ЈАНИС ВАРУФАКИС
Новата иранска револуција дава нова можност за меѓународната левица да ги отфрли лажните бинарни датотеки и да престане да паѓа во исти заблуди постојано.
Справувањето со случајно, неиспровоцирано насилство никогаш не е лесно. Но, справувањето со случајни, неиспровоцирани пофалби може да биде уште полошо.
Еден атински таксист, симпатизер на нацистите, неодамна ми рече: „Гласам за Златна зора, но мислам најдобро за тебе“. Би сакал да ме удри со тупаница во стомакот.
Истата мачнина ја почувствував неодамна читајќи ги предлозите на унгарската десничарска премиерка Виктор Орбан за мир во Украина – предлози кои не се многу различни од она што јас го заговарам од почетокот на срамната инвазија на Путин. И иако, за разлика од тој гласач на Златна зора, Орбан лично не ме пофали, гадењето што го чувствував беше исто.
Многупати чувствував силна непријатност кога луѓето чии анализи дури и делумно се совпаѓаа со моите беа изложени како фашистички антисемитисти, нереформирани сталинисти, пореметени слободари или, во поново време, поддржувачи на Трамп. Добрите анализи во кои беа изложени банкарите ќе прераснат во гнасни напади врз Евреите. Критиките за „златното доба“ на раниот финансиализиран капитализам би се претвориле во оди за САД. Форензичките анализи на склоноста на централните банки да се коцкаат со нашите пари завршија со луди предлози за воведување криптовалути, слични на опасната слободарска идеја за аполитички пари. И последно, но не и најмалку важно, сосема разумното преиспитување на „либералниот“ империјализам, или презирот на либералниот естаблишмент кон работничката класа, се претвори во повици за изградба на гранични ѕидови, лов на луѓе со потемна кожа или упад во американскиот Конгрес.
Светата должност да го забележи моментот кога радикалниот истомисленик се претвора од хуманист во мизантроп, брилијантно ја исполни Сергеј Ајзенштајн во Крстосувачот Потемкин, филм што го сними во 1925 година. Ајзенштајн прикажува агитатор кој, за време на жестоките демонстрации против бруталност на царската војска, залудно се обидува да го смири гневот на демонстрантите насочени против Евреите – но тој брзо е замолчен од другите. Ех, само да беше толку лесно во реалниот живот!
Ова го видов сам во 2011 година. За време на величествените демонстрации на кои десетици илјади луѓе излегоа на плоштадот Синтагма во Атина 72 дена по ред, протестирајќи против осиромашувањето на Грција, кое беше разоткриено од озлогласената „тројка“ (Европската Комисијата, Европската централна банка и Меѓународниот монетарен фонд), меѓу нас имаше и фашисти. Како провокатори во филм за Ајзенштајн, тие го поттикнаа народот со плакати со натписи кои повикуваат на бесење на сите членови на парламентот, Ангела Меркел беше прикажана во нацистичка униформа, додека во исто време – крајно иронично – прибегнува кон антисемитски тропи во опишувајќи ги нејзините наводни локални поддржувачи.
И иако левоориентираните демонстранти научија како да се држат на дистанца од фашистите со собирање на долниот дел од Синтагмата, јас се чувствував виновен што не ги третиравме фашистите како демонстрантите во филмот на Ајзенштајн. Уште полошо, последователните порази што ги претрпе интернационалистичката левица во последните децении, предизвикаа многу левичари да подлегнат на одвратната логика дека непријателот на мојот непријател е мој пријател.
Во 1981 година, учествував на мал протест во Лондон против тогашниот миленик на Западот, Садам Хусеин, чиј режим, непосредно пред тоа, работејќи токму во корист на Западот, го нападна Иран. Откако бев накратко уапсен од страна на полицијата со употреба на сила, се соочив со критики од левичарски пријатели кои ме нарекоа наивен затоа што не увидов дека нашата должност да се залагаме за палестинската кауза бара од нас да го поддржуваме единствениот режим во регионот (ирачки, сп. .) подготвени да му се спротивстават на Израел.
Околу 22 години подоцна, откако протестираа против американската инвазија на Садамовиот Ирак, друга група левичари ме критикуваше дека се спротивставувам на инвазијата. Можноста за истовремено осудување на убиствениот режим на Садам и против катастрофалната инвазија за нив не постоеше.
Колапсот на Југославија ме стави во слична неволја. Во 1999 година, за време на војната во Косово, левицата се подели на два табора, еднакво одвратни за мене. Некои паднаа во замката да го поддржат убиствениот режим на Слободан Милошевиќ, како наводна последна одбрана од американскиот империјализам и германскиот економски експанзионизам на Балканот. Други го прикажаа НАТО бомбардирањето на СРЈ како либерална интервенција неопходна за воведување демократија на Балканот. Тоа беа осамени денови за оние како мене кои со иста ревност се спротивставија на фашизмот на Милошевиќ и на нелегалното НАТО бомбардирање на српските цивили.
Моментот во кој можеби се чувствував најсам се случи во 2001 година, за време на состанокот на Универзитетот во Атина, кога претседавачот го стави на дневен ред барањето на тогашниот претседател на Грција Владимир Путин да биде награден со почесен докторат, во замена за истата чест што ќе му ја даде на нашиот шеф на државата Московскиот државен универзитет. Јас бев единствениот Кој против таквите награди, со аргумент дека Путин има крв од 200.000 Чеченци на рацете и дека за целото време на бруталната војна безмилосно ја бомбардираше Чеченија за да ја зацврсти својата лична моќ.
Подоцна бев казнет од учените колеги од левицата затоа што не сфатив дека поддршката на автократскиот руски псевдо-цар е мала цена за да се запре ширењето на американската моќ во Источна Европа. Меѓутоа, денес моите источноевропски другари ме нарекуваат корисен идиот на Путин, бидејќи не верувам дека бескрајната војна ќе доведе до воспоставување на демократска влада во Русија.
Со години очајувам од фактот дека нема ништо што ќе ѝ помогне на меѓународната левица да ги реши овие слепи точки што ги држат прогресивните сили постојано да паѓаат во истите заблуди. Не повеќе. Новата иранска револуција му нуди на меѓународната левица нова можност.
Жените, студентите и работниците кои протестираат низ Иран се јасни: нема да подлегнат на фашизмот скриен под псевдо-антиимперијализмот на иранскиот режим, ниту пак ќе ја предадат својата земја на американската хегемонија, а нејзината економија на финансискиизираниот капитал.
Сите тие сега учат на потешкиот начин како да ги отфрлат лажните бинарни елементи (неолиберализам-етатизам, империјализам-автократија, патријархализам-консумеризам). Се надевам и верувам дека и нас ќе не научат на тоа. Тоа е уште поголема причина да се поддржи нивната борба.
(Авторот е поранешен грчки министер за финансии и професор по економија на Универзитетот во Атина)
