„Денес е мојот среќен ден…“: – – ова е една о најголемите заблуди за коцкањето
Постојат неколку вообичаени заблуди чии жртви се луѓе кои учествуваат во забавни игри, но коцкарите не се имуни на нив.
Тука нема да се справиме со проблемот со измами и „местенки“ во разни набрзина организирани лотарии (иако овој проблем е многу поприсутен отколку што обично се смета), туку за заблудите што постојат меѓу учесниците во игрите на среќа, што резултира од недоразбирање на веројатноста за настани и површно толкување на некои аритметички и статистички односи.
Првата и најчеста заблуда е дека веројатноста за избор на случаен број зависи од претходно нацртаните броеви.
Играчите на рулет, на пример, имаат навика да се обложуваат на „црвено“, ако топката запре на „црниот“ терен три пати по ред.
Образложението е едноставно: тешко дека истото ќе се случи по четврти пат; затоа „црвената“ сега е поверојатен избор.
Интересно е што љубителите на играта Лото користат спротивно размислување: ако некој број беше почесто на списокот составен во претходните кола, тогаш треба да се обложувате на него, бидејќи тој е, проверено, бројот што се повлекува почесто.
Се разбира, оваа комбинаторика е поддржана и од организаторите на разни лотарии, па тие редовно објавуваат билтени со списоци и резултати од статистичката обработка на броевите и комбинациите досега подготвени
Двете причини се подеднакво погрешни.
Ако, на пример, тркаламе точни коцки девет пати по ред и секој пат случајно добиваме шестка, тогаш дури и со десеттата ролна сè уште имаме точно 1/6 шанса да добиеме шестка; ни повеќе ни помалку!
За настани од ваков тип, претходните резултати не можат да влијаат на следните на кој било начин.
Или, како што сакаат да истакнат математичарите во дискусијата, коцката нема меморија.
Постои и варијација на оваа заблуда, кога заклучокот за веројатноста не се заснова на резултатот од претходните настани, туку на „среќната рака“ на играчот.
Многу коцкари стануваат жртви на овој начин на размислување кога ќе профитираат: „Да, ова е мојот среќен ден, треба да играм сега!“
Овој начин на размислување обично води во првата фаза до губење на освоеното досега, во втората и пошироко и во третата фаза, во треската на играта, дури и повеќе од износот што претходно го поставил играчот како ограничување на загубата – но ова е проблем тоа се однесува на психологија, а не на математика.
Уметноста на „запирање во вистинско време“ (по една голема или повеќе последователни мали добивки) е вештина позната на мал број коцкари, претежно на оние кои имаат развиено чувство за комбинаторика и кои добро знаат дека изразот „среќен ден“ е само опасна фраза.
Друга заблуда произлегува од верувањето дека системот во игра може да ја зголеми веројатноста за победа. Некои страствени играчи го поминуваат целиот свој живот во потрага по „магична“ комбинација што ќе ја придвижи веројатноста во нивна корист.
Пресметката, сепак, е немилосрдна и крајно едноставна: веројатноста за победа зависи само од односот на бројот на комбинации платени од играчот и нивниот вкупен можен број; распоредот на броевите нема никакво влијание врз шансата.
Така, во играта на Лото, добитната комбинација на броеви 1-2-3-4-5-6-7 ќе биде подеднакво веројатна и треба да се очекува исто како и секоја друга.
Не постои математичко или логично правило што би и дало на оваа комбинација поголема или помала шанса од која било друга.
Фактот дека оваа комбинација никогаш не била составена не е последица на фактот дека оваа комбинација е помалку веројатна, отколку бројот на вкупни можни комбинации е незамисливо голем.
Замислете помалку привлечна и препознатлива комбинација, и најверојатно ќе видите дека тоа никому не му донесе главна добивка.
Ако замислите уште сто или илјада случајни комбинации, многу е веројатно дека резултатот ќе биде ист.
Третата заблуда нè наведува да веруваме дека кога ќе оствариме голем профит (што сè уште не е „супер премија“, но е на чекор од неа), сметаме дека бевме многу блиску до „границата на соништата“, а всушност бевме доста далеку.
Ако, на пример, погодиме шест од седумте броја во играта на Лото, ќе помислиме дека ни требаше само малку повеќе среќа, па можеме да го погодиме седмиот.
Дали е така? Математичката комбинаторика, сепак, ни кажува поинаку: на секои 223 „шестки“ има само една „недела“, па ако имавме шест погодоци на тикетот, треба да знаеме дека имавме 99,55% наспроти 0,45% шанси тоа на тоа и да останеме!
Слично е и со лотаријата, во која се купуваат тикети за лотарија со 6-цифрен број.
Ако беа испечатени сите еден милион билети (од 000000 до 999999) и сите беа продадени, а по извлекувањето гледаме дека само една цифра на нашиот билет не одговара на главната награда – нема да добиеме ништо, но сигурно ќе помислиме дека ни требаше само повеќе малку среќа на премијата.
Овој впечаток е исто така измама, затоа што треба да знаеме дека покрај нас, има уште 53 играчи кои ја претрпеле истата судбина… и само еден што купил „вистински“ билет за лотарија. Навистина е тешко да се прогласи можноста за 1,85% за „добра шанса“.
Сето ова, се разбира, се однесува на игри во кои изборот на победнички броеви е случаен и во кои сите имаат еднакви шанси да бидат извлечени.
Во некои други игри на среќа, исходот не е целосно резултат на случајност: ова се, на пример, спортска прогноза или обложувалници за хиподроми. Овде, публиката за обложување не се потпира само на среќата, туку и на знаењето и искуството.
А сепак, постои регулатор кој ги изедначува шансите на сите играчи, дури и на целосните дилетанти во однос на експертите.
Факт е дека помал број учесници се обложуваат на помалку веројатен исход (што во локалниот жаргон се нарекува изненадување и со тоа ја дели наградата), така што со таков исход индивидуалната добивка е значително поголема отколку со некои стандардни и очекувани.
Во теоријата на игри, ова се нарекува пондерирање. Како и во економијата, во обложувалниците, играчот може да избере дали ќе смета на просечен профит со низок ризик или дополнителен профит со висок ризик.
И тука нема трик што би ги зголемил шансите без играчот да плаќа на другата страна на еден или друг начин. Иако игрите на среќа не се пирамиди во вистинска смисла на зборот, тие можат да се припишат на општа карактеристика што важи за сите пирамидални шеми: за некој да добие многу, голем број луѓе мора да изгубат сè што вложиле. Покрај тоа, некаде „на врвот“ од пирамидата, има (не како учесник во играта, туку во нејзината организација) некој што ќе злоупотреби голем дел од тие пари без ризик.
