Постојано имаме инциденти меѓу граѓаните и локалните власти околу појавата на окупирање на зелените површини и места каде се задоволуваат заеднички потреби, за да таму набргу никнуваат згради наменети за пазарот. Во тоа, постои континуитет – градежното земјиште е едно од последните подрачја каде транзицијата не е завршена, односно каде е возможно лесно богатење преку купувањето на државно земјиште по бенефицирани цени а потоа продавање на граѓани или правни лица по високи цени
пишува: ЉУБОМИР КОСТОВСКИ
По лесното преземање на фабриките со моделот за кој се определи политичкиот крем на земјава по осамостојувањето и чепнување на други вредности, претходно во државна сопственост (води и слично), општиот напад врз просторот кој фигурира како сопственост на државата и негово претворање во рудници за злато за поединци од градежниот бизнис, ние започнуваме да наликуваме на „нормални земји“ од опсегот на либералниот капитализам каде нема ниту метар простор за задоволување на заедничките потреби, кои претпоставуваат и право на – чист воздух и кои значат крај на нормалните урбанистички решенија.
Кога пред неколку години бев во нам блискиот Благоевград, морам да кажам дека уживав во широчината на улиците, нормалното димензионирање на спомениците, широчината на тротоарите, парковите и слободните простори за прошетка дури и во централното подрачје. Си велев – еве, нашите професори од Архитектонскиот нека држат настава за урбанизам, за просторно планирање во странство, откако кај нас, како што велат демонстрантите, насочувајќи го гневот вообичаено кон локалните власти – „Не ми ми го паркирај ДУП-от на мојот паркинг“. Можеби некогаш, во 70-тите години, на пример, и бугарските професори по урбанизам, кога ги гледале населбите како Карпош 4, на пример, си го помислувале истото, гледајќи во нив отелотворување на идејата градот да ги задоволува сите потреби на граѓаните и да има восхитувачка естетика?
Пресвртот во состојбите е повеќе од очевиден. Денес оваа населба, како и целата општина, од пример за тоа како треба да изгледа модерниот град, се претвори во пример како алчноста на градителите како аждер ги јаде граѓаните, не им дава ниту да дишат, а за некакво задоволство, додека шетаат по парковите и кејот на Вардар, да не говориме.
„Урбанистички хаос предизвикан од несоодветна подготовка на деталните урбанистички планови, во кои приоритет имаат профитерските интереси, наместо стручно поткрепените архитектонски решенија, кои би требало да обезбедат нормален и функционален живот … иако се сменија властите, негирањето на Скопје, никако да се спречи или да престане“ – коментира познатиот скопски архитект со светско реноме Александар Петров, кој во меѓувреме ја издаде книгата „Град без љубов“.
Не треба многу да се биде концентриран на ова сознание за да се сфати дека нормативното овозможување на користењето на градежното земјиште од страна на општините, кое не е од многу постар датум, едноставно доведе до експлозија на интересот на инвеститорите, посебно во некои општини како што е Карпош или во подолг период Охрид, каде добивката на заедницата никако да се види. Напротив, загубите во општинските каси се евидентни, рекордни, што ја натера Владата на РМ лани, непосредно пред Нова година, од непотрошените средства во државниот буџет да им префрли на таквите и други општини со загуби, дури 50 милиони евра, со цел тие да можат да ги обавуваат основните функции!
Иако овој потег на централната власт е предизвикан од рационални побуди, не изостануваат ли тука прашањето – може да се рече и дека државата во одделни случаи покрива нешто што претходно заминало во туѓи џебови?! Односно дека некој дебело се „омрсил“ откако со евтини трикови и дубари – влогови од различен вид зел земјиште од локалците па сега така осиромашените општински каси добиваат инфузија од централната благајна?
Предминатата и минатата година ја анализирав ситуацијата во општина Карпош по наодите на Државниот ревизор каде беше ставен акцент на начинот како е вршена таа и не така тивка окупација на заедничкото. Заради својот градоначалник Стевче Јакимовски, кој мина два мандати на кормилото на оваа, веројатно пример за модерна и хумана општина – „Карпош“ влезе, во листата на загубари, иако беше предмет на интензивна станбена градба, со станови чии цени не се симнуваат под 1.300 евра по квадратен метар, каде нема слободни станови за продажба а каде загубите се евидентни! Каде тука има „дупка во системот“?
Впрочем, Општина Карпош планирала за 2011 година, за која е извршена ревизија, прилив од над една милијарда денари, а го остварила планот со 39 отсто! Приходите од надоместокот за уредување на градежно земјиште се реализирани со 34 отсто а данокот на промет со земјиште е реализиран со 37 отсто. Во 2016 година се планирани 2,5 милијарди приход, имало само една милијарда. Каква е улогата на приходите по основ на уредување на градежното земјиште? И обата случаи имаме катастрофален сооднос меѓу планираниот и реализираниот приход!
Наодите кои ги констатираше увидот во состојбите во Општина Карпош од страна на службениците на Државниот завод за ревизија на два пати – во 2012 година и во 2017 година – а се однесуваа на состојбите од претходните календарски периоди, беа централна точка меѓу, просто речено, озборувањата за тоа дека работите во овој дел на градот Скопје не се како што треба и кривичните пријави што уследија од други, надлежни органи во државата против одговорни лица во Карпош.
Ова воедно беше и ретка симбиоза на институциите на правната држава кои можат да доведат до очекуван ефект: казнување на одговорните за состојби кои во КЗ се окарактеризирани како предмет на кривично гонење.
Неодамна ЈО прифати еден од повеќето предлози за обвиненија, по долго време откако до нив стигнаа барања и од финансиската полиција и дури имаше и истражен притвор за Јакимовски. Ќе видиме дали и колку ќе има кривична разрешница за еден или повеќе од сомнителните случаи на тема „каде се парите“. Но тоа нема да ни го врати градот, онаков каков што бил и каков го посакуваме.
