Префрлањето на фокусот од војната во Украина на конфронтацијата меѓу Израел и Хамас и ситуацијата во Појасот Газа, од очигледни причини, оди во прилог на Русија, а индиректно на Кина. За Америка, од друга страна, последиците можат да бидат крајно непријатни – и не само на надворешнополитичкиот фронт
ВЛАДАН МАРЈАНОВИЌ
Со години, таканареченото палестинско прашање се чинеше дека полека ја губи својата важност за сите, освен за самите Палестинци. Преокупирани со други грижи, помалку внимание му посветија не само водечките земји во светот, туку и „братските“ арапски држави, секоја од нив оптоварена со свои неволји во случајот на послабите и посиромашните, или преокупирани со амбиции во случајот на оние чие огромно богатство беше стекнато преку искористување на енергетските ресурси почнаа да се користат за енормно зајакнување на нивното меѓународно влијание. И тогаш пресметаниот див, варварски терористички напад на палестинската радикална група Хамас врз Израел, и последователниот безмилосен, неселективен израелски одговор на тој шок, ја потсети целата планета дека светот може да дозволи палестинското прашање да се спушти во вода, но дека тоа не го испушта.
И така состојбата на израелско-палестинските односи се врати во фабрички услови, во состојба на постојана криза и огромна неизвесност. Освен, се разбира, околностите во кои се случува сега се многу полоши.
Последната експлозија на насилство доаѓа во време кога клучните регионални играчи – од Иран до Саудиска Арабија, од Турција до Израел – секој на свој начин, дејствуваат безмилосно и непромислено од кога било досега; кога односите меѓу големите сили – кои некако секогаш се одразуваат на ситуацијата на Блискиот Исток – се во најлоша состојба од крајот на Студената војна; и кога – никако последното место – во Европа е во тек најголемата војна на нејзино тло од крајот на Втората светска војна. Затоа се поставува прашањето: какви би биле последиците од војната меѓу Израел и Хамас, хуманитарната катастрофа во Појасот Газа – и можеби наскоро, доколку ситуацијата целосно излезе од контрола, и интензивните конфликти на Западниот Брег и/или во северот на Израел, кон границата со Либан, од каде што демне уште помоќниот Хезболах од Хамас – дали тие можат да ги имаат истите можности во светот, особено кога се во прашање големите сили?
Не е потребен посебен мозок за да се сфати дека последната криза на Блискиот Исток работи директно во полза на Русија. Бидејќи веќе 20 месеци е заглавен во Украина, во војна на агресија која не може да ја добие и не смее да ја изгуби, Владимир Путин го поздравува пренасочувањето на меѓународното внимание од тој конфликт кон оној меѓу Израелците и Палестинците. Не само затоа што вестите од украинското бојно поле одеднаш беа ставени во втор план, иако и тоа не е на место; и не само затоа што се надева дека зголемената западна воена помош за Израел ќе значи помалку оружје за Украина – нешто на што Москва сега сериозно смета, и покрај инсистирањето на Белата куќа дека поддршката за Киев нема да трпи поради тоа што им е дадено на Израелците. Но и затоа што Кремљ фаворизира секој голем пресврт што придонесува за колапс на постоечкиот меѓународен поредок и воспоставување нов, во кој светот би се поделил на сфери на интереси на воено најмоќните земји, а меѓународното право би повеќе не служи апсолутно ништо. Како што, меѓу другото, истакнува Ана Боршчевска од Вашингтонскиот институт за блискоисточна политика: „Путин има корист од глобалниот хаос“. Неговата цел останува уништување на сегашниот меѓународен систем“.
Се разбира, Русија не е таа што го охрабри Хамас да преземе акција – без оглед на тоа што долго време одржува добри односи со него и редовно ги прима своите лидери во Москва – но сигурно ќе изгледа некако да профитира од новосоздадениот хаос. Путин веднаш ја префрли целата одговорност за актуелните настани во регионот на САД, знаејќи дека не само огромното мнозинство Арапи и муслимани, туку и многу други ширум светот, ќе се согласат со таквата проценка; во исто време, Хамас не го ни осуди заради ред за масакрот во кој беа убиени најмалку 16 цивили, кои освен израелско, имаа и руско државјанство. Исто како што масакрот не беше осуден од друга голема ревизионистичка сила, Кина, која исто така гледа на конфликтот меѓу Израел и Хамас како можност дополнително да го прошири американското внимание и ресурси и дополнително да го поткопа капацитетот на Вашингтон да влијае на глобалните настани: Пекинг само „изрази загриженост за сегашната ескалација“.
Путин, сепак, не може само да се радува: во исто време, тој мора да се грижи да не ги загрози цврстите односи со Израел, кој не се приклучи на западните санкции против Русија и одби да ги вооружи Украинците кога тоа беше побарано. Со Бенјамин Нетанјаху на чело на владата, овој однос кон Москва досега не беше доведен во прашање (на Кремљ едвај му беше изречена агресија), туку по најтешките страдања на израелските граѓани од создавањето на земјата, кои се случија под негова команда , доминантното верување е дека, кога војната ќе заврши, таа наскоро ќе го означи дефинитивниот крај на неговото долго владеење – што потоа ќе ги направи ирелевантни добрите лични односи на двајцата.
Путин, исто така, не би сакал ескалација на конфликтот меѓу Израел и Хамас во голем регионален конфликт во кој, преку Хезболах, кој тој го контролира, или на подиректен начин, Иран – со кој Русија, всушност, тесно соработува, и од кои ги набавува беспилотните летала што ги користи – би биле вклучени во Украина (Москва, пак, го снабдува Техеран со борбени хеликоптери и системи за противвоздушна одбрана), но кој не би сакал да падне во негова прегратка. Затоа, она што најмногу би му одговарало на Путин, се проценува, би бил продолжен, но ограничен конфликт – идеално, придружен со зголемување на цените на нафтата и гасот, што би и обезбедило на Москва повеќе пари за финансирање на војната во Украина – по што на американската средноисточна политика, која во последните години се фокусираше на воспоставување билатерални односи меѓу Израел и неколку арапски земји (чија кулминација требаше да биде формална нормализација на односите со Саудиска Арабија, што нападот на Хамас сега го симна од агендата за неопределено време) не би оставил никаков камен
Каде ги остава сето ова Американците? Во услови на политички хаос дома под раководство на Републиканската партија – што го оневозможува Претставничкиот дом да го усвои најавениот огромен пакет помош за Украина и Израел – и една година пред крајно неизвесните претседателски избори, администрацијата на претседателот Џо Бајден се соочува со ситуација во која нејзините сопствени грешки, оние на нејзините претходници, а особено она што професорот од Харвард, Стивен Волт го нарекува „застарено разбирање на глобалната улога на Америка“, ѝ оневозможуваат да биде ништо повеќе од пожарникар во најновиот блискоисточен конфликт. И пожарникар во кој едната страна во конфликтот го препознава оној кој придонел за избувнување на пожарот.
Дополнителна потенцијална неволја за Америка е тоа што не само нејзината идна улога во регионот, туку потенцијално и развојот на настаните на домашната политичка сцена може да зависи од следните потези на длабоко компромитиран и бескрупулозен партнер како Нетанјаху. Стоејќи покрај него безусловно, Бајден сега ја „задолжи“ оваа војна, а ако работите се влошат, ќе биде полошо за сегашниот станар на Белата куќа, забележува Сајмон Тисдал во британскиот Обсервер. Бајден и неговиот тим, сепак, јасно се водат од обратната логика: дека државничкото раководство на претседателот во актуелната кризна ситуација (со некои неизбежни гафови), за разлика од метежот на републиканците, може да го одбележи моментот кога неговите шанси за повторно изборите повторно ќе почнат да се зголемуваат .
Изборните изгледи на американските претседатели, сепак, речиси никогаш не зависат од надворешнополитичките одлуки, освен кога станува збор за животите на американските војници. Но, бидејќи Америка во меѓувреме се промени непрепознатливо, кој знае: можеби ќе успее.
