Лидерите на Франција и Германија, заедно со европските институции, првенствено сакаат да соработат со Кина. Затоа тие гледаат најнапред да ја зајакнат улогата на ЕУ во меѓународната сфера
БРАНКО ПОДГОРНИК
Не е тајна дека големите европски земји, како Германија и Франција, не го сакаат растечкото влијание на Кина во развојот на настаните во Европската унија. Тие сметаат дека е неопходно да се ограничи пенетрацијата на азискиот гигант, кој веќе откупи многу вредни компании, пристаништа и друга инфраструктура во земјите-членки на ЕУ поради отвореноста на европскиот пазар. Европската комисија објавува создавање единствени правила на Унијата за односи со Кина со цел да ги заштити стратешките интереси на европската економија.
Членовите на Комисијата не кријат дека овие нови правила во исто време сакаат да дисциплинираат членки на ЕУ, кои во последниве години, секој на свој начин, се префрлија на негивање позначајни односи со азискиот гигант, очекувајќи кинески инвестиции да ја забрзаат нивната економија.
Затоа, средбата на високо ниво меѓу Кина и Европската унија што се одржува деновиве во која двете страни сакаат да ја зајакнат економската и политичката соработка – додека Брисел подготвува нови,, протекционистички правила на играта. На состанокот ќе присуствуваат и кинескиот премиер Ли Кекианг и претставниците на Европската комисија и Европскиот совет, предводени од Жан-Клод Јункер и Доналд Туск.
Интересно е тоа што кинескиот премиер официјално ја посети Хрватска како дел од европската турнеја и присуствуваше на осмиот состанок на Кина и 16 земји од Централна Европа, што се одржа во Дубровник. Нема сомневање дека 16 земји од Централна Европа очекуваа нови кинески инвестиции, особено во инфраструктурата и индустријата. Според најавите, Хрватска треба да потпише договори со Ли Кекианг за зајакнување на соработката на двете земји, првенствено во економијата.
Во пресрет на Лиевата посета, Европската комисија подготви платформа за средба со Кина, прикажувајќи ја земјата во двојно светло – како партнер и ривал. Од една страна, Кина е кооперативен партнер со кој ЕУ има „добро насочени цели” и со кого преговорите треба да најдат рамнотежа на интереси. Во исто време, Кина е економски конкурент во Европа во постигнувањето на лидерство во технолијата, како и „системски ривал кој ги промовира алтернативните модели на управување”.
Лидерите на Франција и Германија, заедно со европските институции, првенствено сакаат да работат со Кина. Затоа теба најнапред да се зајакне улогата на ЕУ во меѓународната сфера. Ако Европа не се претвори во „империја” – и тоа мирно – САД и Кина ќе ја маргинализираат Европската унија и ќе ги претворат членките во нивни „вазали”, според францускиот министер за финансии Бруно Ле Маир.
Со желбата да се сочуваат некакви сојузнички односи со САД, Европа очигледно свртува повеќе и повеќе кон Кина, која во овој век – поради брзината на економскиот раст – стана главен двигател на светската економија. Додека Вашингтон сака да го спречи растечкото влијание на Кина на меѓународната сцена, нема сомневање дека Европејците соработуваат со двата гиганта и „пијат вода на двете чешми”.
Природно е што институциите на ЕУ сакаат да соработуваат со Кина со единствени и поостри правила на игра. Пекинг не им дозволува на европските компании да имаат толку широк маневарски простор на нивниот пазар, додека кинеските компании уживаат во европскиот пазар. Но, проблемот е во тоа што Брисел сè повеќе го контролира однесувањето на земјите-членки. Речиси секој од нив сака да стане колку што е можно зафатен со Пекинг, без оглед на тоа што ќе речат другите членови. Некои во Брисел, Берлин и Париз проценуваат дека солвентноста на членовите во односите со Пекинг е штетна за економските интереси на најголемите европски земји. Тие го гледаат ова како обид за кинески влез во ЕУ, според принципот „подели па владеј”, што може да ја скрши Унијата и да ги претвори членките во претходно споменатите „вазали” на Кина (или на САД).
Сепак, помалите членки на ЕУ ги гледаат овие работи во поинакво светло. На Пекинг не му беше тешко да ги придобие 16-т централно-европски земји со проекти за развој на инфраструктурата која подобро ќе ја поврзе Кина со Европа. Земјите од Централна Европа се прицврстуваат на нови автопати, железници, пристаништа и аеродроми. Тие се поврзани со Западна Европа, но сакаат современите комуникации да ги обавуваат и со други – од југ кон север, од Балтичкото до Јадранското и Црното Море. Ова е во согласност со интересите на Кина.
Средната Европа гледа во Кина единствена можност за побрз развој. Ние не треба да заборавиме дека економијата на ЕУ заостанува зад светот, особено по избивањето на финансиската криза во 2008 година, што предизвика криза на еврото. Според Светската банка, на крајот на 2017 година, БДП на Кина скокна за 139 отсто во споредба со 2009 година, на Индија за 96 отсто, а во САД за 34 проценти. Во исто време, БДП на еврозоната се намали за 2 отсто во 2017 година во споредба со 2009 година. Овие бројки покажуваат дека Европа ја губи внатрешната мотивација и дека нејзината економска моќ драматично се намалува.
Во овој контекст, не е невообичаено окото кон Пекинг се повеќе да го завртува и Италија, што е поразвиена членки на ЕУ, која две децении стагнира економски, а која минатата година повторно западна во рецесија, трета по ред во последните десет години.
За време на посетата на кинескиот претседател Кси Џинпинг на Рим на крајот на март, Италијанците со кинеската бизнис делегација потпишаа договори во вредност од околу седум милијарди долари. Меѓу нив се и плановите за развој на пристаништата во Трст и Џенова како предна врата за кинески производи во Европа. Италија е на пат да стане првиот од седумте најразвиени земји во светот (Г-7), која официјално се приклучи на економска иницијатива на Пекинг „Еден појас, еден пат”, наменет за подобри транспортни врски меѓу Кина и Европа и остатокот од светот. 125 земји официјално се приклучија на Кинеската развојна иницијатива, меѓу кои и 13 помали членки на ЕУ, вклучително и Хрватска.
Италијанското отворање во Кина е жестоко критикувано не само во САД, туку и во Брисел, Париз и Берлин. Имено, тоа беше тежок удар за Рим на најавената обединета европска политика кон Кина – удар од член кој припаѓа на основачите на ЕУ. Сепак, францускиот претседател Емануел Макрон очекува многу од единствениот европски фронт.
– Периодот на европска наивност е завршен. Многу години имавме некоординиран пристап и Кина ги искористи нашите поделби – изјави неодамна Макрон, кој често го критикуваше однесувањето на Рим и Пекинг. Од друга страна, Макрон, како и канцеларката Ангела Меркел, не се спротивставува на фактот дека нивните компании со Кинезите прават големи договори, кои вредат повеќе од италијанските. На пример, за време на посетата на Кси Џимпинг во Франција, на крајот на март, Париз потпиша договори со Пекинг во вредност од 40 милијарди долари, вклучувајќи продажба на 290 авиони Ербас. Меркел неодамна рече дека „Еден појас, еден пат” е важен проект, кон кој Европејците би сакале да се приклучат, но таа соработка со Кина мора да се заснова на реципроцитет.
„Како Европејци, сакаме да имаме активен удел и тоа мора да води кон одреден реципроцитет, а ние сме се помалку повеќе соочени со ова, признава Меркел, очигледно размислувајќи за појавата на Италија. Она што оваа единствена европска политика кон Кина се планира е да се формулира од страна на Европската комисија, што неодамна беше делумно откриена од страна на европскиот комесар Гинтер Отингер.
Веднаш штом беше објавено дека Италија, официјално ќе се приклучи на кинеската иницијатива „Појас и пат”, Отингер јавно посочи дека Комисијата мора да добие можноста за вето, за блокирање или стопирање на национални проекти на членка на ЕУ ако некој нарушува глобални европските интереси, според Еуросактив. Отингер смета дека токму случајот на Италија потврдил дека „на Европа итно и е потребна стратегија кон Кина.” Останатите 13 членки на ЕУ, кои, исто така, се приклучија на кинеската иницијатива, Отингер не ги спомена овој пат.
Италија не се откажа под притисоците од Брисел, Париз и Берлин. Во овој контекст, значајна беше изјавата на италијанскиот премиер Џузепе Конте, уште на крајот на јануари, по повод средбата Меркел и Макрон во Ахен, кога изјави дека Германија и Франција се лицемерки. Тие, вели Конте, дека зад проевропска реторика и насекаде всушност се заштитуваат сопствените интереси, кои се движат од миграција, преку индустријата се до меѓународната дипломатија. „Тие мислат само на сопствените национални интереси”, повтори Конте, и ги предупреди Берлин и дека Италија нема намера да се седне и да сесоглаи со одлуки што се направени без неа.
