Глобалната економија ќе расте околу три проценти годишно во следните пет години, најбавно темпо од 1990 година
Генералната директорка на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), Кристалина Геогријева, изјави дека ни претстои „груб и маглив“ пат и предупреди дека соработката во решавањето на растечките проблеми станува се потешка, пренесува Би-Би-Си.
„Неопходна е дополнителна поддршка од побогатите земји за најслабите членови на нашето глобално семејство“, рече Георгиева и ги повика, тие побогати земји, да ги зголемат средствата за ММФ, кој дава евтини заеми на земјите на кои им се потребни.
Таа посочи дека ММФ се подготвува за бран барања за помош или реструктуирање на долгот, додека шоковите предизвикани од пандемијата на ковид, војната во Украина и зголемените трошоци на живот продолжуваат да создаваат огромни проблеми.
Минатата година, глобалниот раст падна на 3,4 отсто, откако се зголеми по олеснувањето на пандемијата. Тоа беше под просечниот раст од 3,8 отсто во последните две децении, а забавувањето продолжи оваа година, и покрај силните пазари на труд во земји како што се САД.
Георгиева, исто така, рече дека очекува растот да падне под три проценти оваа година, а Индија и Кина ќе заземат повеќе од половина од глобалниот економски раст. Околу 90 отсто од напредните економии се очекува да забележат намален раст, како одраз на тежината на повисоките трошоци за задолжување, откако централните банки нагло ги зголемија каматните стапки за да ги стабилизираат растечките цени.
За земјите со ниски приходи, повисоките трошоци за задолжување доаѓаат во време кога побарувачката за нивниот извоз слабее, а тоа е тежок удар што им отежнува на земјите со ниски приходи да стигнат до побогатите, рече Георгиева.
Сиромаштијата и гладот би можеле дополнително да се зголемат, по опасниот тренд што го започна кризата со Ковид. Повикувајќи на поддршка за ранливите нации, Георгиева рече дека властите треба да продолжат да ги зголемуваат каматните стапки за борба против инфлацијата. Затоа што ако се напушти, креаторите на политиките ќе се соочат со уште покомплицирана задача, со тешки компромиси меѓу нивните цели, инфлацијата и финансиската стабилност.
Еве на кои теми говореше таа на Пролетмниот митинг од средината на минатата недела.
- ГЛОБАЛНА ПЕРСПЕКТИВА: НЕОСТВАРЛИВО ЗАКРЕПНУВАЊЕ
Да почнам со економскиот пејзаж. По силното закрепнување во 2021 година дојде тешкиот шок од руската војна во Украина и нејзините широки последици – глобалниот раст во 2022 година се намали за речиси половина, од 6,1 на 3,4 проценти.
Забавувањето продолжи и оваа година. И покрај изненадувачки отпорните пазари на труд и потрошувачките трошоци во повеќето напредни економии и подемот од повторното отворање на Кина, очекуваме светската економија да порасне за помалку од 3 проценти во 2023 година.
Како што ќе видите во нашата светска економска перспектива следната недела, растот останува слаб според историската споредба – и на блиска и на среден рок. Исто така, постојат големи разлики помеѓу групите на земји.
Одреден моментум доаѓа од економиите во развој – особено Азија е светла точка. Се очекува Индија и Кина да сочинуваат половина од глобалниот раст во 2023 година.
Но, другите се соочуваат со поостри искачување. Економската активност забавува во САД и во еврозоната, каде што повисоките каматни стапки тежат на побарувачката. Околу 90 отсто од напредните економии се предвидува да забележат пад на нивната стапка на раст оваа година.
За земјите со ниски приходи, повисоките трошоци за задолжување доаѓаат во време на слабеење на побарувачката за нивниот извоз. И гледаме дека нивниот раст на приходот по глава на жител останува под оној на економиите во развој. Тоа е тежок удар, што им отежнува на нациите со ниски приходи да го достигнат чекорот.
Сиромаштијата и гладот би можеле дополнително да се зголемат, опасен тренд што го започна кризата со Ковид.
Силните и координирани активности на монетарната и фискалната политика во текот на изминатите години спречија многу полош исход. Но, со зголемените геополитички тензии и сѐ уште високата инфлација, робусното закрепнување останува неостварливо. Ова им штети на перспективите на сите, особено на најранливите луѓе и земји.
- ТРИ ПРИОРИТЕТИ ЗА АКЦИЈА Што би било потребно за да се осветлат изгледите за раст на краток и среден рок? Гледам три големи ридови што ќе треба да ги искачиме.
Првиот рид е борба против инфлацијата и заштита на финансиската стабилност.
Не може да има силен раст без стабилност на цените – ниту без финансиска стабилност. И овие денови и на двајцата им треба вниманието на креаторите на политиките.
Дури и додека централните банки ги креваа каматните стапки со најбрзо и најсинхронизирано темпо во последните децении, базичната инфлација остана тврдоглаво висока – делумно поради тесните пазари на труд во многу земји.
Во исто време, борбата против инфлацијата стана посложена со неодамнешните притисоци во банкарскиот сектор во Соединетите Американски Држави и Швајцарија – служејќи како потсетник за тоа колку е тешко да се премине брзо од продолжен период на ниски каматни стапки и голема ликвидност на многу повисоки стапки и поретка ликвидност.
Тие ги изложија неуспесите во управувањето со ризикот кај одредени банки, како и пропустите во надзорот. Но, тие покажаа дека банкарскиот сектор измина долг пат од светската финансиска криза во 2008 година.
Денес, банките се генерално посилни и поотпорни, а креаторите на политиката беа извонредно брзи и сеопфатни во нивните активности во последниве недели. Сепак, останува загриженоста за ранливостите што може да се сокријат, не само кај банките туку и кај небанкарите – сега не е време за самозадоволство.
Значи, што значи тоа за монетарната политика? Сè додека финансиските притисоци остануваат ограничени, очекуваме централните банки да го задржат курсот во борбата против инфлацијата – држејќи цврст став за да спречат де-закотвување на инфлациските очекувања.
Во исто време, тие треба да се справат со ризиците за финансиската стабилност кога ќе се појават – преку соодветно обезбедување на ликвидност. Клучот е внимателно да се следат ризиците во банките и небанкарските финансиски институции, како и слабостите во секторите како што се комерцијалните недвижности.
Со други зборови, централните банки треба да продолжат да ги користат каматните стапки за борба против инфлацијата, додека користат финансиски политики за да обезбедат финансиска стабилност. Ова е вистинскиот курс на дејствување сè додека финансиските притисоци останат ограничени. Доколку тоа се промени, креаторите на политиката ќе се соочат со уште покомплицирана задача, со тешки компромиси помеѓу нивните цели за инфлација и финансиска стабилност и употребата на нивните соодветни алатки. Затоа треба да бидат повнимателни и поагилни од кога било.
На фискалната страна, натамошните напори за намалување на буџетските дефицити се од клучно значење за поддршка на борбата против инфлацијата и создавање фискален простор за справување со идните кризи. Но, овие напори мора да бидат придружени со поддршка за најранливите, особено оние кои сè уште се борат со кризата на трошоците за живот.
Значи, ова е тешко искачување: справување со инфлацијата, заштита на финансиската стабилност и заштита на социјалната кохезија. Тоа што треба да се направи е во корист на големите напредни економии кои остануваат на тесниот пат кон меко приземјување и ги штитат поранливите економии во подем и развој од штетните прелевања.
Дозволете ми да се префрлам на вториот рид: подобрување на среднорочните изгледи за раст.
Проектираме дека глобалниот раст ќе остане околу 3 отсто во следните пет години – наша најниска среднорочна прогноза за раст од 1990 година и далеку под просекот од 3,8 отсто од последните две децении. Ова го отежнува намалувањето на сиромаштијата, заздравувањето на економските лузни од кризата со Ковид и обезбедува нови и подобри можности за сите.
Ставањето на овој рид бара големи промени во чекорот.
Една од нив е да се поттикне продуктивноста и потенцијалот за раст преку структурни реформи и со забрзување на дигиталната револуција, подобрување на деловното опкружување и зајакнување на човечкиот капитал и вклученост. Самото затворање на јазот во учеството на женската работна сила може да го зголеми економското производство во просек за 35 проценти во земјите со поголема родова нееднаквост.
Потребна ни е и „зелена промена“ за да ја заштитиме нашата планета и да создадеме нови економски можности. Нашата колективна цел да го исполниме Парискиот договор и да ја зајакнеме отпорноста ќе бара пренасочување на трилиони долари кон зелени проекти. Само за обновлива енергија се потребни околу 1 трилион долари годишно. Тоа ќе исплати дивиденди во однос на растот и работните места.
Се разбира, ни треба и чекор промена во меѓународната соработка за да се намали влијанието на економската фрагментација и геополитичката тензија, особено поради руската инвазија на Украина. Оваа несреќа не само што убива невини луѓе; исто така ја влошува кризата на трошоците за живот и носи повеќе глад низ светот. Тоа ризикува да ја уништи мирната дивиденда што ја уживавме во изминатите три децении, додавајќи ги и несогласувањата во трговијата и финансиите.
Нашето истражување покажува дека долгорочната цена на фрагментацијата на трговијата би можела да биде висока до 7 отсто од глобалниот БДП – приближно еднаква на комбинираното годишно производство на Германија и Јапонија. Ако се додаде технолошкото раздвојување, некои земји би можеле да забележат загуби до 12 отсто од БДП. А фрагментацијата на капиталните текови, вклучително и странските директни инвестиции, ќе биде уште еден удар на изгледите за глобален раст. Комбинираните загуби од сите канали можеби е тешко да се измерат, но јасно е дека сите тие се движат во погрешна насока.
Не мора да биде вака. Земјите можат да ја заштитат својата економска и национална безбедност со тоа што ќе продолжат да тргуваат и ќе бидат прагматични за зајакнување на синџирите на снабдување. Истражувањето на ММФ покажува дека диверзификацијата на синџирите на снабдување може да ги намали на половина потенцијалните економски загуби од прекини во снабдувањето.
Овие чекорни промени ќе бидат клучни за да ја направат глобалната економија поживописна, за да создадат подобри можности за сите. Но, за многу ранливи земји, тие можеби нема да бидат остварливи без дополнителна помош.
Ова ме носи до третиот голем „рид“ што треба да се искачи – поттикнување на солидарноста за намалување на глобалните разлики.
Повикувајќи се на силата на нашиот колектив, ММФ обезбеди скоро 300 милијарди американски долари ново финансирање за 96 земји од почетокот на пандемијата на Ковид. Историската распределба на SDR од 650 милијарди долари помогна да се зголемат резервите на нашите земји-членки.
Нашите капацитети за претпазливост обезбедуваат дополнителен тампон за земјите со силни економски основи – неодамна обезбедивме таков за Мароко.
Преку иновациите во нашиот пакет со алатки – вклучително и Food Shock Window и Trust за издржливост и одржливост – им помагаме на нашите членови да одговорат на новите предизвици.
Исто така, ја засиливме поддршката за ранливите земји со среден приход – вклучително и преку привремено зголемување на износот што членките можат да го позајмат од ММФ. И обезбедивме ново финансирање на земји како Шри Ланка и Украина.
Фондот е тука да го направи токму тоа: да биде извор на стабилност во турбулентни времиња.
Сепак, за најслабите членови на нашето глобално семејство, дополнителна поддршка од побогатите земји е од суштинско значење.
Би сакал да упатам двојна молба во нивно име: помогнете им да се справат со товарот на долгот, кој беше многу потежок од шоковите во изминатите години; и второ, помогне да се осигура дека ММФ ќе продолжи да биде во позиција да ги поддржува во годините што следат.
Започнете со долг. Околу 15 отсто од земјите со ниски приходи веќе се во неволја за долгови, а други 45 отсто се соочуваат со висока ранливост на долгот. И околу една четвртина од економиите во развој се изложени на висок ризик и се соочуваат со распон на позајмување „како стандардно“.
Ова предизвика загриженост за потенцијалниот бран барања за реструктуирање на долгот – и како да се постапува со нив во време кога тековните случаи на реструктуирање се соочуваат со скапи одложувања, а Замбија е најновиот пример.
За да помогнат во решавањето на ова прашање, ММФ, Светската банка и Индија како претседавач на Г20, неодамна одржаа тркалезна маса за глобален суверен долг. Тој ги обединува јавните и приватните доверители, како и должниците, за да помогне да се постигне консензус за стандардите и процесите – за да можеме да ги забрзаме случаите на реструктуирање, вклучително и оние во Заедничката рамка на Г20.
Но, иако повикуваме на напредок во справувањето со долговите, ние исто така треба да го зајакнеме капацитетот на ММФ да им помогне на нашите најсиромашни земји-членки. За да ги поддржиме, го зголемивме кредитирањето без камата за повеќе од четири пати на 24 милијарди долари од почетокот на пандемијата. Сега, итно ги повикуваме нашите побогати членови да помогнат во решавањето на недостатоците при собирање средства во нашата доверба за намалување на сиромаштијата и раст.
Ова е клучно за да се осигура дека ММФ може да продолжи да обезбедува витална поддршка и да помогне во катализирањето на финансирањето од други. Така, исто така, се осигуруваме дека можеме да ги поддржиме сите наши членки – така што работиме оваа година успешно да го завршиме прегледот на квотите, основните елементи на финансиската структура на ММФ.
Сега е поважно од кога било да се засили соработката – да се зајакнат јажињата што нè поврзуваат заедно – за ова прашање и за целиот опсег на економски предизвици со кои се соочуваме. Само тогаш можеме заедно да ги искачиме овие ридови.
- ЗАКЛУЧОК Ова ме враќа на зборовите на Нелсон Мандела. Откако сфати дека има уште многу ридови за искачување, тој рече: „Одвоив момент овде да се одморам, да украдам поглед на славната глетка што ме опкружува, да погледнам назад на далечината што ја дојдов. Но…не се осмелувам да се задржувам, зашто мојата долга прошетка не е завршена“.
