ФАТМИР БЕСИМИ
Фискалните политики за време на тековната криза треба да се планираат согласно веќе постоечкиот систем на социјална заштита кој се практикува во земјата
За да ја надминеме инфлаторната криза потребни се храбри и одговорни економски одлуки, кои нема да се водат од дневно-политичката агенда. Тие ќе се засноваат на економските закони, силна анализа и јасна цел – стабилизација, надминување на кризата и економски раст.
Во извештаите и анализите на меѓународните институции, препораките се сведуваат на исто, а тоа е дека земјите треба да дејствуваат со таргетирани мерки, односно мерки со кои ќе се утврди точно кон која категорија на граѓани и фирми се однесуваат. Ова, како што посочува, е во интерес и во насока на одржување на фискалната и макроекономска стабилност на економијата.
По пандемијата, фискалниот простор за реакција е намален, особено за земјите во развој. Оттаму, при креирањето на фискалните политики мора да се земе предвид и овој момент, со оглед на растот на цената на пазарите на капитал, кој се очекува. Фискални мерки треба да има во секој случај, но фискалниот одговор за време на пандемијата и во текот на оваа ценовна криза, во секој случај, треба да се различни, бидејќи, различна е и природата на кризата и тековните услови за финансирање и спроведување на мерките,..
Во публикација на ММФ, се посочува дека фискалните политики за време на тековната криза треба да се планираат согласно веќе постоечкиот систем на социјална заштита кој се практикува во земјата. Препораките за фискални мерки ги даваат согласно три категории на земји, односно оние со силна социјална заштита, други со слаба социјална заштита, без субвенции за храна и енергија и трети со слаба социјална заштита, со субвенции за храна и енергија.
Иако политички е многу непопуларно, препораките се да се дозволи да делуваат пазарните сили на понудата и побарувачката, со поддршка за најранливите. Ценовните сигнали се клучни за конкретен одговор од побарувачката, а со тоа и почеток на стабилизацијата.
Земете ја енергијата за пример. Побарувачката за енергија е еластична, особено на горивата, што значи дека со растот на цената, може да се намали побарувачката. Храната, од друга страна, ја нема таа ценовна еластичност. Затоа, многу важен момент е обезбедувањето на социјалната сигурност на најранливите категории на граѓани. Доколку домаќинства со ниски приходи користат одредени горива за загревање, преку добро дизајнирани мерки, може да се влијае токму на цената на тие горива. Не се препорачува намалување на даноците за горива и храна. Со намалувањето на даноци за сите, значи дека се субвенционираат и оние на кои не им е потребна поддршка, за сметка на ранливите категории граѓани.
Иако нашата земја има силен социјален систем, сепак одлуката за обемен пакет на фискални мерки од почетокот на годината бил во насока на успорување на инфлаторната спирала, поради високото учество на храната и енергијата, што е и постигнато.
Понатаму, како што најавува министерот, ќе се оди со таргетирани мерки и задржување на стабилноста на економијата.
Со ребалансот на буџетот продолжуваме со мерки за поддршка на граѓаните и фирмите. Издвоени се резервни средства за нови антикризни мерки. Издвоени се дополнителни средства за поддршка на земјоделците за раст на домашните приноси, за да на тој начин се амортизираат ефектите од високата цена на увозната храна. Издвоени се дополнителни средства за ранливите категории граѓани и за раст на пензиите на пензионерите. Сите овие се таргетирани мерки, бидејќи од особено значење, покрај поддршката за надминување на кризата е да се одржи макроекономската стабилност. Само стабилна економија може да продуцира силен и одржлив економски раст.
