Се затвора ли приказната дека вирусот е направен во лабораторија“:. Одговара во своја анализа Њујорк тјмс. Истражувања на научници во џунглите на Лаос најдоа промероци на вируси во стoлицата на овие животни!
Во летото 2020 година, половина година по почетокот на пандемијата на коронавирус, научниците отпатуваа во шумите на северен Лаос за да фатат лилјаци кои можеби се дом на близок роднина на патогенот.
Во целосен мрак, користеле мрежи за да ги фатат лилјаците кога излетувале од блиските пештери, а потоа земале примероци од плунката, урината и изметот, по што животните биле пуштени назад во темнината.
Се испоставио дека примероците од столицата навистина содржат коронавирус, кои научниците потоа ги проучувале во лаборатории.
Три коронавируси пронајдени во Лаос имаа молекуларна кука на нивната површина, сосема слична на куката на вирусот што предизвикува ковид-19, наречена САРС-КоВ-2. Како и кај SARS-CoV-2, оваа кука му овозможува на вирусот да се закачи на човечките клетки.
„Тоа е уште подобро од оние рани видови на САРС-КоВ-2“, рече Марк Елоа, виролог од Институтот Пастер во Париз, кој ја водеше студијата. Ова „подобро“, се разбира, се однесува на тоа колку успешно и брзо вирусот се прикачува на човечките клетки.
Некои експерти сугерираат дека вирусите слични на САРС-КоВ-2 повремено ги инфицираат луѓето, но дека се случуваат благи и ограничени епидемии. Но, под одредени услови, патогените може да доведат до пандемија слична на ковид-19, објаснуваат тие.
Нивните наоди ќе имаат значајни последици и за дебатата за причините и потеклото на Ковид. Поединци шпекулираат дека импресивната способност на САРС-КоВ-2 да зарази човечки клетки е неприродна, односно дека таква еволуција не можела да се случи при скокање од животно на човек. Но, новото истражување сугерира поинаков заклучок.
„Ова навистина ја затвора целата приказна дека вирусот е направен на некој начин, или дека некако бил манипулиран во лабораторија, и затоа ги инфицира луѓето толку добро“, рече Мајкл Спароу, вирусолог од Универзитетот во Аризона. не се вклучени во студијата. .
Вирусите во овие лилјаци, како и десетици други пронајдени во Лаос, Камбоџа, Кина и Тајланд, би можеле да им помогнат на научниците и да ги предвидат идните пандемии. Вирусите би можеле да ни дадат поим за тоа каде демнат, особено опасни соеви и кои животни треба да се набљудуваат за да се најдат.
Владата на САД одвои 125 милиони долари за идентификување на илјадници вируси во дивината во Азија, Латинска Америка и Африка. Д-р Елоа предвидува дека сè уште има многу роднини на SARS-CoV-2 кои допрва треба да се најдат.
„Јас сум рибар, на пример“, вели тој. „Секогаш кога не успевам да фатам пастрмка, не мислам дека тоа е затоа што нема пастрмка во реката.
Кога се појави САРС-КоВ-2, негов најблизок роднина беше коронавирусот од лилјаци, кој кинеските научници го пронајдоа во 2016 година во рудник во јужната провинција Јунан. RaTG13, како што го доби своето име, споделува 96 проценти од својот геном со SARS-CoV-2. Врз основа на мутациите на секој вирус, научниците можеа да проценат дека RaTG13 и SARS-CoV-2 имаат заеднички предок, кој заразил лилјаци пред околу четириесет години.
Спирос Литрас, докторант на Универзитетот во Глазгов, го споредува САРС-КоВ-2 со неговите колеги не само со новите вируси од Лаос, туку и со другите пронајдени блиски роднини. Тие цртаат еволутивно дрво на вирусот сличен на САРС-КоВ-2, врз основа на ова ново знаење. Откривањето на нови видови вируси би можело да фрли повеќе светлина на сликата. Но, научниците не се сигурни каде да бараат.
Д-р Елоа смета дека најдобро е да се обложиме на регионот на Југоисточна Азија, меѓу другото, на местото каде што неговите колеги пронашле нови коронавируси и блискиот прозорец во Јунан каде што е пронајден RaTG13.
Колин Карлсон, биолог на Универзитетот Џорџтаун во Вашингтон, сугерира дека вирусот способен да предизвика таква пандемија може да демне уште подолго. Лилјаците од Истокот, сè до Индонезија и западно до Индија, вели тој, имаат заеднички биолошки карактеристики со животните кои пренесуваат вируси слични на САРС-КоВ-2.
Во мај, истражувачите открија дека два коронавируси кај кучињата во Малезија се споиле. Се појави хибрид кој зарази осум деца.
„Кога коронавирусите што ги следевме со децении и за кои мислевме дека можат да напаѓаат само домашни миленици, го направија овој скок – добро, тоа требаше да го предвидиме, нели?“, вели д-р Карлсон.
Лилјаците се единствените цицачи кои имаат способност за активно летање и кои користат посебен систем за ориентација во просторот преку емитување звуци со висока фрекфенција (ултразвуци), наречен ехолокација.
Во Македонија се присутни 30 различни видови лилјаци, кои се со распон на крилјата до 45 см и тежина од 4 до 45 грама. Нив ги има насекаде (дури и во урбаните средини!), но најголеми популации и најголем број видови лилјаци се регистрирани во охридско-преспанскиот регион, Поречието и кањонот на Треска. Лилјаците не се активни во текот на целата година, така што, зиме, кога ќе залади, тие се повлекуваат во своите засолништа и тука презимуваат, односно хибернираат.
Од 30 евидентирани видови лилјаци кај нас, 10 вида имаат категорија на загрозен вид според Европската црвената листа на загрозени видови.
Поради таинствениот начин на живот и ноќната активност, многу луѓе не можат да го забележат присуството на лилјаците во нивната околина. Но, лилјаците се насекаде околу нас: набљудувајќи го небото ноќно време може да се забележи како прелетуваат над шумите, ливадите, парковите, езерата, покрај реки или улични светилки барајќи храна. Тие користат најразлични засолништа како пештери, пукнатини во дрвја и карпи, напуштени рудници, а неретко и во различни градби, како на тавани, под ќерамиди, пукнатини во ѕидови, прозорски капаци и сл.
Како резултат на човековото влијание (сечење на шумите, исушување на водните површини, прекумерната употреба на инсектициди, вознемирување на колониите на лилјаците) денес сѐ повеќе се уништуваат природните живеалишта на лилјаците и се намалува бројноста на нивните популации. Зошто треба да не загрижува намалувањето на популациите на лилјаци? Сите лилјаци кои живеат во Македонија се исхрануваат со инсекти. Тие се на еден начин природни регулатори на инсектите. Да не се тие би имало премногу комарци и други штетни инсекти околу нас. Наспроти верувањата на повеќето луѓе, лилјаците не се опасни за човекот и не напаѓаат.
Честопати се случува некое лилјаче во потрага по храна да влезе во нашиот дом, гаража или друга просторија преку отворен прозорец или врата. Во тој случај не треба да паничиме или да се обидуваме да го убиеме животното. Тоа што лилјакот лета низ просторијата во различни правци и маневри ги тера луѓето да помислат дека лилјакот пробува да ги нападне. Напротив, лилјакот е повеќе исплашен и пробува да најде излез надвор од просторијата. Во случај кога лилјак ќе влезе во некоја просторија, тогаш најлесен начин да се „избрка“ е едноставно да се изгасне светилката во собата и широко да се остави прозорецот или вратата отворена, и по можност да се запали светло на тремот. Кога лилјакот ќе почне да лета, тогаш тој ќе излезе од просторијата безболно. Друг начин на отстранување на лилјак кој е исто така безболен и безопасен за лилјакот е да се остави истиот да застане на некое видливо место (на ѕидот или завесата), се зема пластично канче (од еурокрем или мармалад), поголема конзерва (од грашок, ѓувеч и сл.) или кутија за кондури со кое внимателно се поклопува лилјакот, потоа со подебел и поцврст картон се затвора канчето, конзервата или кутијата, се изнесува надвор и внимателно се ослободува лилјакот. Постојат и други методи за отстранување на лилјаци од просторија, но ако нив не ги спроведе стручно лице може да бидат опасни по здравјето и животот на лилјакот! Затоа треба да се ограничиме само на претходно опишаните два методи. Треба да се внимава кога се отстранува лилјак секогаш на рацете да носиме градинарски или работнички ракавици, бидејќи во самоодбрана лилјакот може да нѐ касне. Доколку некој го касне лилјак треба веднаш да се обрати на лекар, бидејќи лилјаците може да бидат преносители на сериозни болести, како што е беснилото. Сега гледаме и дека пренесуваат вируси.
