажат „да“.
Референдумот, според неговата изјава, би се одржал на крајот на септември или во почетокот на октомври.
Според договорот со Грција “амандманите на Уставот треба да се усвојат до крајот на 2018 година”, што значи дека Иванов се уште ќе биде претседател кога ќе се носат и уставни измени.
Ова во договорот не е презицирано, па само се наведува дека “По известувањето од Втората страна за завршување на постапката за усвојување на горенаведените амандмани на Уставот и за завршувањето на сите внатрешни правни постапки потребни за влегувањето во сила на оваа Спогодба, Првата страна веднаш ќе ја ратификува оваа Спогодба”.
Според Марко Трошановски од Институтот за демократија, речиси е сигурно дека Иванов нема да го потпише законот за ратификација кој сега е на неговата маса, но вториот пат, по референдумот тој очекува претседателот да се однесува согласно резултатите од него.
„Имено, ако мнозинството граѓани на највисоката форма на изразување на мислењето одлучат да го поддржат или да не го поддржат овој договор, мислам дека таа волја претседателот треба да ја следи како претставник на граѓаните и во таа смисла ако е позитивен референдум да го поддржи мислењето на граѓаните” вели Трошановски.
Еден неуспешен импичмент на Иванов
Тој додава дека другата опција е да се чека да заврши неговиот мандат, но таа опција вели чини многу време во услови кога динамиката на спроведување на договорот за името е многу важна.
Импичментот, пак, што го спомена премиерот не е едноставна процедура. Постапка за утврдување на одговорност на претседателот покренува Собранието со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници. За одговорноста на претседателот одлучува Уставниот суд со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број судии.
Инаку СДСМ и пред две години поведе постапка за импичмент за претседателот Иванов поради неговата одлука за аболиција. По петдневна расправа во парламентот таа не помина. За иницијативата тогаш гласаа 35 пратеници, а 47 беа „против.
(Гласот на Америка, Радио Слободна Европа. Опремата е на Глобус)
