За време на нашите предци, а и во Југославија, мажите во предниот дел на шпорет биле викани женско петле, а потоа дојдоа Џејми Оливер, Гордон Ремзи и нашиот Рене Реџепи, кои станаа ѕвезди иако не беа во спорски сали туку ги гледавме на тв канали каде 24 часа се говори за храна
БРАНКО РОСИЌ
Со стихот „Ако сум пекар мала моја не знам дали би ме сакала“ почнува еден од првите хитови на ’Бјело дугме”. Споменатиот слободно можеше да биде готвач наместо пекар, ситуацијата би била иста, како што песната стана хит, бидејќи, го погоди главниот лик, кој не би смеел да готви грав. Но, тоа „не би ме сакала како пекар или готвач” е симптоматично на прашањето за времето во кое е создадена песната и, според тоа, времето на Југославија, прво работниците и селаните во земјата, па дури потоа и готвачите и пекарите. Овие професии не беа од оние кои би го заземале срцето на жената, која би пукнала како корка од леб што е свежо изваден од голема печка.
ПРЕДМЕТ НА ЗАДЕВАЊЕ Во тоа време, машкиот готвач беше донекаде сомнителен, но можеби дури и повеќе – предмет на задевање. Првата асоцијација за мажи со дрвена лажица беше асоцијален дебелко, или би го крстиле како „женски Петко“ поради тоа што се вели дека мажите не можат да се врткаат крај шпоретот. Не помагаше ниту тоа што на ќесето на најпознатиот југословенски зачин – вегета, кои се наоѓаше еден симпатичен готвач со мустаќи a la Еркул Поаро.
И тогаш работите почнаа да се менуваат. Во почетокот беше познатиот готвач Стево Карапанџа со неговата емисија „Малите тајните на големите готвачи”, кој со својата лажица за готвење ја отвори ТВ шемата и се смести дури и пред главниот ТВ дневник. Карапанџа беше првата ѕвезда со навестување што ги натера мажите да се запишат во угостителските училишта. После тоа дојдоа познатите совети од женските списанија и фразата „Љубовта влегува низ устата”, па момчињата се упатиле кон шпоретот, верувајќи дека тие пронашле рецепт за „печење” на срцето на една жена на тивок оган.
Уште пред воената академија, кујната „го запали” она што профано е дефинирано како родова еднаквост. Исто така, мажите беа преокупирани со сукалото многу повеќе отколку жените со пушката. Слично мисли и Марко Митровиќ, гитаристот на „Жене торбе”, човек со калибрирано непце кое можат да се справи со црпалката еднакво добро како и со шесте жици на гитара.
ЉУБОВТА ВЛЕГУВА НИЗ УСТАТА „Кујната веќе не се резервирани само за очајните домаќинки, ниту пак сега се смета исклучиво за „женска работа”. Само до пред неколку децении жените готвеле за целото семејство, и редовно оделе на работа ама следната генерација не беше подготвена на таква улога.. Нашите мајки немаа големо трпение да ги апсорбираат кулинарските вештини, како нивните мајки. Недостаток на основните кулинарски вештини се чинеше дека петнаесет минути кулинарски сесии изгледаат како игра на алхемичарите. Ќе го одгледаш шоуто, запишуваш рецепт, лажичка вегета и ете ти ручек. Ние јадеме секој ден во животот, и затоа тоа мора да биде момент кој ќе се помни. Во мојот случај, ако по работен ден се наградиш себе со добар оброк, тој ден мора да биде запишана како добар. Нешто како добар грав после работна акција или воена вежба”, вели Митровиќ.
Но, како што „љубовта влегува низ устата”, уште е појасно дека носи добри пари, особено ако е од ексклузивно котле. Готвачите сега се водечки ѕвезди, па денес и секој баба ја прима како комплимент ако ја споредат со Џејмс Оливер.
За феноменот на суперѕвездите со престилки крај печките Пеѓа Кресојевиќ, гастро уредник на списанието Сити вели:
„Мислам дека тоа е во согласност со феноменот на глобалното село кога сит работи одеднаш ви се подостапни, за што и да се работи, па и за готвењето. Исто така, повисокиот стандард кај просекот на популацијата во западниот свет отстапи повеќе време и простор за луѓето да се справат со различни хобија и вкусови и состојки со разни егзотични дестинации кои полесно ви доаѓаат до рака. Сето сега доаѓа на малите екрани и сите сакаат да ја гледаат. Има промена и во изгледот на рестораните кои стануваат елитни места место старите таверни, затоа што имаме многу видови исхрани, потоа масла за подлошка при готвење, па вегетеријанци или оние кои користат органска храна … “, вели Кресојевиќ.
Сега, кога светот стана глобално село можно е додека се загрева шпоретот да се следи еден разговор на каналот „24 Кујна”, која е на менито, на локалната кабелска телевизија. Локалните домаќинките уживаат во овој кулинарски ЕМ-Ти-Ви и не им пречи што тесто пред нивни очи го витка главниот лик, имено готвач кој говори на холандски јазик, што не го разбираат.
Феноменот на кулинарски формат на ТВ шоу е согледлив дека и уредниците внимаваат кога ја стваат на програм епизодата на високогледаната серија „South Park”, бидејќи навлеченоста на домаќинките влијае на пипл метарот дури и кога се работи за серија кај нас како што „Сулејман Величествениот“. Пеѓа Кресојевиќ смета дека ова е логичен дефект:
„Тоа е природно дека во сеопфатна гастро-епидемија ќе се вклучува телевизија, како медиум која со слики и звуци може да биде графички поблиску до сето тоа. Се разбира, постојат на интернет и голем број книги, но телевизија е концепт каде кујната е најприродна средина. По сите феномени информациите пренесени од страна на CNN и други канали, имавме тв форм и на принуда да негуваме култура на вежбање и спортско однесување, па канали за мода, кои сега се здодевни во однос на присуството на учесници модерни гладијатори, мода и модели на она што може да биде здодевни политики се појавија да биде нешто што повеќе или помалку сам може да се направи во вашата кујна, и нешто што може да биде само уживање а не напрегнување и себемачење. Покрај тоа, малите и големите екрани конечно почнаа да се појавуваат некои луѓе кои личат на ликови од вашето соседство, посебно готвачи кои не ги носат оние смешни капи и имаат по 120 килограми, а покрај тоа берат билки од саксии крај нив, сами одат на купување на продукти и говорат со разбирлив јазик. Кога сето ова се случува, не ви е тешко да ја шармирате публиката и да го врзете внимание на оние што ве чекаат со тефтери и пенкала во рацете”, објаснува Кресојевиќ.
Марко Митровиќ тврди дека „гастро телевизија може колоквијално да се опише како комплетен хаос индустрија која се заканува на другата публика, дури и на спортската. Дури и кога се говори за локална салата сите зјапаат во „24 часа кујна”. Можна причина на таква популаризација на ТВ кујна е веројатно достапноста на храна во развиениот дел на светот. Дури во Србија, ние нудиме широк спектар на различни производи и состојки. Денес, сè може да се вкуси и многу полесно да се добијат информации, затоа што има на интернет, блогирањето, сите тие работи доведоа до фактот дека сите полека станаа кујнски „експерти”. ми се чини како што луѓето генерално се повеќе подготвени да експериментираат, за разлика од мојот покоен дедо и другите членови на тврдокорните струи со три главни јадења на менито “, рече Марко Митровиќ.
Мирисот на зачини од гастро ТВ каналот создаде и топ листи на готвачи: „ТВ кујната и емисии кои се занимаваат со храна, знаат како да бидат премногу агресивни и помалку информативни. Силувањето на стварноста кај готвењето покажува и опасна непријатност, иако тие се прилично сурови глупости како „Кујна на кошмарите.. ” или „Карапанџа” на некој начин се деградира целата радост на готвење. Премногу се претвори во спортски и агресивен маркетинг: мора тоа, тоа…
Особено кога станува збор за американски продукции. авторски права готвење емисии и светската кујна како што се разни емисии на Ентони Бурден и разни емисии на Би-Би-Си фрлаат поинаква светлина и нудат сосема други приказни и нешто во што може да се ужива. Важно да се напомене дека повеќето од нив се залагаат за употреба на свежа локална храна, а не некои фенси глупости од времето на јапиевците”, открива крај своите омилени рингли Митровиќ, за кого неприкосновен сопственик на титулата на најдобрите готвачи е Рене Реџепи.
„Моја неисполнета желба е да одам на меден месец во Копенхаген, во ресторан Нома, која има моментално еден од најдобрите светски готвачи Рене Реџепи, голем поддржувач на локалната кујна и максимална искористеност говори во прилог на традиционалната „српска кујна” како модерна варијанта на нашата кујна (што е значајно) наместо полууспешни италијански имитации” – завршува и го гасне печката Марко Митровиќ.
