Британскиот премиер веќе најави дека е подготвен да испрати мировни сили во Украина. А другите?
МАРИЈА ИЛЧЕВА
Во Париз неодамна се одржа самит на кој ќе се разговара за ситуацијата во Украина и безбедносните предизвици во Европа. На состанокот присуствуваа Германија, Обединетото Кралство, Италија, Полска, Шпанија, Холандија и Данска, како и претседателката на ЕК Урсула фон дер Лајен, претседателот на Европскиот совет Антонио Коста и генералниот секретар на НАТО Марк Руте. Домаќин на состанокот беше францускиот претседател Емануел Макрон. Причината за неговото свикување е иницијативата на Трамп за преговори со Русија. Тим од германскиот јавен сервис АРД ги сумира најважните точки.
За што беше овој самит?
Водечка тема беше прашањето како Европа треба да одговори на драстичната промена на американската политика во однос на Украина. Целта на Вашингтон: да ги принуди Володимир Зеленски и Владимир Путин да преговараат за крај на војната и да ја предадат одговорноста за обезбедување мир на Европејците.
Деновиве САД испратија официјално барање до европските лидери за нивните планови за големината на можните безбедносни гаранции за Украина. Според новинската агенција ДПА, земјите треба да наведат, на пример, колку војници би можеле да испратат во Украина како дел од мировните сили или програмите за обука по завршувањето на руската агресивна војна, а исто така да проценат кои ресурси од САД се потребни за учество во евентуалниот договор.
Сега Европејците мора да одлучат како да реагираат на ставот на Американците, кои не им доделуваат централна улога во преговарачкиот процес и бараат отстапки од Украина без претходна координација. На пример, САД сметаат дека Украина треба да се откаже од своите амбиции за брз пристап во НАТО и да прифати дека дел од нејзината територија ќе остане трајно под руска контрола.
Какви позиции заземаат Европејците?
Британскиот премиер Кир Стармер веќе изјави дека е „подготвен и посакува“ да испрати мировници во земјата нападната од Русија. Во напис за весникот Телеграф, Стармер напиша дека Обединетото Кралство може да преземе „водечка улога“ во процесот поврзан со безбедносните гаранции за Украина. А во случај на прекин на војната, тоа би значело и распоредување трупи на теренот, доколку е потребно.
Германскиот канцелар Олаф Шолц притиска Европејците да учествуваат во преговорите. „Тие треба да не прашаат, бидејќи без нас тоа нема да функционира“, рече Шолц во телевизиската дебата меѓу водечките кандидати за канцелар, што се одржа во неделата на 16 февруари. И според зборовите на претседателката на комитетот за одбрана на ЕУ, Мари-Агнес Штрак Цимерман, „ќе биде клучно ништо да не се решава за Украина без нејзино учество во процесот на донесување одлуки“. Се претпоставува дека Европа ќе учествува во преговорите.
Советник на францускиот претседател рече дека европските земји мора да „направат повеќе“ за да ја гарантираат својата колективна безбедност. Од најголема важност се „условите под кои може да се постигне крај на војната“. Безбедносните интереси на Украина и Европа мора да бидат заштитени.
Што би можеше да се реши на состанокот во Париз?
Идеално, европските шефови на држави и влади требаше да се договорат за заедничка стратегија за тоа како да одговорат на новата американска администрација и нејзините идеи за постигнување мир во Украина.
Поконкретно, најверојатно се разговараше за тоа какви предлози може да му се дадат на Трамп и кои се црвените линии. Сепак, не се очекуваат јавни изјави – на пример, во врска со можната големина на европскиот воен контингент за Украина. И ЕК соопшти дека по состанокот во понеделник, разговорите ќе продолжат во други формати – со цел да се соберат сите партнери заинтересирани за мирот и безбедноста во Европа.
Зошто средбата во Париз беше организирана ненадејно?
Одлучувачки фактор беше притисокот од Соединетите Држави, кои сакаат многу брзо организираат разговори на највисоко ниво со руски претставници во Саудиска Арабија. Ако Европејците сакаат да имаат каква било шанса да имаат какво било влијание врз овие преговори, дотогаш треба да развијат заеднички став.
Зошто не учествуваат сите европски земји?
Една од причините е веројатно дека работата во мали групи е поефективна. Можно е и присуството на унгарскиот премиер Виктор Орбан да не било посакувано. Тој важи за обожавател и близок доверлив човек на Трамп.
