Покрај кризата на Косово која трае содецении деновиве одново се отвораат старо-новите политички карти во БиХ и во Црна Гора
ВЕДРАНА МАГЛАЈЛИЈА
Дека сегашната политичка криза на Балканот, неодамна е отворена во Босна и Херцеговина и Црна Гора, покрај онаа која подолг период постои на Косово, е некако поврзана и дека некој стои зад нив би можел да се слушне во јавноста од кога започна блокадата на државните институции во Босна и Херцеговина. Актерот на кризата, членот на Претседателството на Босна и Херцеговина, Милорад Додик, неодамна изјави дека само „наивните луѓе можат истовремено да размислуваат за кризи во Босна и Херцеговина, Црна Гора и Косово“. Според Додик, зад тоа стои меѓународната заедница, која се обидува „да го раздели и деградира српскиот народ“.
Соговорниците на Ал Џазира неодамна тврдеа дека причините за политичките кризи се рефлектираат во неактивноста на Европската унија и ширењето на руското влијание и заради националистичките идеи што не престанале да постојат.
„Кризите во Босна и Херцеговина, Црна Гора и Косово, иако тие имаат сосема различни причини, ми се чини дека имаат некои вообичаени причини. Една од нив е отсуството на сериозна, внимателна стратегија на Европската унија која овозможи да се повампири руското влијание на Западен Балкан. преку главниот извршител – Србија. Влијанијата на руско-српската политика се видливи во Босна и Херцеговина преку активностите на Додик, а во Црна Гора, преку активностите на Српската православна црква, и на Косово, преку недостаток на чувство за релевантност во преговорите со Косово “, вели Драшко Ѓурановиќ, политички аналитичар од Подгорица.
ПОЛИТИКА ОД МЕМОРАНДУМОТ НА САНУ Тој верува дека има и некои внатрешни причини. Што се однесува до Црна Гора, додаде тој, СПЦ и литиите, кои можеби биле најголемото собирање на народот во последните 20 години, извршиле значителен политички притисок врз црногорските власти, а тешко е да се верува, вели Ѓурановиќ дека се работи за „одбрана на светите места на територијата на Црна Гора.. „Напротив, според Законот за слобода на религијата, Црна Гора само воведува ред во односите меѓу државата и верската заедница и единствената верска заедница што е против законот е СПЦ. Таа сега се претставува како последен и најсилен бастион на Големата српска идеја, што сè уште постои на Балканот. од времето на ‘Начертанјата’, односно идејата по која загубата на Косово може да се компензира, условно, само од територијалните придобивки на Република Српска во Босна и Херцеговина и излегувањето на море преку Црна Гора; се разбира, во политички аспект. истите правила наведени во меморандумот за САСА (Српската академија на науките и уметностите), што сега, барем директно, веќе не се спроведува од официјален Белград, иако е многу јасно поддржан, и специјално спровдуван во Црна Гора од СПЦ“.
Од друга страна, спротивното мислење има Цвијетин Миливојевиќ, политички аналитичар од Белград. Тој смета дека во Црна Гора тоа е повеќе граѓанско отколку политичко движење кое има религиозна кауза и додава дека другите верски заедници го поддржуваат ваквиот став на СПЦ дека имотот со титулар не може да се национализира. Тој не гледа како кризи во регионот се поврзани, и смета дека приказните дека зад нив се официјален Белград, Москва, Брисел или Вашингтон повеќе личат како теории на заговор.
Тој исто така посочува дека Црна Гора е посебен случај. Србија, вели Миливојевиќ, беше меѓу првите што ја призна нејзината независност, но неспорно е дека има деградирање на црногорската нација во делот на политичката елита на Белград.
„Но, не е спорно дека идентитетот на самите Црногорци е контроверзен; 30 проценти од православните во Црна Гора се декларираат како Срби, а 65 до 70 проценти како Црногорци. За среќа во литиите не е вклучен политичкиот фактор и јас сум сосема сигурен дека ако се вклучат политички претставници на српските партии од Црна Гора, дека протестите ќе се распаднат многу брзо. Се додека протестите се занимава со предметот на имотот и не се политизираат, овие протести имаат граѓански тон и тие не треба да им наштетат на властите во нормална земја. Кој е начинот да ги задушат протестите? Протестантите не бараат разрешување на црногорскиот претседател Милое Ѓуkукановиќ или Владата, тие бараат да не се спроведуват или укине Законот за имотот.“.
РУСИЈА ПОВЕЌЕ ВЛИЈАЕ ВРЗ ДОДИК ОТКОЛКУ БЕЛГРАД Од друга страна, Миливојевиќ смета дека постои „топло-ладна игра“ што претседателот на Србија Александар Вучиќ ја игра во Босна и Херцеговина, бидејќи, тој има опсесија дека треба да биде гаранција за стабилност и еден вид да е регионален лидер на државите што не влегоа во Европската унија.
„Вучиќ, во официјална и неофицијална комуникација со претставниците на РС, а особено со Додик, всушност ја игра улогата на добар човек’. Доколку Додик направи радикален потег, изитрен и недипломатски, тогаш Вучиќ е тука да каже дека не се согласува со тие потези. Не се сомневам дека тој го убедува Додик да повлече одредени потези, но во секој случај, тој е тој што на некој начин може да изврши некаков притисок врз Додик со својот авторитет, од позицијата претседател на Србија. Но нема доминантно влијание врз Додик, туку Русија има доминантно влијание. Ако се консултирал со некого, верувам дека Додик се консултирал со Русите, но исто така, не заборавајте дека веќе три години, како што ненадејно се воспоставени добри односи меѓу Турција и Русија, има тука и џентлменска поделба на интересни сфери „Сосема е јасно дека доминантно влијание врз водачите на бошњачката политичка елита го има [турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, бидејќи е јасно дека Кремљ има влијание врз Додик“.
Што се однесува до Косово, Миливојевиќ вели дека е воведен преседан преку начинот на распадот на Југославија.Начлинот на распадот беше одреден преку Бадинтеровата комисијата и таа значеше почитување на постојните граници меѓу републиките. Но од тоа се отстапи кога дојде до признавање на Косово како една од најсилните западни земји. Тоа имплицираше дека е можно слично постапување и кај ентитетот на Република Српска, на начин како ѓшто е сторено и со Косово.
КРИЗИТЕ И СТАРАТА ИДЕЈА ЗА „ГОЛЕМА СРБИЈА“ „Проблемот меѓу Белград и Приштина, како што се вели во Србија, е постојан и не се должи само на моментната моќ на Вучиќ, туку и на некоја идната влада, што нема само така да ја признае независноста на Косово, што е услов Косово да влезе во ОН. Тоа ќе остане замрзнат конфликт и тоа е многу веројатно, но тоа не значи дека проблемот мора да стане фокус за идна војна. Ако има тековни преговори, како што постојат, луѓето можат да живеат нормално “ – смета Миливојевиќ.
Агрон Бајрами, уредник на дневниот весник „Коха Диторе“ во Приштина, не се согласува со ова гледиште. Според него, главен фактор во сите овие кризи е „старата националистичка идеја за’ Голема Србија ’, според која делови од сите овие земји треба да припаѓаат на српскиот народ, а која, за жал, сè уште игра доминантна улога на официјален Белград“. „Имате РС, што е производ на оние политики од 90-тите години, кои сè уште се политики на властите во Белград, а вие имате проблем во Црна Гора, кој се поврзува не само со црквата, туку и со политиката на српскиот народ, и која ја смета Црна Гора како своја територија која е, на некој начин, отуѓена од страна на еден дел од Црногорците, а вие ја имате нашата ситуација во Косово, каде веќе 20 години од крајот на војната, го имаме истиот проблем. И власта во Белград и дел од опозицијата стојат на тие стари националистички позиции и мислат дека она што се изгуби во 90-тите може да се добие денес на поинаков начин“.
КАКО ЗОНА НА ПРЕДВОЕН КОНФЛИКТ Младен Миросавjeевиќ, политички аналитичар од Бања Лука, смета дека ситуацијата во овие земји сега е повеќе како во зона на предвоен конфликт, во која сите имаат „непријател“, со кого сметките оставаат нерешени. Во исто време, вели тој, Европската унија е збунета и се довуми во однос на тоа дали и кои од земјите од регионот треба да бидат примени во членството.
„Како зона на предвоен конфликт“
„Америка ја спроведува својата политика на’ стап и морков ’. Глобалниот конфликт на интереси и рангирањето на тоа кој е Со Америка, а кои се заедно со Русија и Кина имаат серозни реперкусии во земјите од регионот, кои работат по систсе на споени садови. Ова би можело да биде глобална причина за кризата во регионот. Но, има и други, многу поважни причини. Имаме ситуација кога целиот регион е сè уште крајно оптеретен со наследството од војната.Од 90-тите години наваму не се градеше демократско искуство или политичка култура.Ситуацијата во Србија, Босна и Херцеговина и Црна Гора тоа е повеќе како 1990-тите, и сè што се случува во нив не е случајност “.
Клучна причина за кризите, смета Миросавjeевиќ, е што ништо во овие земји не се случило позитивно од војната 90-ти, моќта е концентрирана во владејачките политички елити, водени од лице со апсолутна моќ, повеќе нема дијалог, дури и како што е. тој постои веќе десет години, ниту е можна промена дури и опозицијата е самата во контури.
„Повеќе нема идеологија, освен идеологија на групи на интереси и лични интереси и исклучиво финансиски лични интереси“, заклучува Миросавavевиќ.
(Извор: Ал azeезира)
