Со меморандумот испратен до Брисел, Бугарија сака да го блокира одржувањето на првата меѓувладина конференција меѓу Северна Македонија и ЕУ, односно да се одложи почетокот на преговорите на Македонија со ЕУ.
Бугарија влезе во длабока политичка криза на почетокот на 2020 година. Демонстрациите во главниот град Софија и во неколку други градови траат од јули годинава, а причина беше влегувањето на обвинителот во зградата на претседателот на државата и постапките на Христо Иванов, кој со двојца други со моторен чамец влгол од море на иметото на Ахмет Доган, една од највлијателните луѓе во Бугарија. Целта беше да се сврти вниманието кон незаконски оградениот јавен објект и кон чуварите од државната служба, кои беа незаконски ангажирани таму. Акцијата предизвика масовни протести во Бугарија против корупцијата, олигарсите и владата.
Бугарскиот претседател Румен Радев ги обвини државните обвинители за поврзаност со мафијата, откако тие уапсија двајца негови соработници (антикорупционерот на претседателот и советник за безбедност). Конфликтот меѓу премиерот на Бугарија Бојко Борисов (ГЕРБ – Граѓани за европски развој на Бугарија) и претседателот на државата Румен Радев се засилија.
Актуелната криза во Бугарија има неколку димензии: политичка, социо-економска, елементи на рецесија, финансиска нестабилност, високо ниво на криминал и корупција, криза на политичко претставување и постојниот политички систем и институционална неефикасност.
АВТОРИТАРЕН МОДЕЛ Во последните 10 години е воспоставен авторитарен модел на водење на земјата, симболизиран од бугарскиот премиер Бојко Борисов. Воспоставен е авторитарен режим, директно поврзан со и служејќи ги интересите на тесниот олигархиски круг формиран околу премиерите Бојко Борисов и Ахмед Доган, олигарси и почесен претседател на Движењето за закон и слобода (ДПС) – етничка турска бугарска партија.
Економијата на Бугарија е неефикасна, финансиските ресурси се ограничени и во голема мера исцрпени и создаден е силен слој на олигархија, кој брои околу 3.000 индивидуи, водејќи ги борбите на кланот за дистрибуција на ограничени финансиски средства и прераспределба на имотот и работните места. Неколку супер богати поединци го држат во своите раце деловниот и финансискиот капитал на земјата. Повеќето јавни тендери и средства од фондовите на ЕУ практично поминуваат низ нив. Корупцијата е сеприсутна и се наметна како основна социјална технологија во управувањето со јавните средства и во сите јавни сфери. Законите сами создаваат услови за коруптивни практики.
БОРИСОВ МЕЃУ МЕРКЕЛ И ТРАМП Познато е дека Бојко Борисов е „миленик“ на германската канцеларка Ангела Меркел (ЦДУ). Борисов ужива заштита во рамките на политичко-криминалните кругови во рамките на Европската народна партија (ЕПП). Тој исто така има добри односи со рускиот претседател Владимир Путин и водачите на Вишеградската група (V-4). Тој исто така разви одлични односи и соработка со турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган (АКП).
Кон ова треба да се додаде и „додворувањето“ на американскиот претседател Доналд Трамп преку исполнување на неговиот услов дека за земјите-членки на НАТО, воените трошоци мора да изнесуваат најмалку 2% од БДП. Така, Борисов купи осум авиони Ф-16, кои беа платени однапред во САД по максимална можна цена. Бугарија е најсиромашна земја во ЕУ, и на прво место според воените трошоци. Помеѓу 2018 и 2019 година, Бугарија ги зголеми трошоците за одбрана за 127%. Дозволена е изградба на логистички центар, кој обединува осум воени бази на клучни локации во земјата. Ова дополнително го осиромаши веќе слабиот државен буџет. Договорено е да се изгради центар за координација на НАТО на црногорскиот брег на Бугарија.
Бугарија ќе учествува со 20% во финансирањето на изградбата на нов терминал за ЛНГ во Александрополис (северна Грција), кој ќе служи целосно на американските економски и воени интереси. Терминалот LNG во северна Грција се очекува да започне со работа во 2022 година. Бугарија, исто така, објави учество од 20 милиони евра во инвестицискиот фонд „Иницијатива за три мориња“, поддржан од САД.
Во фаза на градба е и гасоводот Балкански тек, што е продолжение на Турски поток кон земјите од Западен Балкан и Централна Европа. Проектот за изградба на нуклеарната централа Белене со руско учество напредува бавно.
Аналитичарите сметаат дека бугарскиот премиер Бојко Борисов и црногорскиот претседател Мило Ѓукановиќ (ДПС) ги користат истите политички манири / трикови кон меѓународната заедница. На Запад, Борисов, поточно во Европската народна партија (ЕПП), се претставува како единствен заштитник и бариера против враќањето на комунистите на власт во Бугарија, што е апсолутно невистинито, бидејќи комунизмот повеќе не постои и системот не може да се обновува во такви меѓународни околности. Од друга страна, Ѓукановиќ се претставува на Западот како единствен заштитник и бариера против влијанието на Русија во Црна Гора, што не е точно. Русија, како и Србија, се согласија Црна Гора да прогласи независност во 2006 година. Без оваа (премолчена) согласност, тешко дека Црна Гора би можела да стане независна држава. Зад јавно декларираното однесување на Борисов и Ѓукановиќ о мновмноте олигархии во основа се кријат криминал о лпрупција од енормни димензии.
ДЕМОГРАФСКА КАТАСТРОФА Кризните процеси во Бугарија се одвиваат во контекст на сериозна демографска криза. По падот на комунистичкиот режим во 1989 година, Бугарија имаше околу девет милиони жители, а 28 години подоцна има околу седум милиони. Во текот на последните 20 години, населението во земјата се намали за 25%. Бугарија е меѓу првите во светот според грижата и морталитетот, и меѓу последните според стапката на наталитет. Во рамките на ЕУ, таа има најголема стапка на смртност. Се предвидува дека населението ќе се намали до 50% до 2050 година во споредба со податоците од 1989 година. Во случај лошата економска состојба да продолжи во Бугарија, а со тоа и миграцијата на населението, се претпоставува дека бројот на жители во оваа земја може да падне на 5,2 милиони до 2050 година. Над 1,2 милиони Бугари трајно се доселиле во Западна Европа и Северна Америка. Други 500.000 бараат сезонски работи таму.
Аналитичарите сметаат дека Бугарија нема вистински одговор на демографската катастрофа, затоа што бугарските власти посветуваат поголемо внимание на криминалните и коруптивни активности, односно на злоупотребата на јавни средства преку јавни тендери и други форми на користење јавни средства, отколку наталитетот. Бугарија останува без својата квалификувана работна сила до степен на неможност да се создаде високотехнолошка и ефикасна модерна економија.
КРИЗА НА ДЕМОКРАТИЈАТА Од 2009 година, со Бугарија управува исклучиво премиерот Борисов, кој успеа да ги обезличи законодавниот дом, извршната и судската власт. Во моментов, единствената институција што не е под негова контрола е претседателската институција. Претседателот Румен Радев тврди дека е водечки противник на режимот, иако неговите уставни овластувања се мали.
Иако не е недвосмислено прифатен во ЕУ, Борисов сепак ужива поддршка од важни фактори во Европската народна партија (ЕПП) и иако премолчено лично од германската канцеларка Ангела Меркел. Самиот Борисов отворено изјави дека неговата партија е создадена со финансиска и советодавна поддршка на германските десни фондации.
На претходните избори во Бугарија има сериозни знаци на изборна измама, масовно купување гласови, присилно гласање на вработени во компании, протоколи за гласање се заменуваат, ливчиња се прогласуваат за неважечки итн.
Во последниве години речиси и да нема јавна расправа во законодавството, а најголемиот дел од законот беше отворено подготвен од лобисти.
Во воспоставениот систем на управување, постои силна деградација на владата и државните институции, како и на политичките стандарди и европските вредности. Повеќето одлуки се носат под притисок, додека многу закони се контроверзни.
Во Бугарија има огромни и растечки нееднаквости. Приходите на значителен дел од населението се екстремно ниски. Постојат сериозни проблеми во судството и во најголемите јавни сфери како што се здравството и образованието, што доведе до ерозија на довербата не само во владејачката политичка коалиција, туку и кај сите поголеми политички актери во земјата. Овие процеси дополнително ги влоши пандемијата Ковид-19.
Протести се организираат во Софија, а во помала мера и во другите поголеми градови на земјата: Пловдив, Варна, Русе, Бургас. Демонстрантите бараат оставка од премиерот Борисов и владата. Барањата вклучуваат оставка на главниот обвинител Иван Гешев, за кого се верува дека е лично под контрола на премиерот, група политичари, олигарси и медиумски магнати (Ахмед Доган и Делијан Пеевски) и нивниот репресивен апарат, кој се спротивставува на секој што се противи на нивниот да може.
ТАКТИКА Арогантната тактика на бугарската влада е да се чека преку формулата за „мирен соживот на властите и демонстрантите“. Демонстрантите можат да протестираат мирно и колку што сакаат, Властите нема да подлегнат на притисокот, нема да дадат оставка и ќе продолжат да работат за доброто на Бугарија, како што наводно прават цело време.
Премиерот Борисов по секоја цена сака да спречи формирање преодна влада, подготвена од претседателот Румен Радев. Официјалното објаснување е дека во време на криза, на државата и треба активен Парламент. Стравот од преодна влада произлегува од фактот дека таа не сака никој друг да ги организира следните парламентарни избори. Неговиот мандат истекува во март 2021 година, кога, ако тој беше на власт, ќе организираше избори и, заради изградената и проверена технологија за манипулации и изборни измами, очекува да победи и на следните избори.
Со цел да се избегне оставка, привремена влада и предвремени избори, Борисов ја искористи идејата за потребата од свикување на Големо национално собрание за промена на Уставот и „рестартирање на политичкиот систем“. Доколку успее во ваква постапка, тоа ќе и даде на неговата влада барем уште една година управување со надеж дека протестите ќе бидат потиснати. Се чини дека тоа е невозможно, барем засега.
Аналитичарите сметаат дека сегашната бугарска влада на премиерот Бојко Борисов е исцрпена и компромитирана и не е во можност да спроведе сериозни реформи и промени со цел одржување на стабилноста и мирот во земјата. Бугарите ќе ги имплементираат европските стандарди за демократија и владеење на правото. Доколку ЕУ продолжи да го игнорира однесувањето на бугарскиот власт и Борисов, тоа тотално ќе го деморализира бугарските граѓани.
(продолжува во следниот број)
