Леденото сибирско време што ја зафати Европа можеби предизвика загриженост во главните градови на Европската унија (ЕУ) пред една година, бидејќи тогаш тие се мачеа да се одвикнат од друга работа што доаѓа од Русија – енергијата
ЛИЗА БРАЈАНТ
Оваа зима, малкумина се загрижени дека ќе останат без залихи бидејќи граѓаните ги зголемуваат своите термостати за да се борат со студот. Нема повеќе страшни предупредувања за можни прекини на електричната енергија што ги натера Германците да складираат свеќи, а француските села – вклучувајќи ја и Ајфеловата кула – да ги исклучат своите светла ноќе за да заштедат енергија.
„Енергетската криза во Европа е завршена“, вели Јакоб Киркегард, виш соработник во Германскиот Маршалов фонд. „Дури и да имаме многу студена зима, нема да има огромен недостиг на гас во Европа. Инфраструктурата е подобрена, побарувачката е многу помала. И тоа намалување на побарувачката е трајно“.
Некогаш најголемиот снабдувач на енергија во Европа, со речиси 43 отсто од вкупниот увоз, Москва доживеа нагло намалување на тој удел, благодарение на санкциите на ЕУ за јаглен и нафта поради војната во Украина, но и поради тоа што самата Русија ги прекина или намали протокот на гас во многу земји-членки. ЕУ повика на постепено укинување на увозот на руски гас до 2027 година.
Денес, САД и Норвешка се најголемите европски добавувачи на нафта и гас, според статистичката агенција на ЕУ Еуростат, иако блокот користи други пазари како Алжир.
Побарувачката за фосилни горива, исто така, се намали, благодарение на мешавината на зачувување на енергијата, потоплите зими и порастот на употребата на зелена енергија.
И покрај се’, експертите повикуваат на претпазливост. Бунтовната членка на ЕУ, Унгарија најави дека ќе го зголеми увозот на енергија од Русија, додека дупката во правилата ѝ дозволува на друга членка, Бугарија, да продолжи да увезува руска нафта над ценовната граница наметната со санкции – зајакнувајќи ги воените напори на Москва.
Транзицијата на Европа кон чиста енергија мора да биде побрза и посеопфатна, велат експертите, додека други забележуваат дека Европа останува зависна од Москва за гориво и услуги за нејзините нуклеарни централи дизајнирани од Русија.
Европа „и понатаму е изложена на ризик од руска изнуда во контекст на енергијата сè додека нејзината енергетска транзиција останува нецелосна“, се вели во септемвриската анализа на организацијата Атлантскиот институт, која ги повика членките на ЕУ да продолжат со енергетското одвојување од Русија, но и со нивните обврски во однос на климатските промени.
Сепак, енергетската слика е значително различна во споредба со пред нешто повеќе од една година, кога Европејците стравуваа дека ќе останат без струја во најстудените зимски месеци. Француските власти ги исклучија термостатите во државните училишта и ги исклучија општинските улични светла во раните утрински часови.
Германија – која некогаш се потпираше на руски гас за околу 60 отсто од својот увоз – забележа недостиг на свеќи и огревно дрво, бидејќи граѓаните складираа резерви, иако шансите за прекини на струја беа мали. Данските граѓани се поканети да се одвикнат од машината за сушење на алишта, а Словаците да користат микробранови наместо шпорети.
Денес, еден од најмоќните европски центри – Берлин – се свртува кон норвешкиот гас и увезува течен природен гас од САД, и изнајмува и гради пловечки терминали за складирање и обработка на тие резерви – инфраструктура што ја немаше пред една година.
Без релативно евтин руски гас, хемиската индустрија и индустријата за ѓубрива во ЕУ го намалуваат производството, а земјите-членки увезуваат таква стока.
„Веќе нема деловно оправдување за ваков вид производство во Европа“, вели аналитичарот Киркегард.
ЕУ, исто така, ја забрза својата транзиција кон чиста енергија во последниве месеци, при што извршната власт на ЕУ вети дека постепено ќе ги исфрли фосилните горива многу пред 2050 година. до компаниите да ги напуштат фосилните горива“, вели Киркегард.
„Моделот на раст фокусиран на фосилните горива е едноставно застарен“, рече шефицата на Европската комисија Урсула фон дер Лајен минатата година.
Сепак, критичарите велат дека ваквата реторика и ветувања дадени во Брисел не секогаш се претвораат во конкретна акција во главните градови на Европа.
„Видовме позитивни трендови и добри синергии“, вели Камила Дефард, која го предводи енергетскиот центар во Институтот Жак Делор во Париз, кој повикува на повеќе инвестиции и поголема координација за да се осигури дека европските климатски цели се исполнети.
„Сепак“, додаде таа, „мерките што се имплементирани досега се премногу привремени, премногу доброволни и премногу национални за навистина да поттикнат ефективна европска акција“.
Не се сите членки на ЕУ на иста страна кога станува збор за Русија. Дупка во правилата на ЕУ дозволува, на пример, Бугарија да увезува руска нафта над договорената граница од 60 долари за барел, објави медиумот Политико, со што се зголемува рускиот профит што може да го инвестира во инвазијата на Украина. Шпанија продолжи да купува значителни количини течен природен гас од Москва, додека унгарскиот Виктор Орбан го засили зимскиот увоз на гас.
Во меѓувреме, рускиот претседател Владимир Путин неодамна повика на заплена на домашните енергетски средства во сопственост на „непријателските“ европски земји, со услови за компензација поставени од Москва.
Сепак, поширокиот тренд е јасен, вели Киркегард.
„Точно е дека некои европски купувачи ја снабдуваат Русија со пари“ од купување на енергетски производи, додаде тој. „Но, тоа не е зависност од руската енергија – зависноста е
