Симптом на падот на диктатурата е кога ќе почне да користи накитена статистика, пропаганда за големината на диктаторот и баења. Ова е токму она што го гледаме во моментов во Кина
ЕВГЕНИЈ ДАЈНОВ
Секоја генерација порано или подоцна подлегнува на искушението да мисли дека диктатурата со својата рекламирана дисциплина е поефективно уредување на општествените односи отколку демократијата со нејзиниот секојдневен видлив хаос. Затоа, секоја генерација треба да се потсети на следните три аксиоми.
Обидот за модернизација преку диктатура секогаш дава контраефект
Аксиома прва: на крајот, сите обиди за модернизација на општествата со диктаторски методи не само што не успеваат, туку го даваат токму спротивниот резултат: тие произведуваат поголем степен на примитивност отколку што откриле. Навраќањето на Русија во средниот век е еден пример. Друга е арапските земји, каде што диктаторските модернизации од втората половина на 20 век доведоа до исламски фундаментализам и затворија милиони жени во пеколот на бурките и ограничувањата.
Ниту една диктатура не е способна да направи скок од Третиот свет кон Првиот. Затоа што диктатурата дополнително ја зајакнува главната карактеристика на традиционалното општество – подреденоста, и не дозволува да се појави она што го прави Првиот свет на прво место – слободата на поединецот.
ЕКОНОМИЈАТА БАРА СЛОБ ОДА
Аксиома втора: На крајот, сите обиди со диктаторски методи да се одржи стабилен и долгорочен економски раст не успеваат. Причината е иста: економијата, за да се развива, бара слобода – токму она што диктатурата не го обезбедува.
Во првите години (можеби децении), диктатурата постигна импресивен економски раст, бидејќи со сила ги мобилизираше претходно неискористените ресурси и економските фактори. Кога овие ресурси се исцрпени, следува долг период на стагнација и ненадеен колапс.
КОГА ДИКТАТОРИТЕ СЕ ОБИДУВААТ ДА ЈА МАЃЕПСААТ РЕАЛНОСТА СО ЗБОРОВИ
Аксиома трета: Разбираме дека стагнацијата се приближува до точката на колапс кога предметната диктатура ќе престане да се фали со своите економски достигнувања и ќе почне: а) да лаже и да ја разубавува статистиката со пропаганда за големината на диктаторот за кој станува збор, б) да го замени псевдо- научниот светоглед со шамански, заменувајќи ја довербата во науката и разумот со панично верување во магија и магии.
Во моментов ги гледаме овие аксиоми како функционираат во случајот со Кина.
Од околу 2019 година, аксиомата број два дејствува во Кина. Кинеската економија е во стагнација, со тешки кризи во клучните индустрии, на пример во преработувачката индустрија. За цело време, кинескиот режим демонстрираше целосно недостиг на разбирање и за причините за стагнацијата и за можниот лек. Луѓето на Кси Џинпинг одлучија дека тоа се привремени тешкотии и ја напумпаа веќе многу задолжената економија со повеќе кредити. Економијата благо порасна на почетокот на оваа година, за повторно да застане во вториот квартал. Во меѓувреме, вкупниот долг на Кина е речиси 300 отсто од БДП – неодржливо ниво.
Кој е денешниот одговор на режимот Кси? На 15 јули започна „Третиот пленум на Дваесеттиот Централен комитет на Кинеската комунистичка партија“. Ја гледаме Аксиомата Три во акција: навестувањето на вештерството – т.е. отфрлајќи ја со зборови непријатната реалност – тоа е видливо и во овој помпезен наслов.
ПАНИКАТА СЕ КРИЕ ВО МАГИИ ДОДЕКА СЕ РАСПАЃА
Понатаму е полошо. Во деновите пред Третиот пленум, целата пропагандна машина на кинескиот режим трубаше невиден економски успех во услови на стагнација што ја известуваат водечките економисти. Државната новинска агенција Ксинхуа објави наслови како „Кинеската економија добива на интензитет со насочени политики“. Копав по цел ден, но не видов точно полиси. Видов основен шаманизам. Магични церемонии и пофалби на големиот водач кој би ја завршил работата со својата волшебна моќ.
Во непогрешливо диктаторски стил, Ксинхуа, на пример, напиша дека „„факторите кои влијаат на економскиот раст станаа посложени отколку што беа, и затоа справувањето со овие тешки проблеми бара трезвено расудување и јасен ум“. Овој стил – „Ајде да придонесеме, другари!” – го паметиме од сопствената историја. Се сеќаваме и на паничното криење во магии кога сè почна да се распаѓа.
Денес Кинезите го прават истото. Згора на Третиот пленум, собран за справување со економските кризи, пропагандата не дава систематизирана статистика или искрено лаже со бројките што ги дава. Потоа тој ги натрупа манипулациите со написи со наслови: „Како делата на Кси се клучни за декодирање на модерната Кина и нејзината светска визија“ и „Инспирација на реформите во Кина со оптимистички метафори“.
ПЛАНИНИ, ТИГРИ, АВТОМОБИЛИ…
Дури и во насловите на двата написи, беше шифрирано паничното верување дека бурата што се приближува може да се запре со вербални нарачки – или со магија. Во првата статија читаме за дискусија за делата на Кси во главниот град на Таџикистан, Душанбе. Написот цитираше тајландски професор кој вели: „Секогаш кога го читам делото на Кси Џинпинг „Управување со Кина“, барам и наоѓам мудрост споделена од вистински мудрец со огромно знаење. Ја чувствувам љубовта на кинескиот лидер кон неговото семејство и неговата земја преку неговите едноставни, народни зборови“.
Па, како може толку голем лидер да не се справи со никакви економски кризи?
Во следната статија гледаме како го прави тоа – со моќни метафори. На пример: „Мораме да се искачиме на планината, иако знаеме дека таму има тигри“. Или: „Ајде да свириме на пијано со сите 10 прсти“, „На секоја птица и требаат две крила, како што на секоја количка и требаат две тркала“ итн. Напуштајќи ги птиците и количките, Кси користи и инспиративни индустриски метафори, како на пример: „Ако технологијата е моторот на кинеската економија, тогаш иновацијата е стартер“.
КОЛАПСОТ НА КИНА ЌЕ ГО ЗАГРОЗИ ЦЕЛИОТ СВЕТ
Магичната паника не доаѓа само од задушувачката економија. Кинеското општество се лизга назад во Третиот свет. Овие денови светските медиуми беа преплавени со извештаи од Пекинг каде што гледаме огромни толпи невработени мажи кои се собираат секое утро во 5 часот за да добијат работа за тој ден.
Да го видиме враќањето на варварството – тоа доаѓа. Доколку светската заедница не ја убеди Кина да прифати итна надворешна експертска помош, претстојниот колапс би можел да втурне милијарда и пол Кинези во најлудото варварство. Ова би било, како што знаеме од колапсот на Русија во дивината на нејзиното минато, исклучително опасно за соседите на Кина. Но, ако почетокот на падот на кинеската економија не се контролира и таа наеднаш пропадне, како што се случи во Источна Европа во 1989 година, парчињата ќе ни летнат и на глава.
(авторот е аналитичар на Дојче веле)
