ЛАЗАР ЏАМИЌ
Размислувањето за многумина е како јадење на срча. Така се однесуваме кон него. Симболичката манипулација е основната состојба на светот: и во Србија, и во Британија, и во Америка, и во Русија… Сите пиеме од иста отруена поилка
Никој не е имун на симболична манипулација.
Не е важно колку е богато или развиено општеството. Повеќето од нас се обучени автоматски да реагираат на симболите, тие ментални кратенки до привидот на значење, без когнитивен напор, без напорна работа на размислување.
Пропагандистите и популистите од различни видови го знаат тоа, затоа тие се единствените кои се посветуваат – дури и религиозно – на обука за нивна употреба. Повеќето земји денес, дури и целата планета, се претворија во семиотски Дизниленд, во простори на наративна фантазија во кои постои површинска поврзаност помеѓу често некомпатибилните (или „некомпатибилните“) елементи.
Од познатиот лондонски двокатен автобус, на влезот во југоисточното предградие Луишам, можете да го видите Лидл, прозорците излепени со Јунион Џек. Значи, германска компанија која ги поздравува британските потрошувачи користејќи го британското знаме (исто е и кај нас). Паметен потег, бидејќи Луишам е посиромашна област, одлична почва за одвраќање од вистинските проблеми со патриотските митови.
Вистинската причина зошто Британците го сакаат Лидл е иста како на Балканот: евтин е. Работничката класа не се чувствува толку понижена во неа. И приказната за германската позадина ветува барем некои основни очекувања за квалитет, како противтежа на раскошните и етички разнишани домашни синџири (исто така во Британија).
Лидл е многу повеќе од само комерцијална пресметка на цените, речиси совршена симболична машина која ги обединува парадоксалните симболични позиции на странско и домашно, евтино и квалитетно, изобилство и сиромаштија, баналност и гламур. И, очигледно, тоа функционира, бидејќи и ние луѓето сме машини: апарати за одење за симболична интеграција на парадоксите. Многу ни е лесно и убаво да си играме со слики и емоции, желе со заоблени рабови, полесно да голтаме отколку тврди, остри парчиња рационални факти.
Размислувањето за многумина е како јадење на срча. Така се однесуваме кон него.
Никој не е имун на ова и нè прави многу повеќе слични и поблиски во нашите умови отколку што се грижат да признаат нашите политичко-економски симболични репертоари. Симболичката манипулација е основната состојба на светот: и во Србија, и во Британија, и во Америка, и во Русија… Сите пиеме од иста отруена поилка.
Бидејќи стратешката и манипулативната употреба на симболите има за цел да го суспендира разумот и да ги активира емоциите – таканаречениот „афект“. Афектот исклучува повисоки нивоа на мозочна активност, како што се етички и емпатичен. А без тоа нема општество, само индивидуална себичност или племенска омраза. Двата феномена ги гледаме и во сите споменати земји и внатрешно и надворешно. Неможност за договор, за соработка, за грижа за луѓето околу вас, за светот… Се’ се замаглува или се брише со симболичен афект.
Се работи за управување со површината и перцепцијата, слабата супстанција и силно брендирање (или барем обидот). Pizza Hut on London’s Strand чудно потсетува на Југославија: големо ветување на влезот и на прозорецот, кое се претвора во искуство на кашесит, индустриски вкусови и резигнирано невнимание внатре.
Неолиберализмот (во случајов), некако уништува се’ со недостиг од инвестиции, мизерни плати, кратење на сите „трошоци“, додека не остане само минимум функционалност, која потоа во обид се надоградува со „брендирање“… површна (и површен) спектакл како психолошка замена за автентичното искуство.
Сè е можно во оваа површна симболика, бидејќи симболите – најнематеријалните од сите параметри на рационалниот живот – се единствените „цврсти“ рапери на одлучувањето и однесувањето. Во симболичниот универзум, нормално е Кирил Рамафоза да ни е поблизок од неговите државни соседи затоа што – очигледно – се вика Кирил (се работи за Јужноафриканец, бизнисмен – н.з.); или да почнеме да се бориме за промена на името „сообраќај“, затоа што е гнасен муслимански план да ни го воведат несрпското женско име „Рафика“ на несвесно ниво…
Во симболичниот Дизниленд, криминалците стануваат херои, крадците примери, сиромашните копии на премиерите на Маргарет Тачер, опортунистите татковци на нацијата и религиозните опскурантисти или сериските лажговци – морални светилници. Симболичниот Дизниленд има само една линеарна патека: од архетип до стереотип, а потоа до карикатура – до трагедија.
И тука сме, за жал, сите исти.
(Лазар Џамиќ е писател и публицист, предавач на повеќе странски и домашни универзитети)
