ТЕОФИЛ ПАНЧИЌ
Ако саксијата ја свртите наопаку таа нема да стане локомотиви, ќе продолжи да биде саксија. Така е и со националистичките емоции, било тиенда се викаат „омраза” или „љубов”
Во мојот споменар од некои стари, наивни и невини време, има свое место едно телевизиското шоу од заедничката шема на ЈРТ, некој вид на неделно попладне од студиото на телевизија Нови Сад, некаде во почетокот или средината на осумдесеттите години; Уредник, ако не сум грешка бешел Миодраг Миле Исаков. Да, тоа е Миле Исаков од некои наши дамнешни животи … Па, што е ова шоу различно од било кој претходно гледан? Па тоа беше кажувањето на „политички шеги”, но, исто така, и оние националичките, оние за кои би требало да се оди во затвор. Тоа беше наводен обид за демистификација на наводен или вистински табу: тука можеа нациите, да слушна што шепкаат другите за нив и да се уверат дека тоа не е толку страшно или пак не е толку добро како што се вели, па белким на крајот на краиштата нема небото да падне на нашата глава ако го кажеме тоа на телевизија. „Националистичките финти” беа табу како некој вид на социјалистичка верзија на она што на Запад е „политичката коректност”.
Сепак, можеби затоа што живеев тогаш се сеќавам на најдобрата шега на студиото во Загреб, раскажана од актерот познат како Гимбек: „Што е национализам Ова е она што го правите кога ги мразите Србите повеќе од она што е нормално.” Интересно, оваа национална шега не беше особено смешна за националистите. Зошто? Ценам дека поентата е дека вицот е едноставно премногу добрар и интелигентен, а со тоа и субверзивен, односно дека тој „во името”на шегата наводно зборува најмалку како инстинктивно чувство дека тој има двојно дно: лекцијата не е дека национализмот е нешто што е сосема во ред доколку не се само претеран, туку дека тоа е толку идиотски светоглед кој едноставно не може да се толкува како „нормален” и „умерен”, без разлика колку се обидува да се дозира и прикажува како таков. На крајот, тој мора да се сведе на гола, банална и мизерна омраза. Тоа е единствената вистина и единствена содржина на национализмот, сè друго е мистификација.
Се сомневам дека младиот Александар Вучиќ го гледал тоа неделно попладне; Напротив, тој бил некаде во толпата, сонувајќи за тоа како еден ден ќе стане истакнат хулиган кога малку ќе порасне. Е па дали ушпте тогаш „ги мразел Хрватите повеќе отколку што е тоа нормално”, или имал посебна потреба таа емоција да ја развива подоцна? Како и да е некаде непосредно пред неговата трансформација од радикал во … што и да е се објаснува и преку неговата омраза кон Хрватите, но што сега некој има да се меша во неговиот бурен емоционален живот? Во таа прилика ги повикав политичарите со посебни (емоционални) потреби; Не забележав дека неговата состојба се променила во меѓувреме.
Но, почекајте, како не е сосема така, сега тој мрази само спорадично и во неопходната самоодбрана, а почесто поединците во Србија од луѓето надвор од неа? Додека, од друга страна, листата на народи и земји кои „ги сака” брзо расте! Да, драги мои, но тоа е всушност едно и исто, само превртено наопаку. Ако ја завршите саксијата, таа нема да стане локомотива, тоа сепак ќе биде саксија. Тоа е, тврдењето дека вие или вашата љубов кон еден народ или земјата е подеднакво токсичен израз и укажува на на национализам, бидејќи се уште тој е закопан длабоко во својот темен центар, во кој се наоѓа идиотското верување дека може да се има љубов, омраза, кон апстрактни ентитети како што се народи или земји. Емоционално инвестирани во мултимилионски маса на луѓе кои не ги познавам лично, тоа е самата суштина на националистичките чувства во светот. Знакот и емоционалната инвестиција – „омразата” или „љубовта” – е од суштинско значење, особено затоа што е метастабилна, е предмет на промена, надворешно е нешто ирационално и несфатливо. Па сите, повеќе луциден научници од антисемитизмот веќе одамна знаат дека штрајкувањето, агресивниот фило-семитизмот е всушност еден од аберациите на антисемитизмот: тоа е доволно „разочарување” и предзнакот се менува.
Океј, но зошто го пишувам сето ова сега? Вучиќ овие денови имаше дружење со бугарскиот претседател Румен Радев, што е убаво, и во оваа прилика пресипа еден куп за него типичен шупликави, без вкус и неранети вербални остатоци, како што се очекува, но меѓу нив блесна и оваа: „Кај Србите нема никој кој не ги сака Бугарите “. Ова, се разбира, не е вистина, ниту пак постои начин да се докаже емпириски нешто слично. Меѓу милионите сите видови на луѓе кои се нарекуваат Срби, се разбира дека ќе има и онакви кои „не ги сакаат Бугарите” (како и оние кои не наведуваат други национални колективитети); иако, се разбира, бројот на ваквите сега е многу помал отколку што бил, да речеме, сто години, бидејќи се промениле историските околности и односи меѓу двете земји, и националистите добиле нови, живи и тематски душмани. Но, ништо во природата на овој феномен не е променето. Како и во природата на државјанинот Вучиќ: кој се уште е некој кој мисли дека треба да биде, во најмала рака, разбирливо што „сите” го мразиме овој или оној, како што веќе ќе ни нареди, или дека „никого” не треба да го мразиме, што ни се забранува. Гледано од овој тап агол, се уште е сосема во ред луѓето и народите да сакаат едни со други или да се мразат, но ова прашање треба некако да се укоричи, со цел работите да бидат подобро „врзани” … Тоа е тоа така, а не поинаку, и може да се види во неговите скандалозно вмешување со коментари за таму некој фудбалски натпревар овој пат со Швајцарија (!), Сите знаеме зошто. Бугарите се сосема невини, тие се само метафора. Тоа е, според логиката на вучиќ-гумбовскиот израз: „Национализмот, тоа е кога ќе ги сакате Бугарите повеќе од она што е нормално.”
