Посетата на Палмер и Лајчак на Белград покажа дека се менува политиката на независни посредници од Вашингтон, туку дека за средување на односите на Србија и Косово има потреба од сојузништво со Брисел. И второ – дека нема место за никакви нон пејпери со прекројување на границите!
ДРАГАНА ПЕЈАКОВИЌ
Во заедничката посета со специјалниот претставник на ЕУ, Мирослав Лајчак, Палмер го официјализираше веќе извесното – крај на ерата на Гренел на американски иницијативи кои не се координирани со Брисел. Аплаудирајќи, Палмер за српските медиуми изјави дека „Косово не е подготвено да разговара за границите и териториите“, што исто така може да се смета за неутрализирање на ефектите што може да ги имаат голем број неофицијални нон пејпери, кои се појавуваа со месеци да „се почувствуваат пулсот ” за различни модалитети на решение.
Неофицијални обвинувања за најновата идеја – модел на две Германија, според кој Србија не би ја признала државноста на Косово и би го задржала правото да ја покажува на мапите како дел од нејзината територија, додека Приштина ќе добие членство и претставник (не амбасадор) ) во Обединетите нации – официјално гостите не коментираа. Идејата е наводно наметната од две европски сили, Франција и Германија, а Албин Курти категорично ја отфрла.
Понатаму, свежиот премиер на Косово се врати на тврдоглавата реторика кон Белград, па тој повторно најави тужба против Србија за геноцид, а во пресрет на продолжувањето на бриселскиот дијалог, тој рече дека неговото огнено крштевање во тој дијалог ќе означи почеток на нови преговори. И да бидеме најмногу претпазливи за можното формирање на „некоја етнички чиста заедница на општини“.
Курти, кој се залага за создавање на Голема Албанија, разговараше со претставници на други партии за ова, последно во низата често контрадикторни објаснувања (не толку одамна не му пречеше овој „антидемократски“ принцип на етничка припадност, но со можноста да се направи дупликат на Република Српска во рамките на Косово).
Бидејќи Србија се согласува на барањето на започнување на конструктивни разговори а Курти не пристанува, Палмер во Приштина
фрли мамец, кого, патем, го нема во последно време. Американскиот официјален претставник рече дека сеопфатен договор со Белград е „клучен услов за пристигнување на нови американски и други странски инвестиции на Косово и создавање на многу потребни нови работни места“. Дали нешто од тоа ќе „успее“ или албанската страна уште еднаш ќе се покаже како нераскинлива за САД, ќе се знае во средината на јуни, кога е планирана средбата меѓу Вучиќ и Курти во Брисел.
Во исто време, претседателот на Србија најавува нов внатрешен дијалог за Косово и Метохија. Првиот, од пред пет години, беше помпезно најавуван и започнат. Учествуваа академици, универзитетски професори и други, и тој заврши, според следните сведоштва на учесниците, спонтано, без повторено поканување на состаноци. Овој пат, политичкото раководство најавува дека ќе разговара со сите страни што ќе одговорат на поканата. Дури и вонпарламентарни, бидејќи во спротивно прогресивците би воделе разговор претежно со самите себе. Во согласност со ветувањето на претседателот Вучиќ и најавата на Ивица Дачиќ, првиот извештај за дијалогот ќе им биде презентиран на пратениците во Собранието на 23 јуни, чија цел треба да биде „формулирање критериуми за договори во иднина“.
Во парламентарната расправа за уставните измени, пратеникот Шаип Камбери ја вметна идејата да не се губи време и дека заедно со промените во одредбите за правда, треба да се отстрани преамбулата за Косово и Метохија. Премиерката Ана Брнабиќ одговори дека косовскиот устав е исто толку важен за неа, како што би имала околноста доколку ја прогласи белградската населба Карабурма за независна и започне да го пишува уставот на Карабурма.
Меѓу другите активности, слични по структура на диверзии, бидејќи пред секое продолжување на разговорите или потпишувањето на договорот, Приштина ги зголемува барањата и ги зголемува влоговите на ист начин, владата на Курти побара од УНЕСКО да отстрани од списокот четири згради на Српската православна црква на загрозени споменици на културата: Патријаршија Пеќ.Високе Дечане, Грачаница и црквата на Богородица jeевишка. За разлика од очекуваниот потег на Приштина, Предлог-законот за културно наследство на Министерството за култура и информации беше неочекуван, кога според толкувањето на Српската православна црква, спомениците во Косово и Метохија беа отстранети. „Само по реакцијата на патријархот, во која, меѓу другото, се вели дека АП Војводина се споменува во шест члена од нацрт законот, а не во ниту еден член на АП Косово и Метохија, каде културното наследство е најзагрозено и, скоро секој ден, изложена на напади и пустошења.“
Министерката Маја Гојковиќ го повлекува документот за повторно разгледување.
Со нови стари приказни за притисок во неколку недели пред американско-европското лобирање за продолжување на преговорите, во Србија се чинеше дека Грција е исто така „седната на руда“ и дека постои зголемена опасност некои од петте земји на ЕУ кои не го признаваат Косово да можат да се променат вашиот ум. Грција досега го негираше тоа. Министерот за надворешни работи, Никос Дендиас, рече дека ја поддржува либерализацијата на визниот режим (како и продолжувањето на дијалогот, несомнено), но дека косовската канцеларија за трговски односи во Атина, без симболи на државност и без пристап до врвот на Министерството за надворешни работи , наводно е граничната линија на Грција во односите со Приштина.
Од ЕУ, Оливер Вархеи посакува побрза динамика и зајакнување на односите со целиот Балкан, но не и какви било индикации дека процесот на проширување ќе продолжи во блиска иднина. Колку е поблиску до потпишувањето на вториот договор (Лајчак објавува на секои шест месеци дека тоа ќе се случи за неколку месеци), толку помалку мотивација има Србија да го стори тоа. И покрај најавите за големи притисоци, на површината се чини дека во моментов има поголем притисок врз Приштина отколку врз Белград, но не значи дека ќе остане така.
Можностите во двете најважни членки на ЕУ не се во прилог на Србија. Франција се соочува со парламентарни избори, пред кои не може да се очекува отстапка пред кандидатите за членство или јота. Ова го покажа кампањата за претседателските избори во таа земја, во која најблиските соработници на Емануел Макрон се тркаа во изолационистички ставови со струјата собрана околу Мари Лепен. Во Германија, од друга страна, сигурно е дека Зелените ќе имаат големо влијание врз надворешната политика, што значи поотворени барања за признавање на Косово, кое некогаш беше (одлуката за бомбардирање на СРЈ) пресвртница на тоа партија од мировниот „фундаментализам”. кон либералниот „реализам”.
Динамиката на активностите на Соединетите држави, обединети со ЕУ, ги исполнува очекувањата и дека ќе следи реалниот притисок врз Србија, не заради Косово и Метохија, туку заради влијанието на Русија, но пред се на Кина во областа што таквата Унија смета за своја, без оглед што не ја прифаќа.
Од изјавите по состанокот со претседателот, премиерот и министерот за надворешни работи Никола Селаковиќ, не можеше да се види нов план освен добро познатиот – дека Белград и Приштина ќе се состанат за да разговараат, меѓу другото, и за Унијата на српски општини, но ако Палмер дојде во Белград вооружен само со мантри, еден добро познат став на САД и желба да ужива во Храмот на Свети Сава, тоа исто така може да значи дека Србија е под притисок – веќе попушти.
