По заминувањето на американските војници и офанзивата на Талибанците, која враќа поголем дел од земјата, изјавата на американскиот претседател Бајден дека не може да се добие војна само ги зајакна прашањата за значењето на операцијата и последиците од целосното повлекување
ИВАНА ЈАНКОВИЌ
Старата забелешка за авганистанската земја како гробишта на империи, повторно се покажа како вистинита. Во векот што започна со нападот на коалицијата на западните сили, ние само гледавме како американските сили се повлекуваа, а Талибанците напредуваа. Поминаа две децении во различни армии на место што не ги сакаше, а сега дури и најупорните меѓу нив се пакуваат, без јасен одговор за тоа што оставаат зад себе.
Операцијата „Слобода“ завршува со американските војници, напуштајќи ја воздухопловната база Баграм во зори, заборавајќи да им го пријават тоа на авганистанските сили, оставајќи ги без оружје и без доволно луѓе. И во таа база, постои затвор наречен „Авганистански Гвантанамо“, во кој талибанските сили веќе тргнаа со намера да ги ослободат своите другари. И да се справат со оние што ги заробија.
Џозеф Бајден, американскиот претседател, изјави дека ова е војна што не може да се победи и во која нема воено решение, но тој има многу прашања пред себе, и без оглед на фактот дека планот да ги има сите војници дома до 11 септември, се реализираа. се бараа одговори за значењето на оваа операција и последиците од целосно повлекување.
„Нема да останат луѓе на покривот на амбасадата во Авганистан. Тоа воопшто не може да се спореди “, одговори тој на споредбите со Виетнам и сликите на луѓе кои стојат на покривот на американската амбасада во Сајгон и чекаат хеликоптери да се евакуираат, додека силите на северот напредуваат. Исто како и сега, Талибанците, кои во својата најсилна воена сила од 2001 година, како што рече Бајден, освојуваат сe пред себе и има големи причини да се плашат каква судбина ќе ги чекаат оние што ја формираа или поддржаа претходната авганистанска влада.
Многу амбиции се закопани во ридовите и недостапните делови на авганистанската земја, чии жители низ историјата покажаа сила и истрајност во одбраната. Местото со патишта низ кои минаа, азиски и европски, го освоија сите, од Персијците и Александар Велики, преку индиските могули, до Британците и Русите. Но сите тие се протерани, но никој не успеа целосно да ги устоличи и смири авганистанските духови.
Британците загубија таму во 19 век, за да повратат нешто по Втората светска војна. Русија се обиде да ја поддржи комунистичката влада во 1980 -тите, но беше поразена. Муџахедините кои ги потиснаа Советите во тоа време беа финансирани од Вашингтон. Дваесет години подоцна, муџахедините ќе и помогне на Ал Каеда и ќе му обезбеди засолниште на Осама бин Ладен, по нападот врз Америка, во кој животот го загубија околу 3.000 рујорчани.
Кога објави војна на тероризмот по тој напад, Џорџ В. Буш, тогашниот американски претседател, беше јасен: „Или си со нас или си против нас“ и така, во време кога светот беше ужаснат од сликите што доаѓаат од Њујорк, доби поддршка. Помалку од еден месец по нападот, на 7 октомври 2001 година, тој изјави дека мисијата е дефинирана и дека целите се јасни. По две децении, се поставува прашањето, кои беа целите и дали беше дефиниран критериумот за успех на мисијата.
Критичарите на повлекувањето предупредуваат дека, и покрај сите неволји што ги донесоа Талибанците и Ал Каеда, може да се отвори простор за Исламската држава, исто како што повлекувањето од Ирак во 2011 година доведе до хаос. Ова повлекување е, се предупредува, оставање на земјата на екстремистите, а веќе се слуша дека тоа е смртна казна за Авганистан. „Не отидовме во Авганистан за да изградиме држава“, вели Бајден. „Ексклузивно право и одговорност на авганистанскиот народ е да одлучи за својата иднина и како сака да управува со својата земја.
И тука сме повторно на почетокот, вестите велат дека талибанските сили напредуваат, дека владината армија бега и дека доаѓаат тешки времиња за талибанските противници. Талибанците повеќе личат на победници отколку на губитници, тие имаат повеќе територии отколку во 2014 година, кога меѓународните трупи ја напуштија земјата, од демократизацијата не остана ништо, а земјата не е безбедна.
Новиот устав, кој беше донесен во 2004 година, кога авганистанската влада, со помош на американските сили, ја презеде власта и се очекуваше дека ќе добие моќ да управува со земјата, предвидуваше нови односи и нова држава. Она што останува од тие планови е дека оние што тогаш гласаа за него сега бегаат од земјата, но и оние што им помогнаа во тоа.
Не се знае точно колку животи се загубени, колку се уништени, бројките го велат ова: над 1.000 војници од сојузничките војски, 2.500 американски, околу 70.000 припадници на провладините авганистански сили беа убиени. Се проценува дека бројот на убиени цивили надминува 80.000, со неколку стотици илјади убиени поради животни услови, глад, повреди, болести … Има околу три милиони бегалци, главно во Пакистан и Индија.
Бегаат и авганистански војници, илјада од нив најпрво ја минале границата со Таџикистан, како што се проценува, иако многумина не се официјално објавени. Ги пречека помош од храна и сместување, но вистинскиот наплив допрва доаѓа. Узбекистан исто така прими поразени војници и се готви за нови приливи.
Во преговорите со Вашингтон, започнати пред три години, што резултираше со потпишување на договорот во Доха минатата година, талибанските лидери наводно се договориле за мир по повлекувањето на американската армија. „Авганистан не може да стане центар за терористи да го нападнат Западот, таа опасност е отстранета“, рече Скот Милер, командант на меѓународните сили, кој наведува дека им укажал на членовите на талибанската политичка комисија „дека враќањето на насилството би било трагично за Авганистан и граѓаните на таа земја“.
Но, силите на кои беа упатени тие зборови и со кои тие преговараа и од кои се очекува да го почитуваат договорот, со кој, меѓу другото, тие се обврзаа да не дозволат раст на Ал Каеда или други терористички групи, само ја освоија земјата и ги оставаат мртвите зад себе.
