ВОЈО АНТОНИЌ
Се чини дека најефикасното (и затоа најчесто користено) се потпира на вештината на двосмислена или нецелосна формулација на резултатите од статистичката обработка. Едноставно кажано, треба да се каже една работа и да се убеди интервјуираниот дека тој или таа го слушнал другиот.
Математичарите се добро свесни дека статистичката обработка, без фалсификување на собраните податоци, може да влијае на конечниот резултат. Најчест случај е кога се собира само просечната вредност за голем број податоци. Некој би рекол дека ова е лесно да се пресмета и дека резултатот е објективен, но во математиката има неколку начини на изразување на просечната вредност. Ова ќе го објасниме во едноставен пример. Да речеме дека ги собравме нумеричките резултати од тестот што беше извршен пет пати и дека тие беа 5, 6, 6, 7 и 11. Првиот начин е да се сумираат сите вредности и да се поделат на 5. Резултатот ќе биде 7. Вториот метод се нарекува медијален и треба само да го искористи значењето на сортираниот список. Бидејќи нашиот список има пет члена, средниот е трет по ред, кој е 6.
Третиот модел е модален, што како средна вредност ја зема онаа која се појавува најмногу пати. Повторно е 6.
Секој од овие три режима има свои варијанти: на пример, во првиот режим, наместо аритметика, би можеле да користиме геометриско средство, кое ќе даде 6,74 наместо 7. Покрај тоа, некои статистичари автоматски ги отфрлаат минималните и максималните вредности пред да ја пресметаат средната вредност, така би добиле 6,33.
Секој од овие модели доведува до некаков резултат, но разликите нудат широки можности за злоупотреба.
Покрај собирањето резултати и одлучување за математичка постапка, има многу повеќе начини за злоупотреба на статистиката.Се чини дека најефикасното (и затоа најчесто користено) се потпира на вештината на двосмислена или нецелосна формулација на резултатите од статистичката обработка.Едноставно кажано, треба да се каже една работа и да се убеди интервјуираниот дека тој или таа го слушнал другиот.Овој начин беше опишан во 1954 година од Дарел Хаф во одличната книга „Како да легнеме со статистика“.Еве неколку примери (повеќето се од оваа книга, но некои се од нашиот дневен печат).Во огласот за механички соковник се наведува дека може да извлече „26% повеќе сок“ од овошје. Не прецизира дали тоа значи дека секогаш се истакнува или дека може само да се истакне (сè уште ќе биде прашање на второто, но постои недостаток на информации под кои околности се применува). Плус, 26% повеќе од што? Од конкурентни сокови, од рачно стегање со помагала или без никакви алатки?Двајца од трите стоматолози препорачуваат употреба на паста за заби “XYZ”. Како го утврдија ова? Едноставно: Пронајдоа двајца стоматолози кои препорачуваат употреба на паста „XYZ“ и оној што не го препорачува.Повеќе сообраќајни незгоди се случуваат во услови на добра видливост отколку во магла. Затоа, треба да возите во магла, бидејќи е побезбедно.Слично на ова, креветот е најопасното место во светот затоа што статистиката покажува дека повеќето луѓе умираат точно во кревет.
Беше објавено дека во шпанско-американската војна на крајот на 19 век, смртноста е 9 на 1.000. Во исто време, во Њујорк смртноста беше 16 на 1.000. Што заклучуваме? Дека во дадено време фронтот беше побезбедно место за живеење од Њујорк, или дека имало млади и здрави луѓе во војната (од кои малкумина умираат со природна смрт) и во градовите останувале откако биле оние кои не ја минале регрутацијата.
Двојките најчесто стапуваат во брак во јуни. Истиот месец е најопасен за потенцијалните самоубиства, затоа што тогаш има најмногу самоубиства. Можеме ли да заклучиме дека по судбоносно да, луѓето одлучуваат сами да кренат рака?
Во 1936 година, пред претседателските избори во Америка, „Литератур дајџест“ направи прелиминарна анкета за да утврди дека Френклин Рузвелт загуби од кандидатот Алф Ландон со резултат 161: 370.
Рузвелт сепак победи, повеќе од убедливо, со 523: 8. Како тоа? Едноставно, истражувањето беше спроведено по телефон, а за време на економската криза од 1930-тите, само најбогатите имаа телефони … што, се разбира, му посака победа на републиканецот Лендон.
Посебна претпазливост треба да се посвети кога се објавуваат наодите од истражувањата за теми кои предизвикуваат емоционални реакции кај луѓето.
Пример е вечната јавна расправа за тоа дали абортусот треба да се дозволи или забрани.
Некои поддржуваат еден поглед, а други поинаков поглед. И истире ги објавуваат резултатите од анкетите со кои се докажува дека се во право. Кој лаже? Никој, освен што првата група прашања ги формулира вак – „Треба ли на жените да им дозволи сами да одлучуваат дали и кога да а раѓаат без да ја мешаат бирократијата во нивните одлуки“ и втората „Треба ли лекарите да убиваат невини и незаштитени бебиња кои сè уште не добиле вашата шанса во животот “
