Дали „транспарентот е само транспарент“? Оваа дилема ја оживува ненадејната популарност на Мусолини во Милано. Почвата повторно стана плодна за различните повторувања на чудовишта од 20 век
РОЏЕР КОЕН
„Транспарентот е транспарент, ништо повеќе”, напиша Џовани Бјанкони на насловната страница на италијанскиот весник „Кориере дела сера”. „Но, и ништо помалку.”
Фотографијата во веснико содржеше мноштво луѓе што се собраа во Милано, држејќи во едната рака знамиња, на кои пишуваше „Чест на Бенито Мусолини”, а на друг нацртан фашистички поздрав. Собирот се одржал минатиот месец во близина на Пиаца Лорето, каде што телото на фашистичкиот диктатор беше обесено со главата надолу, откако го ликвидираа партизаните на 28 април 1945 година, по кратка постапка.
Толпата се собра близу фудбалскиот клуб Лацио, во чија навивачка група „Ultre” се формираше силно упориште на екстремната десница. Тоа не беше голем собир. Нивниот израз на поддршка за фашизмот не е ништо повеќе отколку демонстрација на фактот дека тоа е она што стана легитимен дискурс во ерата на Доналд Трамп, а тоа е пораката на белиот супрематизам што одекна низ целиот свет.
Сепак, вечерта на италијанскиот национален празник на 25 април, кога беше прославено ослободувањето, подигнатите раце што го поздравија фашизмот беа шокантни. „Чест за Бенито Мусолини” не е идентично со „чест на Адолф Хитлер”, но тоа не е премногу далеку од тоа.
На влезот во спомен куќата на холокаустот во Милано, практично железничка станица од каде што Евреите помеѓу 1943 и 1945 година, со тајна платформа 21, беа депортирани кон нивната смрт во нацистичките концентрациони логори, изгравирани со зборот „индиферентност”. И рамнодушноста е, всушност, единственото нешто што е потребно во секое време да се оттргне детето од нивните родители.
Матео Салвини, италијанскиот заменик-премиер и министер за внатрешни работи, десно ориентиран и со антимигрантски ум, на државен празник одлучи да не присуствува на комеморацијата, нарекувајќи го тоа „фашистичко-комунистичките парада”, бесмислено соочување на десницата и левицата. Тој избра да оди во Корлеоне на Сицилија и отвори таму нова полициска станица, истакнувајќи дека во Италија најважното е сега „ослободување” од мафијата. Ослободување е јаден избор на зборови за да се обесмисли чинот на погубување на стотици илјади луѓе убиени од мафијата.
Салвини, лидерот на Лигата и централната личност во пан-европската преродба на десницата, покажа непочитување на историјата и честа во која неговите поддржувачи ќе уживаат. Ослободувањето на Италија и партиските сили на отпорот не беа само „парада” без морална важност, туку победа што ја отвори земјата за повоената трансформација на Италија во пристојна демократска земја.
Сето ова, сепак, се случи во далечниот 20 век. Зборовите што го обележаа вековниот фашизам, комунизам, тоталитаризмот, холокаустот – во 21-от век ја изгубија тежината и станаа составен дел од божествениот театар за лажни вести. „Фашизмот” во Израел стана парфем за изборната кампања на десничарскиот министер. Во Америка, извикот на белите супрематити „Евреите нема да нѐ заменат” го има претседателот Доналд Трамп како непогрешлив моралн трансгресија. Ослободувањето од фашизмот во Италија станува мизерна „парада” за најмоќните фигури во владата. Идеите кои беа свечени, дури и свети, станаа двосмислени политички пораки што не е лесно да се порекнуваат.
Италија одамна се откажа од водството во светот. Тоа е исцрпувачка работа, па дури и САД, во одреден момент во втората половина на 21 век, како штафетна палка ќе помине во рацете на Кина. Но кога ќе се одрекнете од тоа дрругите потреби како зголемување на ефикасноста, рационализацијата како обид да се зголеми продуктивноста и бескомпромисната потреба од модернизација е намален мотив. Наместо тоа, на прво место – или барем барем се дава поголемо – постојат и други аспирации, како што се убавината или задоволството.
Можеби во овој контекст, еден Матео Салдини треба да се смета за само за обична претстава, за ништо повеќе од тоа..
Сепак, не е залудно да се отфрли лесно транспарентност во чест на Мусолини или да се отфрли ослободувањето од него. Сальвини дојде со подемот на антидемократските, нелибералните, расистички сили во Европа и пошироко.
Почвата повторно стана плодна за различните повторувања на чудовишта од 20 век. Салвини соопшти минатиот месец дека ќе го објави формирањето на новиот европски сојуз на десничарските партии, кои го поддржаа национално собрание (поранешна Национален фронт) на Марин Ле Пен, а Алијансата ќе влезе во сојуз и со екстремната Алтернативни десничари од Германија. Нивната актуелна цел беше тие да победат на изборите за Европскиот парламент.
Кога го видов споменатиот плакат во Милано, не можев да не се сетам на мојот покоен вујко Берт Коен, кој како млад човек дојде за да се приклучит на сојузници во борбата за Европа и се бореше низ Италија, од југ до север, ризикувајќи го својот живот за Салвиевата „парада”. Тој не би м,ожќжел лесно да поверува дека го гледа овој фашистички поздрав и го слуша министерот со неговиот вокабулар. Тој ќе биде згаден.
