ЕВГЕНИЈ ДАЈНОВ
Путин деновиве беше сериозно понижен. И стана јасно дека неговата моќ сè уште не расте. Уште повеќе: се виде дека таа веќе се намалува. Еве ги знаците:
Деновиве ја следев „средбата на диктаторите“ во Самарканд – потоа се сетив на … Пред некое време, откако живеев во соодветните места доволно долго за да ги разберам, напишав книга за диктатурите во Узбекистан, Белорусија и Русија. Додека го пишував, сфатив дека автократите за кои станува збор – Каримов (Узбекистан), Лукашенко (Белорусија) и Путин (Русија) – воопшто не се сметаат себеси за остатоци од минатото, осудени да бидат разнесени од ветровите на историја. Напротив. Во сите нивни постапки и тогаш беше евидентно убедувањето дека не само што ќе преживеат, туку и ќе можат да се спротивстават на демократијата и другите „западни“ влијанија.
Потоа си го поставив прашањето (тоа го има и во книгата): Бидејќи овие (и сличните на нив низ светот) се толку сигурни во себе, дали се способни да направат некаква диктаторска Интернационала која сериозно ќе ја растури светската демократија? Ископав по нивните дела и изјави и сфатив дека не – не се способни.
Работата е во тоа што диктаторите не се политичари. Односно: тие не се луѓе кои пресметуваат придобивки и загуби за своите народи и врз основа на тоа градат трајни сојузи. Тие се како предатори. Во нивната природа е да пленат за себе – и да се демнат еден со друг без да си веруваат еден на друг.
Открив и нешто друго. Диктаторите се мразат едни со други. Ислам Каримов, на пример, на власт е во Узбекистан од 1989 година, периодично го информираше својот близок круг дека Александар Лукашенко (на власт во Белорусија „само“ од 1994 година) го шпионира. Тој објави дека Лукашенко не ги прави работите на вистински начин (како што ги прави Каримов), режимот на Лукашенко го разоткрива неговиот (на Каримов) режим. Лукашенко, пак, го мразеше Путин, бидејќи во 1990-тите разработил исклучително сложена шема, според која во 2000 година тој, Лукашенко, а не потполковникот Путин, треба да стане претседател на Русија. А Владимир Путин пак, иако во споредба со другите двајца неодамна во автократската арена, ги презре, гледајќи ги како политички џуџиња со претензии.
Дури и само од овие причини, беше јасно дека средбата во Самарканд нема да организира некаков одржлив глобален антидемократски сојуз кој би ни предизвикал сериозни проблеми. Меѓутоа, во Самарканд видовме уште една причина зошто диктаторите не се способни да склучуваат трајни сојузи меѓу себе.
Секој диктатор чија моќ се чини дека слабее поради неговата сопствена глупава политика, ги става на ризик сите други. Блиску до умот на секој субјект на диктатор е следново прашање: „Со најмоќниот од нив, Владимир Путин, се најде толку видливо ослабен од војната во Украина, што ме спречува да замислам дека мојот диктатор еден ден ќе стори пресврт. да бидам слаб?”. И ова е прашање што ниту еден диктатор не сака да го постави на својата територија.
Диктаторите почитуваат силен, победнички колега-диктатор. Но, тие не го почитуваат претепаниот диктатор. Зашто со својата слабост ги разоткрива сите. Прашањето за нивната сила го поставувам на секој од нив.
Ваквиот став ја објаснува понижуваната позиција во која беше ставен Путин од неговите колеги на средбата во Самарканд. На општата фотографија тој беше турнат во масовната соба, на ниска софа, додека Ердоган, на пример, седеше на висока столица на местото на началникот. Потоа, низа мали држави со имиња што завршуваат на „стан“ го натераа Путин да ги чека во фоајето додека тие беа „многу зафатени“. Неговиот кинески колега никогаш не попушти на сите вербални трикови што Путин ги употреби за да го испровоцира да каже нешто за војната во Украина. И индискиот премиер (кој не е ни диктатор) му кажа на Путин дека сега не е време за војни – и практично му наложи да стави крај на војната во Украина што е можно поскоро.
И оваа серија не престана, со денови. Казахстан, до неодамна најпрорускиот „стан“, демонстративно се приближи до Кина. И токму за време на средбата, Азербејџан и Ерменија, како и Киргистан и Таџикистан повторно се степаа, со што ја покажаа неспособноста на Русија да одржи каков било елементарен поредок во поранешните советски републики. Во тоа имаше порака до Путин – слаб си, не можеш да разоткриваш (ситуации однапред).
Резултатите од состанокот во Самарканд покажаа дека Путин нема шанси да го обнови СССР, како што вети на почетокот на војната против Украина. Дури и моќта што тој сè уште ја поседува се чини дека е намалена до тој степен што дури и најслабата централноазиска поранешна советска република може да го понижи во очите на светот.
Пораката до Путин е јасна: „Вие сте слаби. А вашата слабост нè разоткрива и нас, вашите најблиски соработници од вчера“.
Останува да видиме што ќе се случи во самата Русија, кога и таму ќе одекне пораката „ти си слаб“.
(Текстот е пишуван пред објавувањето на делумна мобилизација, што не ја менува суштината.на содржина. Дајнов е бугарски професор)
