Наместо аналитичарите и повеќето официјални претставници на Волстрит да очекуваат посилен економски раст со намалување на инфлацијата до целта од два проценти, би било подобро, додека не е предоцна, да се земат предвид индикаторите кои сугерираат дека сегашната блага, привремена стагнација може да ескалира во вкупна
НУРИЕЛ РУБИНИ
Како ќе се развива глобалната економија и пазарите во следната година? Постојат четири можни сценарија за понатамошен развој по „блага стагнација на инфлација“ регистрирана во последните месеци.
По заздравувањето во првата половина на 2021 година, неодамна имаше нагло забавување на економскиот раст и пораст на инфлацијата многу над нивоата од два проценти што беа „таргетирани“ од централните банки.
Ова се последиците од ширењето на варијантата на короната – делта вирусот , тесните грла на страната на понудата, не само на стоката, туку и на работната сила и недостатокот на одредени суровини, други влезови, готовите производи….Приносите од државните обврзници се намалија во последните месеци, а последните корекции на пазарите на капитал досега беа скромни, можеби одразувајќи надеж дека оваа мала стагнација на инфлацијата може да биде привремена.
Кое од четирите сценарија ќе се реализира зависи од тоа дали растот ќе се забрза или забави, како и од тоа дали инфлацијата ќе остане висока или ќе падне на долг рок. Аналитичарите на Вол Стрит и повеќето креатори на политики очекуваат работите да се одвиваат според сценариото Голдилокс, што подразбира посилен економски раст паралелно со одржување на инфлацијата во целниот опсег до два проценти. (Економијата на Златокосата – Голдилокс – е состојба на умерен економски раст придружена со ниска инфлација а нее се појавува уште позаразен вирус), а потоа растот ќе се забрза и инфлацијата ќе забави.
За пазарите, ова ќе биде враќање на перспективата на првата половина на 2021 година, кога преовладуваше надежта дека посилниот раст ќе ги зголеми и приходите и цените на акциите. Според ова розово сценарио, инфлацијата ќе падне, инфлациските очекувања ќе се закотват околу два проценти, приносите на државните обврзници и реалните каматни стапки постепено ќе растат, а централните банки ќе можат донекаде да ги заострат монетарните бариери без да предизвикаат земјотреси. Во тој случај, насоката на пазарот на обврзници ќе се промени, од САД кон Европа, Јапонија и економиите во развој, како и од акции што носат постојана дивиденда и стабилен приход, кон акции чувствителни на макроекономски или системски промени и оние чија цена е релативно ниско.во споредба со финансиските перформанси на компаниите што ги емитуваат.
Второто сценарио вклучува „прегревање“. Според оваа варијанта, растот ќе се забрза за да се отстранат тесните грла од страната на понудата, но инфлацијата ќе остане тврдоглаво висока, бидејќи ќе се покаже дека нејзините причини не се привремени. Со непотрошени заштеди и веќе доволно зголемена побарувачка, продолжувањето на ултра-лабавата монетарна и фискална политика дополнително ќе ја зголеми севкупната побарувачка. Добиениот економски раст би бил придружен со инфлација, која би била постојано над целното ниво, што ќе ги оспори верувањата на централните банкари дека нејзините причини се само привремени. Одговорот на пазарот на такво прегревање ќе зависи од тоа како ќе реагираат централните банки.
Доколку продолжат како порано, берзите би можеле да продолжат да растат уште некое време, се додека приносите на обврзниците се ниски. Но, високите инфлациски очекувања на крајот ќе го поттикнат растот на номиналните, па дури и реалните приноси на обврзниците, што исто така ќе доведе до корекции (пад на цените) на берзата.
Алтернативно, централните банки би можеле да дејствуваат како јастреби и да почнат да се борат со инфлацијата, реалните каматни стапки ќе се зголемат, што ќе доведе до зголемување на приносот на обврзниците и повторно ќе бара уште поголеми корекции на пазарот на капитал.
Третото сценарио е продолжена стагфлација, со висока инфлација и многу побавен раст на среден рок. Во тој случај, инфлацијата ќе продолжи да се поттикнува со лабава монетарна и фискална политика. Централните банки, заробени во долгови поради зголемениот јавен и приватен долг, би имале проблеми со нормализирање на каматните стапки без да предизвикаат колапс на финансиските пазари.
Во исто време, многу постојани шокови на страната на понудата може да го забават растот со текот на времето, да ги зголемат трошоците за производство и да ги зголемат инфлаторните притисоци. Овие шокови може да бидат резултат на деглобализација, зголемен протекционизам, „балканизација“ на глобалните синџири на снабдување, стареење на населението во развиените и новите економии, ограничувања на миграцијата, кинеско-американски трговски спорови, влијанието на климатските промени врз цените на суровините, пандемиите, сајбер-војните и поизразената нееднаквост во приходите и богатството. Според ова сценарио, со растот на очекувањата за инфлација, и номиналниот и реалниот принос на должничките хартии од вредност би пораснале, бидејќи ненадејниот и каприциозен скок на цените ќе го поттикне растот на премиите за ризик од долгорочни обврзници. Во тој случај берзите беа „видени“ како остра корекција надолу и влез на „теиторија на мечките“ (мечката е асоцијација на падот а бикот на растот на пазарите –н.з.) и пад од најмалку 20 отсто во однос на претходното највисоко ниво.
Последното сценарио подразбира забавување на растот, доколку се покаже дека намалувањето на вкупната побарувачка не е само последица на привремен страв, туку и навестување на нова нормалност, особено ако монетарните и фискалните стимулации се прекинат прерано. Во тој случај, намалената агрегатна побарувачка и забавениот економски раст би довеле до пониска инфлација, цените на акциите би се прилагодиле за да одржат послаби перспективи за економски раст, а приносите на обврзниците (и во реални услови) дополнително ќе паднат поради пониските инфлациски очекувања за наредниот период На
Кое од овие четири сценарија е најверојатно? Додека повеќето пазарни аналитичари и креатори на политики се залагаат за сценариото за Голдилокс, се плашам дека е поверојатно сценарио што вклучува „прегревање“. Продолжувањето на лабавата монетарна, фискална и кредитна политика, со постепено слабеење на вирусот делта и сродните тесни грла во снабдувањето, ќе го прегрее економскиот раст и ќе ги стави централните банки меѓу камен и тешко место. Но, на среден рок, бидејќи, мноштвото постојани потреси на страната на понудата ја погодија глобалната економија, може да завршиме во многу полоша состојба на блага стагфлација или прегревање, состојба на целосна стагфлација, проследена со далеку помал економски раст, па дури и повисока инфлација.
Искушението да се намали реалната вредност на нивото на долгот, со високи номинални фиксни рати за отплата, може да ги наведе централните банки да се прилагодат на инфлацијата, наместо да се борат со неа и да ризикуваат економски и пазарен колапс. Но, денешното ниво на јавен и приватен долг е значително повисоко отколку што беше за време на стагнацијата на инфлацијата во 1970 -тите. Кога премијата за ризик од инфлација ќе ги зголеми реалните каматни стапки, владите и приватните компании со премногу долг и многу помали приходи ќе се соочат со несолвентност, што е плодна почва за појава на стагнација на должнички кризи за кои веќе предупредив.
Оптимистичкото сценарио што во моментов се пресметува на финансиските пазари на крајот може да испадне обична илузија. Наместо да се фиксираат за Голдилок, економските набудувачи треба да се сетат на Касандра (ќерка на тројанскиот крал Пријам, на која Аполон, грчкиот бог на пророштвото и исцелувањето, и го подари дарот на претскажување, но поради невозвратена љубов, тој ја проколна дека никој нема да ги слуша нејзините пророштва – н.з.), чии предупредувања беа игнорирани додека биде предоцна.
(Авторот е професор на Њујоршкиот универзитет)
