По маратонските преговори за методите за распределување 750 милијарди евра, наменети да им помогне на државите економски дпотклкнати за тие да се борат под пандемија и усвојувањето на седумгодишен буџет во износ од 1,074 милијарди евра, Европската унија го покажа она што го прави најдобро: да ги исполни сите желби, и при тоа никој да не бие задоволен ама сепак да се најде взаемна согласност! Овој пат се покажа и дека односот на силите внатре во ЕУ драматипчно е променет
АНДРЕЈ ИВАЊИ
Планираните два дена преговори во Брисел се претворија во четири непроспиени ноќи. Самитот на Европската унија, кој започна во петокот во 10 часот и заврши во вторникот во 5,40 часот, беше втор најдолг во историјата на ЕУ. Самитот во Ница, одржан пред дваесет години, со 92 часа, со пауза од 25 минути, останува прв на скалата на маратонските преговори на врвот на ЕУ.
Седницата започна драматично. Спротивставените интереси на одредени групи на земји се чинеа непомирливи. Сепак, најголемата финансиска помош и најголемиот буџет во историјата на ЕУ беа во прашање, и секоја земја имаше право на вето. Презадолжените земји од југот на Европа, Италија и Шпанија, очекуваа многу пари и многу разбирање за сопствените несреќи, Претседателот на Европскиот совет Шарл Мишел беше подготвен да им даде нешто помалку отколку што очекуваа со должно почитување и разбирање, а европската „скржава“ четворка Холандија , Австрија, Данска и Шведска, со поддршка на Финска, не сакаа да слушнат ниту за тоа, а тие исто така побараа финансиската помош да биде условена од функционирањето на владеењето на правото во одредени земји и дека строго ќе се контролира начинот на трошење пари.
Преговорите меѓу шефовите на држави и владите на ЕУ понекогаш потсетуваа на пазарење, на една турска чаршија: ќе им дадеме 500 милијарди безусловна и неповратна помош; не е во прашање, може да добијат максимум 325 и да дадат одговор на што ги потрошиле; парите; ајде барем 450 милијарди евра како подарок и 300 поволни заеми; како подарок 350, а не за цент повеќе … Премиерот на Бугарија Бојко Борисов, против кого се води истрага дома заради корупција, му се развикал на неговиот холандски колега Марко Руте „да престане да се однесува како полицаец“; Премиерот на Унгарија, Виктор Орбан, кој е критикуван во ЕУ за сатанизирање на слободата на медиумите, демократијата и, воопшто, европските вредности, се запраша зошто Рут „ги мрази него и Унгарија“; Италијанскиот премиер Конте се налути дека „Европа се уценува“.
Ниту еден провалник, ниту крем brulee за врме на вечерата во петок во 21 часот не помогнаа да се смират страстите.
И покрај сите нарушувања на германско-францускиот план, Шарл Мишел беше упорен и неуморен. Тој најпрво би се консултирал со францускиот претседател Емануел Макрон и со германската канцеларка Ангела Меркел за сè, за какви било промени и нови понуди на маса, а потоа ќе ги донесел претставници на спротивставените табори поединечно или во групи „на канабис“ или на терасата на покривот од седиштето на Европската унија во Брисел, за да можат да испушат цигара и малку да се смират. За време на паузите, се потрошија најдобрите помфрити во Брисел, од кај киоскот Мејсон Антоан во Европскиот кварт. И така натаму, од петок до вторник, за да се разјасни што нудат некои, колку сакаат другите да попуштат, какви услови бараат трети лица …
На крајот, Шарлс Мишел, Макрон и Ангела Меркел, земји кои се закануваа дека ќе блокираат каков било договор доколку парите неконтролирано се трошат а тоа се парите на даночните обврзници, земји на кои им е потребна помош и држави кои би добиле безусловни субвенции со кои секој би можел да се живее: неповратната финансиска помош ќе изнесува 360 милијарди евра, поволни заеми има во висина од 390 милијарди евра што ќе бидат достапни за земјите особено погодени од пандемијата (претходно беа планирани 500 милијарди директна помош и 250 преку заеми);
Во следниот буџетски период помошта формално ќе зависи од функционирањето на владеењето на правото во одредени земји, но сè е решено со „квалификувано мнозинство“ – т.е. 15 држави каде живее најмалку 65% од населението на ЕУ – и толку е нереално да се собере такво мнозинство. Но Орбан исто така се согласил со тоа, особено затоа што веќе не се споменуваат некои услови за обични субвенции, а некои се разводнети до точка на неприменливост. Од друга страна, попустот на членарината во ЕУ е зголемен за „мизерџиите“ кои се заканија дека ќе стават вето за да не опстојуваат во нивните барања, така што Холандија, Австрија, Данска и Шведска проценија дека ќе плаќаат помалку во обичните европски каса. Најголем победник на овој самит, по Брекзит, е третата економија на ЕУ, Италија, која, како што протече во медиумите, очекува од 82 договори за директна помош и заеми во висина од 127 милијарди евра од договорениот пакет.
„Задоволни сме. Нашата визија, нашата решеност се исплатија“, рече Конте по постигнувањето на договорот. Тој исто така рече дека „одбраната“ е веројатно италијанска и дека е „горд“ што е Италијанец.
Ангела Меркел исто така беше задоволна затоа што „сите на крајот се повикаа разум“, но таа предупреди дека сега треба да се убеди Европскиот парламент да го потврди договорот, а некои европратеници може да слушнат од ЕП дека 400 милијарди евра како неповратна помош се барем пониски, тие нема да се делат. Макрон исто така беше задоволен, па во вторникот во 5,33 часот наутро твитна „Историскиот ден за Европа!“, Но тој се осврна и на фактот дека преговорите биле оптоварени со „различно разбирање за Европа на одделни земји -членки“, односно дека не сите се согласуваат со него. Макрон и Ангела Меркел беа заедно задоволни на заедничката прес-конференција, на која претседателот на Франција рече дека од воведувањето на еврото, немало толку голем напредок во ЕУ, како на неуспешниот самит. На прашањето на новинарите за силните компромиси што германско-француското дуо требаше да ги проголта, Макрон не одговори.
Шарлс Мишел исто така рече со задоволство дека е постигнат „правилен договор во вистинско време“, дека резултатот е „успех за сите Европејци“ и „знак на солидарност“ и дека шефот на Европската комисија Урсула фон дер Лајен ја подвлече „историската брзина“ со која е донесен историскиот пакет помош од 750 милијарди евра за само два месеци, што таа го смисли.
На крајот, задоволни беа Руте, австрискиот канцелар Себастијан Курц и Орбан и Качински и сите воопшто. Овој резултат е посебно драгоцен за холандскиот премиер Марк Руте, кој ќе има парламентарни избори следната година. Белгиските медиуми пишуваат дека тој „настапил како тенор“ во бриселската оперета, додека швајцарскиот „Ноје Цирихер Зејтунг“ пишува дека ЕУ добила нови Британци по Брегзит. „Овде тие се повторно, овие британски луѓе. Тие се намалија, на 17 милиони луѓе, возат од десната страна и зборуваат холандски. Но, тие имаат одлична улога на плашило кој се осигура дека тој не е омилен на преговарачката маса во Брисел. Францускиот претседател Емануел Макрон тој е сигурен дека Холанѓаните се новиот Британци“
Сепак, швајцарскиот весник заклучува дека оние што го гледаат претстојното пропаѓање на ЕУ во тешки преговори за пари и реформи, ги гледаат работите многу едноставно. Поправилно би било да се гледа на самитот на ЕУ како егзистенцијално важен политички крстопат, кога се мерат и корегираат индивидуалните интереси. Не е јасно зошто некој би ја поврзал загриженоста за трошење на неколку стотици милијарди евра со прашањето за опстанок на ЕУ. „Зарем не е правилно„ што се бра од некои членки „да обезбедат дека помошта за корона не се троши само за крпење на буџетски дупки“, заклучува „Ноје Цирих Цајтунг“.
Марк Руте беше антихерој на бриселските преговори за лево либералните медиуми, кај Макрон и Ангела Меркел, Бугарите, Унгарците, Полјаците или Италијанците, Шпанците и Грците. Тој призна дека шефовите на држави и влади сигурно нема да „одат на роденденски забави едни кај други до крајот на животот“, туку дека се сретнале да ја завршат работата најдобро што можат и според сопствената совест.
Во интервју за германскиот „Шпигел“, Метју Зегерс, професор по европска историја на Универзитетот во Мастрихт, го објаснува ставот на Руте, која се заснова на мнозинското разбирање на работите кај Холанѓаните. „Сето тоа е поврзано со недостигот на доверба. Таков беше случајот во 50-тите години на минатиот век, кога Холанѓаните се двоумеа најдолго кога беше основана Европската економска заедница“, објаснува Зегерс. Тој вели дека Холанѓаните ги гледаат предностите на заедничкиот пазар, но дека се плашат од премногу тесна соработка. Тие мислат дека она што е нормално во други земји на долг рок им штети на нивните интереси, особено што се однесува до економијата и финансиите. Холанѓаните би сакале да ги намалат придонесите во ЕУ до прагматизам, аполитичност и функционалност што е можно повеќе. Кога работите стануваат премногу политички, кога се појавуваат прашања на солидарност и заедништво, во Холанѓаните се создава отпор затоа што се плашат за своите пари. И во тој поглед, тие не се сами во Европа: Скандинавците и Британците размислуваат слично.
