Историската размена на затвореници со Русија, која го ослободи американскиот новинар Иван Гершкович и уште 15 други од Западот, беше плод на макотрпни, тајни разговори – и еден клучен телефонски повик од претседателот Џо Бајден еден час пред да се откаже од својата кандидатура за реизбор.
Бајден ги пречека семејствата на тројцата американски државјани и еден постојан жител на САД во Белата куќа вчера, токму кога ослободувањето се одвиваше во Анкара.
Откако упатија емотивен телефонски повик со своите најблиски од Овалната канцеларија, тие се појавија со претседателот пред новинарите.
На прашањето што им рекол на ослободените Американци, Бајден одговори: „Реков: „Добредојдовте скоро дома“.
Но, насмевките ја криеја болката од чекањето за време на долгите месеци на трескавични преговори. Белата куќа работеше очајно – и главно надвор од очите на јавноста – за да ги ослободи новинарот на „Вол Стрит Џурнал“ Гершкович, поранешниот американски маринец Пол Вилан, новинарката на Радио Слободна Европа Алсу Курмашева и постојаниот жител на САД Владимир Кара-Мурза, отворен критичар на рускиот претседател Владимир Путин.
Американскиот новинар Иван Гершкович го прегрнува своето семејство кога пристигна во заедничката база Ендрјус во Мериленд на 1 август 2024 година
Курмашева е уредник од Прага во сестринскиот медиум на Гласот на Америка, Радио Слободна Европа. Ова значеше разговори на високо ниво со Русија во време кога односите Исток-Запад се во отворен конфликт поради војната во Украина.
Но, тоа исто така значеше, велат американските власти, силно потпирање на европските сојузници кои не сакаат да попуштат на барањата на Москва за враќање на низа руски граѓани, затворени на Запад за сериозни злосторства.
На крајот, Бајден го обезбеди клучното парче од сложувалката на 21 јули – истиот ден кога 81-годишниот демократ објави дека повеќе нема да се кандидира на изборите во ноември.
Задржан во неговиот дом на плажа во Делавер со кковид-19, тој требаше да ја објави изјавата дали ќе ја продолжи изборната кампања. Сепак, пред тоа, тој требаше да заврши уште една работа околу договорот за затворениците.
„Јас не го измислувам ова – буквално еден час пред да ја објави таа изјава, тој беше на телефон со својот словенечки колега, барајќи од нив да ги направат последните аранжмани и да ја завршат оваа зделка“, изјави за новинарите висок американски функционер. Словенија подоцна ослободи двајца од Русите, кои судот ги осуди за шпионажа. Но, никој не знаеше со сигурност дека договорот ќе оди до самиот крај.
Советникот на Бајден за национална безбедност Џејк Саливан беше емотивен на говорницата во Белата куќа додека го поздрави, како што рече, со „добар ден“. „Го задржувавме здивот и држевме среќа до пред само неколку часа“, рече тој.
Процесот што доведе до вестите во четвртокот започна уште во 2018 година кога Вилан беше уапсен, а Доналд Трамп беше претседател на САД. Не само што Вилан не беше ослободен, туку и Гершкович беше уапсен додека известуваше во Екатеринбург во март 2023 година. Одеднаш, „овие напори очигледно беа покомплицирани“, рече Саливан.
Во она што критичарите го опишуваат како државно спонзорирано земање заложници, најголемиот услов за Москва беше ослободувањето на Вадим Красиков, Русин затворен во Германија за убиство на поранешен командант на чеченските бунтовници во Берлин во 2019 година.
Германија се воздржуваше да се откаже од платен убиец кој извршил такво дрско убиство на нејзина територија.
За да се убеди Берлин, рече Саливан, „потребен беше обемен дипломатски ангажман со нашите германски колеги, почнувајќи од врвот, со претседателот“. Потоа, во февруари оваа година, напнатите дипломатски преговори зазедоа уште еден мрачен пресврт, кога критичарот на Кремљ Алексеј Навални – за кој Саливан во четвртокот откри дека исто така бил на листата на желби на САД за ослободување – почина во руски затвор. „Тимот се чувствуваше разочарано“, додаде високиот американски функционер.
Случајно, мајката и таткото на Гершкович се сретнаа со Саливан во Белата куќа истиот ден. „Ќе биде малку повеќе карпеста патека“, им рече тој.
Германскиот канцелар Олаф Шолц даде изјава за новинарите на меѓународниот аеродром Келн/Бон во Келн, западна Германија на 1 август 2024 година, откако германските политички затвореници беа ослободени во една од најголемите размени на затвореници со Русија
Пробивот дојде за време на разговорите во Овалната канцеларија меѓу германскиот канцелар Олаф Шолц и Бајден во април.
„Канцеларот Шолц му одговори на претседателот велејќи: „За тебе, јас ќе го направам ова“, додаде американскиот функционер. Бајден потоа му се заблагодари на Шолц, пофалувајќи ги „храбрите“ одлуки на сојузниците.
И штом договорот беше направен, следеше внимателна кореографија.
Русија брзо го спроведе судењето за Гершкович, кое заврши со тоа што доби 16-годишна затворска казна – но зад сцената покажа дека Русија се подготвува за размена.
Конечно, церемонијата во Белата куќа вчера го донесе ова дипломатско и интензивно лично патување до крај. Истакнувајќи дека тоа е 13-тиот роденден на ќерката на Курмашева, Миријам Буторин, Бајден ги замоли насобраните членови на семејството и новинарите да ја пеат „Среќен роденден“ – можеби најсреќниот.
