Договорот е дело кои, условно кажано, се сакаат, но тоа не е нешто што е потребно. Тие треба да научат да се толерираат едни со други и да бидат соседи. Не мора да го сакаш својот ближен – но мора да прифатиш дека тој живее до тебе. Така што јас сум оптимист – затоа што руската инвазија на Украина покажува дека Европската унија има капацитет, време и интерес да работи на ова прашање
Поранешниот американски амбасадор во Србија, Мајкл Кирби, за Гласот на Америка оцени дека договорот за регистарските таблички, што Косово и Србија го постигнаа неодамна во Брисел, може да биде увертира за постигнување подолгорочно решение во преговорите меѓу двајцата. страни.
„Поверојатно е дека тоа е решение за краткорочна криза, но навистина се надевам и на долгорочно решение. Можеби овој успех може да доведе до нешто друго. Не мора, но може. Мислам на други прашања што треба да се решат – пред да дојде конечното признавање. Се разбира, тука се работи за признавање на Косово од страна на Србија – каде од наша гледна точка Србија би се приклучила во Европската унија. Тие две работи одат рака под рака“, рече пензиониран американски дипломат во интервју за Гласот на Америка.
Кирби смета дека е добро што американскиот амбасадор во Косово, Џефри Ховениер, зачекори напред во процесот и што Србија и Косово постигнаа договор со посредство на Европската унија.
Гласот на Америка: Што мислите, што доведе до пресврт во таа ситуација?
Кирби: Можно е двете страни да почнаа посериозно да гледаат на она што се случува во Украина. Како и дека сè уште постои европска перспектива – и дека Европската унија всушност би можела да прифати нови членки. Значи, тие треба да постигнат договор – тоа да се случи.
Кои би можеле да бидат долгорочните придобивки од постигнатиот договор?
– Ова е вознемирувачко прашање со години и добро е да се ослободиме од оптоварувањата кои можат да доведат до кризи како што имаше во минатото. Имаше триесетина такви проблеми и добро е да се решаваат еден по еден. Особено ако успеете да го направите трајно – неповратно.
Најавено е дека партиите наскоро повторно ќе се сретнат – да продолжат со дискусиите за други прашања. Што мислите, на што треба да се обратат и дали овие разговори ќе донесат нешто ново – иако учесниците често користат запалива реторика и не секогаш можат да се согласат?
– Постигнатиот договор беше блиску до преседан. Но, претходно постигнаа договори. Не станува збор за луѓе кои, условно кажано, се сакаат, но тоа не е нешто што е потребно. Тие треба да научат да се толерираат едни со други и да бидат соседи. Не мора да го сакаш својот ближен – но мора да прифатиш дека тој живее до тебе. Така што јас сум оптимист – затоа што руската инвазија на Украина покажува дека Европската унија има капацитет, време и интерес да работи на ова прашање. Оттаму доаѓа мојот оптимизам. Борељ инвестираше многу време, што е ограничено. Косово е само една од кризите, а е мала во споредба со кризата во Украина, на големата граница на ЕУ. Ова е најважно. Ако Србија сака да направи нешто, може, како и Косово, и видовте дека САД се подготвени да охрабрат и силно да охрабрат таму каде што имаат влијание.
Што мислите, кои треба да бидат идните потези на двете партии, по договорот за регистарските таблички?
– Треба да размислат за нешто што можат да го спроведат. Не треба да барате нешто огромно. Постојано има проблеми на границата и би можело да биде корисно да се утврди како да се намалат, бидејќи, мислам дека граѓаните на Косово би биле во подобра ситуација кога би имале полесен пристап до стоката што минува низ Србија. И кога би можеле да решат нешто на граница, тоа би го олеснило процесот. Тоа би било добро и за етничките Срби кои живеат таму.
Дали двете страни имаат капацитет да работат на нешто друго што би ја подобрило ситуацијата во Косово и неговиот север?
– Имаат капацитет, но не е 100 отсто јасно дека се подготвени за тоа. Србите имаат тим и јасно е дека на чело е претседателот Вучиќ, но има и други кои имаат време да работат на деталите. Да, тој мора да биде дел од тоа. И албанската партија има луѓе кои би можеле да го направат тоа. Треба да се вразумат и да видат дека има иднина доколку ги направат тие отстапки. Секогаш ќе има некој од двете страни кој критикува каков било договор или дури разговара со другата страна, бидејќи за некои луѓе другата страна е, по дефиниција, зло. На крајот не е важно дали се злобни. Тие се соседи и треба да ги решаваат работите, па имаат капацитет и можат.
Дали овој договор е потврда за поголемо американско влијание врз процесот отколку што беше јавно познато, со оглед на тоа што рокот за регистарски таблички беше продолжен по барање на американскиот амбасадор во Косово?
– Искрено, мислам дека имавме влијание долго време, но не го искористивме премногу. Она што сакам да го кажам е дека двете земји се во Европа, ЕУ е европска институција, но САД имаат високо мислење за Европа и ЕУ. Затоа би сакале да им помогнеме каде што можеме, а тоа го правиме уште кога бев вклучен, кога бев амбасадор во Србија. И тоа ќе продолжи, бидејќи, САД треба да имаат улога. Веројатно и од нас во одреден момент ќе биде побарано да помогнеме финансиски за некои работи и нашето учество гарантира дека ќе продолжиме да придонесуваме.
Дали мислите дека САД ќе бидат или треба да бидат повеќе вклучени во процесот на дијалог по овој договор?
– Не. Тоа е процес што го води Европската унија, но мислам дека треба внимателно да го следиме за да можеме да го направиме она што го направи амбасадорот, а тоа е да ги охрабри луѓето да престанат, размислуваат и разберат дека е во нивен најдобар интерес да постигнат договор. И Белград и Приштина треба да видат дека тоа е во нивен најдобар интерес. Тоа не е секогаш така и понекогаш им помагам да го видат тоа.
Дали сега е појасно кога двете страни би можеле да постигнат договор? И дали ќе се заснова на француско-германскиот предлог?
– Франција и Германија имаат огромно влијание во ЕУ и не можете да станете членка без две земји да водат напори да ви помогнат во тоа. Сепак, мислам дека во одреден момент ќе треба повеќе да се вклучат земјите кои не ја признаа независноста на Косово. Шпанија и Кипар ќе мора да станат поприемчиви за идејата. Неопходно е да има Германија и Франција, но тоа не е доволно.
Но, дали сега е појасно кога двете страни би можеле да постигнат договор со кој би се ставил крај на овој процес?
– Мислам дека прочитав дека премиерот на Косово рече дека тоа може да се постигне оваа зима или нешто слично. Посакувам тоа да е вистина. ЕУ ќе обезбеди капацитет да помогне тоа да се случи, како и Србија ако крајната цел изгледаше остварлива. Ова до одреден степен ќе зависи од тоа што ќе се случи со конфликтот во Украина во текот на зимата.
