Синот Стефановиќ му ги дал потебните дозволи на татака си за извоз на оружје а во меѓувреме имаме чудни бројки во овој бизнис. Извозот на оружје драматично скока, официјалниот приход се намалува за три пати (!), па јасно е дека некому бизнисот добро му оди
МИЛАН ЌУЛИБРК
Колку е власта заслужна кога, непосредно пред пензионирањето, Бранко Стефановиќ сфатил дека може да има смисла за бизнис? Зошто министерот за полиција тврди дека неговиот татко нема фирма за трговија со оружје кога НИН откри дека Јунајтед БГ, чиј единствен сопственик е Стефановиќ Сениор, има овластување да извезува оружје? Дали е тоа судир на интереси ако таткото го праша својот син за таква согласност? Дали има некоја корупција и таа влијаеше врз трговијата или друг криминал во најновата афера? Како еден работник во Телеком преговараше за продажба на оружје? За кого работи српската држава, за приватни компании или за државната компанија Југоимпорт? Зошто профитот на ГИМ се зголеми за 3.146 пати за три години, додека извозот на „Југоимпорт“ е преполовен? Може ли ГИМ да биде единствената што ќе добие оружје и воена опрема без претходно да ги плаќа? Дали се роднините и политички врски се важни за трговијата со оружје?
Татко ми не поседува фирма за извоз на оружје, рече српскиот министер за внатрешни работи Небојша Стефановиќ минатата недела. Во обид да ги негира приказните дека Бранко Стефановиќ тргувал со оружје, српскиот вицепремиер уште еднаш прогласи лесно докажана лага. НИН беше првиот што објави пред речиси една година дека неговиот татко е единствен сопственик на Јунајтед БГ, кој минатата година доби лиценца за извоз и увоз на оружје. Компанијата сè уште е рангирана на 215 место. Од најновиот список на лица регистрирани за надворешна трговија со оружје и воена опрема, објавен од Министерството за трговија на 6 септември оваа година.
Она што е уште чудно за оваа приказна е Стефановиќ сениорот не би можел да добие дозвола од Министерството за трговија со трговија со оружје, доколку претходно не добиел согласност од Министерството за внатрешни работи, на чело со неговиот син. Во која било друга нормална земја, ова ќе биде повеќе од доволен сигнал до надлежните органи за да испитаат дали има конфликт на интереси во тој случај. И особено за да се проверат наводите дека приватната фирма ГИМ претставена од Стефановиќ добила мини и бомби од Крушик, сопственост на државата, по пониска цена од „Југоимпорт СДПР“, како што објавија од БИРН и АРМ Вју.
Покрај тоа што тврдеше дека неговиот татко не поседувал ниту еден продавач на оружје, министерот за полиција рече дека Бранко Стефановиќ не е сопственик на ГИМ. БИРН и Оружје објавија факсимил во кој се гледа дека таткото на министерот, заедно со сопственикот на ГИМ, Горан Тодоровиќ, Мирко Манојловиќ и деловни партнери од Саудиска Арабија, ја посетиле фабриката Крусик во Ваjeево. Затоа, Стефановиќ во тој документ се споменува како застапник, а не како сопственик на ГИМ.
НИН-овите соговорници, запознаени со постапките вклучени во склучувањето договор за набавка на оружје, објаснуваат дека ниту една фабрика на одредена индустрија во Србија не може никој да ја посети без одобрение и објавување. Таквото писмо беше доволно за да се открие на БИРН и вооружувањето дека Бранко Стефановиќ бил директно вклучен во извозот на оружје од Србија. Сепак, не директно преку неговата компанија Јунајтед БГ, туку преку ГИМ, со чиј сопственик Горан Тодоровиќ, со кој соработува веќе неколку години.
На 4 декември 2015 година, година и пол откако Небојша Стефановиќ стана министер за внатрешни работи, двајцата заедно го основаа „Јунајтед БГ“. И двајцата имаа 50% удел во фирмата до пролетта минатата година, а заклучно со 2 април 2018 година, Стефановиќ е единствениот, 100% сопственик на Јунајтед БГ.
Претседателот на Србија, исто така, се обиде да го заштити таткото на министерот. „Дозволена е продажба на оружје на Саудиска Арабија, не е кривично дело и јас ќе се залагам да продаваме што е можно повеќе оружја“, рече Вучиќ во „Пинк“. Коментирајќи ги наводите дека Бранко Стефановиќ, како претставник на ГИМ, најпрво се договорил за купување оружје по повластена цена од валевски Крушик, а потоа го извезувал во Саудиска Арабија, Вучиќ ги повикал оние „кои велат дека имаат доказ дека е сторено кривично дело, нека го испорачаат, и ако немат, нека престанат да зборуваат за тоа “.
Претседателот никогаш не помисли да вети дека властите ќе го испитаат сето ова и ќе откријат дали имало корупција, судир на интереси, влијание со тргување или кое било друго кривично дело во текот на целата операција. Настрана фактот дека никој од службените лица не се расправаше за фактот дека таткото на вицепремиерот, додека го застапуваше ГИМ во преговори со Крушик во 2017 година, тој сè уште беше официјално вработен во државна компанија Телеком Србија! Тој се повлече од таа компанија во почетокот на 2018 година.
Дури и ако нема елементи на злосторството во оваа приказна, постојат неколку причини зошто ова ситуација одамна звучела алармно во други држави. Во јуни, на саемот за оружје и воена опрема во Белград, што го отвори претседателот Вучиќ, министерот за одбрана Александар Вулин изјави дека во 2018 година извозот на специјалната индустрија во Србија надмина 500 милиони долари и е трипати поголем отколку во 2011 година. Според официјалните информации , кој беше доставена до Министерството за трговија од страна на НИН, минатата година му беа издадени 371 дозвола за извоз, а вкупната договорна вредност на извозот беше 824,1 милиони американски долари. Од тоа вкупната договорна вредност на извозот изнесува 824,1 милиони американски долари. Од нив, досега, според достапните, но нецелосни податоци (сите дозволи за извоз важат една година, односно некои до крајот на 2019 година), реализиран е извоз од 290 милиони долари. За само три години, од 2015 до 2017 година, приливот на девизи од продажба на оружје на странци се зголеми за 80 проценти – во низа порасна од 304 милиони долари на 442,5 милиони долари на 546 милиони долари.
Додека приходите од српскиот извоз на оружје се зголемува динамично, оперативните приходи на државната компанија Југоимпорт СДПР, на чело како со в.д. во ноември 2012 година, за директор беше назначен кадрот на Српската напредна партија Југослав Петковиќ, поранешен шеф на општинската администрација во Земун. На пример, во 2016 година приходите на тоа јавно претпријатие беа 28,8 милијарди РСД, следната година тие се лизнаа на 24,8 милијарди РСД, а минатата година на 16,2 милијарди РСД. Со други зборови, пред три години приходите на „Југоимпорт“ беа 77 проценти поголеми од лани!
Многу побрзо од вкупната, приходите од извозот на „Југоимпорт“ се намалија. Во 2016 година, повеќе од 220 милиони американски долари (24,7 милијарди фунти) беа пренесени на сметките за продажба на оружје и воена опрема на странци. Веќе следната година приходите од извоз се намалени на 165 милиони долари (17,7 милијарди динари), а минатата година на 110 милиони долари (11 милијарди динари). Со оглед на тоа што вкупниот извоз на оружје значително се зголеми, скоро двојно и дека приходите од извоз на „Југоимпорт“ за 2018 година беа половина од претходните две години, повеќе од јасно е дека на некој друг започна да му цвета бизнисот. Како прво, на приватни трговци, вклучително и ГИМ. Подигањето на компанијата започна некако од моментот кога неговиот сопственик го основаше првиот заеднички потфат со Бранко Стефановиќ на крајот на 2015 година, кој, да потсетиме, во тоа време формално беше сè уште работник на Телеком Србија.
Иако тој доби лиценца ГИМ во трговијата со оружје уште во 2005 година, пред неговото партнерство со министерот за полиција. Во 2015 година, неговата нето добивка беше нешто малку поголема од просечната месечна нето-плата во Србија – околу 390 евра. За само три години откако Стефановиќ и Тодоровиќ започнаа заедно заедно, приходите на ГИМ се зголемија за 118 пати (од 16,4 милиони на 1,9 милијарди динари) и профитот дури 3.146 пати (од 47.000 на 148 милиони динари).
Освен динамичен раст, треба да се извлечат повеќе од финансиските извештаи на ГИМ. БИРН објави дека вкупната вредност на сите договори за ГИМ со Крушик е во вредност од скоро 43 милиони долари. Еден од овие договори беше склучен во 2016 година, а три минатата година. Увидувајќи ги финансиските извештаи, НИН откри дека до 2017 година приходите на ГИМ за ниту една година не биле повеќе од 350.000 американски долари, па се поставува прашањето дали – доколку Стефановиќ Сениор не бил медијатор – државните фабрики за оружје воопшто би преговарале за договори вредни. десетици милиони долари со фирма што има толку мал промет? НИН исто така пресмета дека од почетокот на 2016 година до крајот на 2018 година, вкупните оперативни трошоци на ГИМ биле приближно 24 милиони американски долари (2,5 милијарди РСД). Од овие два податоци – со ограда дека дозволите за извоз важат 12 месеци, а со оглед на тоа што трите договори се склучени од 5 март до 26 јуни 2018 година, дел од бизнисот е безбедно завршен оваа календарска година – може да се пресмета дека ГИМ е до средината на 2019 година. фабриката ва Валево требаше да плати уште 20 милиони долари за договорни мини и рачни гранати. Јавноста треба да знае дали тој долг му е исплатен на Крушик како целина, бидејќи има индиции дека ГИМ – покрај тоа што има привилегија да набавува оружје и воена опрема по пониски цени од сите други, па дури и на државниот Југоимпорт – сè уште ја има стоката тој не ја платил.
Ако овие сомнежи се оправдани, тогаш тие навистина не се чист бизнис. Добрите познавачи на можностите на пазарот за оружје за НИН објаснуваат дека обично фабриките бараат од клиентите да платат барем дел од нарачката однапред. Кога се набавуваат нарачки, крајниот клиент, со посредникот, доаѓа да изврши увид и да ги собере. Тоа е вообичаена постапка, прашање е само дали купувачот треба да плати аванс од 30, 50 или 70 проценти. Во овој случај, се сомнева дека ГИМ ја примила стоката без претходно да ги плати во целост. Ако тоа навистина се случи, би било прв пат во историјата фабрика на одредена индустрија да финансира посредник, според соговорниците на НИН, со набедување дека ова може да ја стави фабриката ва Валево во незамислива позиција не само себе, туку и нејзините добавувачи, затоа што Крушик за „лагите“ за рудници за јаглен, кои работат како дел од „Југоимпорт СДПР“, да купат барут од „Милан Благојевиќ“ од Лукан … може исто така да бара одговор за тоа зошто се случува.
Таткото на министерот за полиција, се шпекулира, дека е меѓу трговците со оружје дека се обидел да обезбеди привилегирано место за ГИМ во некои други фабрики на посебната индустрија, вклучително и на Први партизан од Ужице. Тоа е една од подобро изградените фабрики, која ги зголеми минатогодишните приходи од работењето од осум на девет милијарди динари и работи веќе неколку години. За среќа на Ужице, откако некои медиуми во Србија започнаа да пишуваат за Бранко Стефановиќ, тој не се појавува често .во јавноста.
За разлика од Бранко и Небојша, третиот Стефановиќ, Немања јавно не се изложувише. Како и да е, КРИК објави документи кои докажуваат дека братот пораѓање на Небојша Стефановиќ – Немања бил деловен партнер на Југослав Петковиќ, кој во тоа време бил шеф на СНС на општинската администрација на Земун. НИН откри дека двајцата сè уште држат по 25 проценти секој на акциите во „Дејрект“, чие седиште е на улицата Љутица Богдана, на стадионот „Црвена звезда“.
Веќе неколку години, Дајрект принт не ава финансиски извештаи туку само изјава дека нема деловни активности. Партнерот на братот на Немања, Југослав Петковиќ, своите права за управување во таа компанија му ги пренел на директорот, но само во декември 2016 година, односно четири години откако бил назначен за в.д. директор на Југоимпорт. И оваа епизода, на некој начин, укажува на прилично испреплетени роднини и политички врски на приватни и државни дилери на оружје.
Покрај трговијата со оружје, НИН откри и интересни деловни врски помеѓу Стефановиќ и Тодоровиќ. ГИМ, во својот финансиски извештај за 2018 година, исто така, наведе „долгорочни финансиски пласмани“ од 50 милиони динари. Од тоа, 26,6 милиони динари им позајмиле на Јунајтед БГ (шест милиони) и светски градежни инженеринг компании (20,6 милиони), за кои Тодоровиќ вели дека се негови „подружници“, во кои ГИМ има 100 проценти сопственост. Вистина е дека Стефановиќ веќе една и пол година е единствен сопственик на Јунајтед БГ, а во Вордл вајд констракшн и двајцата имаат по 50 проценти.
Трговијата со оружје во Србија започна да цвета пред неколку години, кога нагло се зголемија нарачките од Саудиска Арабија. Во меѓувреме, побарувачката започна да опаѓа, но овој бизнис е сè уште профитабилен. Добар пример е Партизан Тек, компанија купена во 2015 година од еден од најпознатите дилери на оружје, Слободан Тешиќ, кој некогаш беше ставен на црната листа од САД. Иако оперативните приходи на компанијата беа скоро преполовени минатата година, од 5,25 милијарди на 2,89 милијарди динари, нејзината нето добивка се зголеми за 91 отсто, од 174 милиони на 333 милиони динари. Управителите тврдат дека само Партизан, на кој Тешиќ се спои со неговата друга компанија во декември 2018 година, Техноглоббален систем, не е единствената компанија преку која тој работи.
НИН соговорниците посочувајќи на овој бизнис посочуваат дека повеќето приватни компании за извоз на оружје личат на ѕвезди опашкарки. Тие одеднаш се појавуваат, заблеснуваат и исчезнуваат од пазарот. Таквите, по секоја веројатност, го вклучуваат и Крупник, кој го наведува Arms Fruit како компанија што потпишала договор со 69,7 милиони долари со Крусик во 2016 година. Навистина, во 2016 година, Крупник оствари извоз од 1,2 милијарди РСД, следната година до 2,9 милијарди РСД, што е намалување на само 638 милиони ДСД минатата година.
Извори на НИН тврдат дека сите договори со ГИМ ги потпишал поранешниот директор на Крушик, Младен Петковиќ. Него го наследи во декември 2018 година Владан Лукиќ, а неговиот братучед, в.д. директорот на Југоимпорт, Југослав Петковиќ, беше промовиран за новиот директор на „Застава оружје“ од Крагуевац на 23-ти ноември. Истите извори наведуваат дека пред нивното пристигнување во Југоимпорт, односно Крушик и Застава оружје, Југослав и Младен Петковиќ не работеле во наменската индустрија и дека тие биле само назначени од СНС.
Да ли је Бранко Стефановић, некадашњи гитарист у вокално-инструменталната група Курцшлус, е свесен какав курцшлус направил во у држави? Или е логично прашањето, колку држава е заслужна што Стефановиќ сениор дури спроти пензионисања, под стари денови, схватил дека можеби има смисол за бизнис. И дали таа способност би ја открил пред синот да му стане министер?
(опремата е на Глобус)
