Секоја година има се повеќе и повеќе научни трудови и книги кои донесуваат поинаква слика на неандерталците и да сбезбедат нови сознанија во однос на современите луѓе, неандерталците и денисовците
Неодамна беше откриено дека остатоците од коска од Денисовата пештера во Сибир припаѓа на една девојка од 13 години, ја откриват првата генерација од нас која била резултат на мешање на две сродни групи на луѓе – неандерталците и денисовците. „Дени”, како што научниците го нарекуваат девојката, е првиот фосилен доказ за таквите пречки во првата генерација. Тоа веќе беше претходно познат дека мешањето помеѓу модерните луѓе и неандерталците и современите луѓе и денисовците и тоа фрла нова светлина врз еволуцијата на модерните луѓе. Сепак, ние се уште многу малку знаеме за овие изумрени групи со сме блиски роднини.
Се ‘уште има дискриминаторски однос кон овие роднини и додека ние, неандерталците и денисовците, членовите на истиот род хомо – саписенс, и покрај тоа што дури десетици илјади години беа современици, живееле понекогаш едни крај други, ние се уште сме склони да го користи името „неандерталци” кога сакаме да се кажеме дека некој бил зад нас, „заостанат“ и ние сме над него.
Во учебниците за основните и средните училишта, за неандерталците се се зборува накусо, како дел од лекција во откривањето на тоа дали неандерталците се луѓе, но нашиот однос со неандерталците и карактеристиките на оваа група во главите на учеиците често има одраз на нејасни слики и веќе формирани невистини, деградирање и погрдна слика за оние кои се најблиску до нас меѓу суштествата кои постоеле на оваа планета. Сепак, секоја година има се повеќе и повеќе научни трудови и книги кои донесуваат поинаква слика на неандерталците и да сбезбедат нови сознанија во однос на современите луѓе, неандерталците и денисовците.
Еден од првите, сега застарени, оценки за оваа група е homo stupidus, и го дал германскиот природонаучник Ернст Хецкел во 1866 година. Стигмата на ова име се протега низ нашите размислувања за неандерталците денес. Сепак, неандерталците и денисовците ни даде дури и дел од својата ДНК: луѓето од индо-европско потекло, поточно, оние кои не се по потекло од Африка, со 1,5-2 отсто имаат во својот ДНК присуство на нандерталецот. Дури и има проценки дека е тоа поголем процент. Пребарувања на дел од геномот кои го носат од неандерталецот стана исклучително интересна страст на 2010 година во ерата на геномот секвенциониран со нови техники, кога музичарот Ози Озборн подари примерок за анализа од својата ДНК, и беше откриено дека во еден од хромозомите има еден фрагмент кој потекнува од неандерталците.
Често се цитираат неандерталските акции на ДНК, без вистинско разбирање за тоа што значи. Во исто време, нашата игнорантност, па дури и срам што ние треба да имаме во себе наследство од оваа група на изумрените хомини не станува помала.
Името на оваа група на луѓе се создало во согласност со локалитетот каде се пронајдени фрагменти во 1856 година, кои биле идентификувани како вид од архаичен род Homo – Neandertal според долината во регионот на Северна Рајна-Вестфалија во Германија. Само научното име на овие луѓе – Homo neanderthalensis – доаѓа од 1864 и го дал кралот Вилијам. Инаку, оваа долина е именуван во чест на Јоаким Неандер, Германски калвинистите и реформатори, велат дека нивниот Неандер е само грчката верзија на неговото презиме Нојман, кој, ако се преведе и значи „нов човек”. И навистина, и покрај некои примитивни карактеристики, неандерталецот е на некој начин „нов човек”. Првите остатоци од овој вид ги наоѓаат рударите и тие мислеале дека тоа е костум на мечка се додека локален натуралист открил дек се тоа остатоци на група која е блиска до луѓето во близина. Сепак, подолго време, погрешно на групата се гледало на остаток на еволуцијата без да се разгледа како овие остатоци се нешто што сепак е дел од еволуцијата на човекот од својот предок – мајмунот.
Противниците на теоријата на постепен развој на флората и фауната, како и на развојот на современиот човек од мајмун – како неговите продолжени видови, значи на оние кои не го сакаат Дарвин, тврдат дека неандерталците и други облици на човечко видови, всушност, претставуваат само дегенерирани и мутирани луѓе, такви чиј грев е затвореноста во рамките на една група што резултирало со заболувања на коските и артритис. Масло на огнот долеала првата реконструкција на изгледот на неандерталецот што го направил во 1912. Марселин Боуле а која е заснована на скелет на индивидуа чиј скелет е навистина деформиран и имал артритис. Таа слика на поеодинец се задржала за жал до ден денес. Личел на горила и не изгледал како некој близок на современите луѓе.
Анатомија, особено кај формата на черепот на овие остатоци, покажува дека тие се различни од анатомијата на модерните луѓе, но многу слични и познати, многу понапредни од оние кои можат да се забележат со други облици кои влегуваат во групата хомо, како што е Хајделбершкиот човек. По ова откритие, слични остатоци биле пронајдени во Франција, подоцна во Хрватска и на неколку локации во Азија. Сите тие имале малку пониско чело и нешто помал волумен на черепот од современиот човек, и изразен гребен над очното јаболко. По раст биле малку пониски од нас, но нивното тело е компактно, што веројатно се должи на фактот дека тие се населиле во време на поладна клима на Пиринејскиот полуостров, но се до делови на Сибир. Некои анализи укажуваат на тоа дека тие имале светло руса се до црвеникава коса и дека често имале сини очи.
Неандерталците не биле воопшто примитивни колку што сакаме да ги покажеме како примитивни: Тие направиле алатки и оружје, па дури и покажаа одредена тенденција кон примитивните форми на уметност и декорација, и своите мртви ги закопувале. Исто така било откриено дека, барем повремено, тие биле канибали. Не можеме да знаеме дали во погребите во оваа група имало симболика а има дискусии за евентуалниот духовен живот на неандерталците и тие сѐ уште се во тек.
Можеме да бидеме многу благодарни на неандерталците и нашите предци кои се мешале меѓу себе, бидејќи одредени фрагменти на ДНК на неандерталците ни дале имунитет на одредени болести. Затоа сме поотпорни на вирусот Епштајн-Бар, еден од вирусите кои можат да предизвикаат рак. Овие не се единствени фрагменти кои се „наследени” од нендерталците”: под горенаведениот процент на ДНК од неандерталците значи некои варијанти на гени се карактеристика на неандерталското население, па дури и делови на геномот кои не се строго поврзани со функција за кодирање.
Кон поврзувањето со неандерталците од аспект на позицијата на современиот човек, постојат два пристапи – онаа во која неандерталците се посебен вид на луѓе (Homo neandarthalensis), но сепак способен за мешање со нашиот вид (Homo sapiens), а од друга страна, постои теорија според кој неандерталците се само подвидови на нашиот вид (Homo sapiens neanderthalensis).
Сванте Паабо, шведски еволутивен генетичар и можеби еден од најголемите експерти за прашањето на еволуција во својата книга „Неандерталци: Во потрага по изгубениот геном“ вели дека овие видови дилеми укажуваат дека и едниот и другиот пристап има основа.
Дебатата за тоа дали ова е посебен вид, или подвидот на нашиот вид трае повеќе од 150 години. „По правилата на биолошката поле, особено кај биолошката номенклатура, со која се уредува изборот на нови видови, родови и други таксономски нивоа денес да се расправаат за таксономски статус треба да покаже со што и колку се определува со кои таксон се различни едни од други и со тоа да го оправда одлуката за новиот статус”, објаснува д-р Ивор Јанковиќ од Институтот за антрополошки истражувања во Загреб, додавајќи дека ако ние ја прифатиме дефиницијата на биолошките видови на Ернст Mayr, видот може да се дефинира врз основа на репродуктивниот капацитет, ако членовите од ист вид може да имаат плодно потомство.
Како неандерталците се хибридизирал, т.е. вкрстувале со почетокот на претставници на нашиот вид, и, според една неодамнешна статија во списанието Nature, и со сибирските денисовци, тоа значи дека овие групи може да се гледаат како подвидови. Споменатото дело во овој магазин е интересно и поради тоа што ја поврзува популацијата Капин со неандерталците и со денисовците. Генетската анализа на примерок од пред околу 50 000 години остатоци од коски, што се најдени во Денисовата пештера во Русија, покажаа дека тоа било едно девојче од 13 години, чија мајка била неандерталка, таткото денисовец. Девојчето е со доза на милопст наречено „Дени”. Сепак, нејзината мајка е генетски поблиску до крапинските неандерталци отколку до сибирските неандерталци, чии коски се пронајдени во пештерата Денисово, односно неколку стапки подалеку.
Сепак, вкрстувањето на населението може да се гледа само во реално време, а во овој случај ние не сме во состојба да укажуваме на некои разлики помеѓу овие групи. „Некои научници сметаат дека е можно да се следи одреден континуитет од неандерталците до т.н. анатомски современи луѓе и неандерталци, можат а едни ги сметаат за подвидови, додека други укажаа на разликите истакнати во одредени елементи на структурата и мислев дека неандерталците се изумреле гранка на овој вид”, објаснува д-р Јанковиќ во продолжение.
Според едно дело објавено во The American Journal of Human Genetics во 2016 година, работите околу опсервацијата на неандерталците како посебен вид или подвид се дополнително компликувани. Модерните луѓе и неприврзениците можеби не биле сосема компатибилни. Имено, на Y-хромозомот, оној што постои кај мажите, не се пронајдени фрагменти од неандерталско потекло, што укажува на тоа дека не сите премини или вкрстувања биле продуктивни. Се верува дека комбинацијата на женски поединец од Homo sapiens и неандерталец не може да им озовможи на синовите да преживеат. Друга можност, која е наведена од авторите на горенаведената работа, е дека ДНК на неандерталците едноставно „исчезнало” со Y-хромозоми преку одредени еволутивни механизми.
Всушност, има многу енигми во нашите односи со неандерталците и другите групи и ова поле на истражување може да биде едно од највозбудливите области на науката, дотолку што ни овозможува да дознаеме повеќе за себе и самите нас.
