Немаше ништо особено ново во говорот на генералниот секретар Кси Џинпинг на почетокот на конгресот, но немаше ниту причина да биде поинаку, бидејќи насоката во која тој ја води земјата беше одамна извлечена: целиот 20-ти Конгрес има да служи да се формализира веќе воспоставеното лично правило
ВЛАДАН МАРЈАНОВИЌ
Во Големата сала на народот во Пекинг, како и секогаш, имаше совршен ред; дури и офицерските капи на делегатите од армиските структури на клупите пред нив беа наредени. Главниот говорник беше поздравен со постојан ритмички аплауз; од далечина, на необучено око може да му биде тешко да разликува дали сцената пред него се случува во Кина или во соседна, тоталитарна Северна Кореја.
Дури и надвор од грандиозната сала, низ огромната земја, сè беше под апсолутна контрола како во неа.
Полициската контрола над сè што се случува во Кина, се разбира, е веќе целосно воспоставена и – во голема мера благодарение на технолошкиот напредок што овозможи државното надгледување да се подигне на невидени нивоа – поефективен отколку што бил досега: во очите на кинескиот Голем брат, ништо не поминува, барем не за долго. (Кога во предвечерието на онгресот, на надвозникот во Пекинг се појавија протестни транспаренти – „Сакаме храна, а не пи-си-ар текстови“,.„Сакаме слобода, не затворање“. „Сакаме почит, а не лаги“. „Сакаме реформи , а не Културната револуција“. „Ние сакаме право на глас, а не лидер“. „Сакаме да бидеме граѓани, а не робови“ … и додека снимките од местото почнаа да кружат на глобалните социјални мрежи, кинеската цензура експресно се договори за блокирање секое пребарување на интернет по клучен збор за да спречите пораки да стигнат до поголем број сонародници.)
Меѓутоа, контролата врз општествените, економските и, во последен случај, историските процеси е нешто сосема друго, а на овие планови, колку и да е моќна Комунистичката партија на Кина – чиј 20-ти Конгрес се одржа неодамна – се повеќе се судира со реалноста; на вистински комунистички начин и се уште убеден дека може да го преобликува со моќта на сопствената колективна волја. Што треба да се разбере од една страна, имајќи ги предвид монументалните достигнувања на Кина во последните четириесет години; но, како што знаеме премногу добро врз основа на историското искуство, тоа е исто така една од фаталните грешки на секоја комунистичка партија што дошла на власт. Едноставно, никој не смее тоа да му го посочи на споменатиот главен говорник, генералниот секретар на Комунистичката партија на Кина и претседателот Си Џинпинг.
До тој степен, Си ја концентрираше моќта во свои раце – каде што, покрај претходните (под маската на борбата против корупцијата) темелни чистки на вистинските и потенцијалните ривали, беше и промената што ја укина уставната граница на времетраењето на Претседателскиот мандат во 2018 година беше од клучна важност, како увертира во она што се финализира оваа недела – дека никој не ни помислува да му приговара, а камоли да се спротивстави на неговиот начин на гледање на работите. Дури ни кога е очигледно дека греши, како во случајот со тврдоглавата и контрапродуктивна политика на нулта ковид што ја покрена, која од ден на ден и нанесува се поголема штета на кинеската економија
Но, така оди. Колку повеќе се апсолутизира моќта на еден човек, толку е помала можноста за корекција на курсот, бидејќи, таа корекција би претставувала имплицитно признание дека лидерот не е непогрешлив. Затоа што ако не е непогрешлив, тогаш, барем теоретски, еден ден е можно да се замени со некој друг. И ако се дозволи можноста да биде заменет со некој друг, тогаш тој престанува да биде апсолутен владетел, дури и ако формално се’ уште е на функцијата.
Па, Си нема намера да му се случи такво нешто и затоа сега ќе се реализира она за што е подготвен терен. Најпрвин на конгресот доби нов мандат како генерален секретар на КП и претседател на Централната воена комисија, а потоа следната пролет, на годишното заседание на Националниот народен конгрес, ќе биде потврден за трет мандат за претседател. на Кина – која е позицијата по која е меѓународно најпрепознатлив, но од гледна точка на моќ всушност е најмалку важна од трите. И така, како што со сигурност се очекува од 2018 година, дефинитивно ќе се стави крај на повеќедецениската практика воведена под Денг Ксијаопинг дека секое наредно државно и партиско раководство не треба да остане на власт повеќе од десет години, за да се избегнат катастрофални отстапувања како тие од периодот на апсолутното владеење на Мао Це Тунг.
Покрај инаугурацијата на Си, на конгресот бешр конституиран и нов состав на Централниот комитет со околу 200 полноправни членови и околу 170 нивни заменици; Централниот комитет избра 25 членови на Политбирото; а Политбирото ги потврди членовите на најмоќното колективно тело во државата. Веќе имаше одредени кадровски промени, но точните не се знаеа буквално додека на сцената не излегоа новите членови на Постојаниот комитет: поголемиот дел од конгресот се одвива, се разбира, зад затворени врати.
Затоа, синолозите и другите професионални набљудувачи на кинеските работи мораа привремено да се задоволат со анализа на воведното обраќање на Си, кое, како што некој измери, траеше 104 минути. Но, не е дека од тој говор – во партиски жаргон, „отчет за работа“ – научија нешто што не само тие, туку и секој дури и оддалеку заинтересиран за модерна Кина, претходно не го знаеше.
Како што се очекуваше, Си беше највоинствен кога зборуваше за Хонг Конг и Тајван, опишувајќи го сеопфатното задушување на демократијата во поранешната британска колонија како нејзина трансформација од состојба на хаос во ред, додека за островот што сака да го припои од време на време, тој повтори дека целта останува мирно обединување, но дека Пекинг во никој случај нема да се откаже од своето „право“ да го постигне тоа дури и со употреба на сила. „Решавањето на проблемот со Тајван е кинеско прашање и прашање што мора да го решат Кинезите“, рече тој.
По правило, во извештаите за работа доставени од генералниот секретар на конгресот не се коментираат актуелни настани, ниту се споменуваат други земји, па ни Си не кажа ништо за најитното светско прашање – војната во Украина; ниту за растечкото ривалство исполнето со тензии со САД, иако говорот овде-онде беше прошаран со кодирани пораки, првенствено наменети за Вашингтон. Но, затоа тој го величаше надворешно-политичкиот курс на земјата и она што го гледа како нејзино растечко меѓународно влијание во последните пет години од претходниот конгрес, прикладно игнорирајќи го фактот дека токму во тој период меѓународниот углед на Кина беше сериозно нарушен во значителен дел од светот. Прво, поради првичното прикривање и, соодветно, несоодветниот одговор на пандемијата што започна од неа. И уште повеќе поради нагласеното агресивно однесување на нејзините дипломатски претставници и одмаздничката реакција на критиките од странство искажани во таа прилика. А потоа, исто така, поради она што, барем на Запад, беше сфатено како де факто усогласување на Си со агресорот откако Кремљ започна инвазија на Украина. Си, без да се извини за ништо, го бранеше сегашниот пристап на кинеската комунистичка партија кон сè, и на домашен и на меѓународен план. Неговата најважна тема беше акцентот на развојот на уникатен „кинески стил“ во многу елементи на државните работи, од модернизацијата, преку дипломатијата, до социјализмот“, коментира Скот Кенеди од Центарот за стратегии со седиште во Вашингтон. и меѓународни студии за Ројтерс.
Значителен број аналитичари укажуваат на инсистирањето на Си на планот на безбедност во најширока смисла – не само воена и стратешка, која никому не му се заканува (бидејќи никој не е толку луд), туку и која било друга, вклучително и онаа што е најтресена во моментов – социо-економската. „Мао им вети дека ќе станат револуционери“. Денг им ветил дека ќе ги види богати а Си им ветува дека ќе бидат безбедни“, рече Џон Делури, професор по кинески студии на Универзитетот Јонсеи во Сеул, исто така во изјава за Ројтерс.
Токму овој акцент на безбедноста на нацијата во најопшта смисла на зборот – каде што, од очигледни причини, прашањето за јавното здравје сега има посебна важност – укажува на тоа, колку што Си понуди идеализирана слика за моменталната состојба на нација во неговиот говор, во државниот врв мора да има свесност дека сликата не е толку розова како што тој ја прикажува. Тоа го прави неговото пркосно одбивање да признае дека нешто во последните пет години било направено погрешно и да ги направи потребните корекции уште попроблематично.
Ништо за ароганцијата на некој кој изгледаше дека верува во сопствената семоќ – работите отидоа дотаму што, како во најцрните диктатури, пропагандата на режимот веќе врти бајки за тоа како допирот на Си претвора сè во злато, како во случајот со селото чии жители наводно ги спасил од сиромаштија, посочувајќи им дека со промена на видот на компирот што го одгледуваат, можат да генерираат многу поголеми приходи од порано – нема подобар доказ од споменатата политика на нула ковид, една од главните причини за актуелните економски и социјални проблеми во Кина.
Дури и без пандемијата и проблематичниот одговор на неа, Кина ќе мора да се соочи со значителен пад на економскиот раст (барем за кинески услови), со изгледите за забрзана депопулација (како децениската политика на едно дете, која беше само целосно укината во 2015 година, и се ближи крајот), со пренадуван балон на пазарот на недвижности (кој порано или подоцна би можел да пукне) и последиците од економскиот „расцеп“ со Америка. Но, пандемијата и особено одговорот на државата на неа ги зголемија тие проблеми, создавајќи нови на патот – како што е растечката стапка на невработеност, особено кај младите луѓе, на пример.
Исклучително ригидниот режим на заклучување градови и региони вредни милиони долари поради неколку регистрирани случаи на инфекција – додека во исто време целосно се запоставува вакцинацијата, особено за најранливите групи, и одбивањето да се прифатат супериорни странски вакцини – целосно ја наруши економската активност во многу делови од земјата и во голем број економски сектори, поткопувајќи го и производството и побарувачката (домашна и странска) и ги одвраќа инвеститорите од вложување. И тоа во услови кога некои од нив веќе се повлекуваат од Кина или се подготвуваат да го сторат тоа поради континуираниот притисок на државата врз приватните компании, особено најуспешните, од ИТ секторот; и сè поочигледното враќање кон контролирана економија, во процес кој некои аналитичари го опишуваат како пресврт што води кон воспоставување на некаква форма на модерна автархија.
Ова може да звучи чудно ако се земе предвид дека во изминатите децении целиот свет се навикна да ја гледа Кина како глобална фабрика од која доаѓаат сите можни индустриски добра и дека нејзината економија е нераскинливо испреплетена со онаа на светот. Но, природата на кинескиот режим е таква што земјата никогаш вистински не се отвори кон светот, исто како што потребата за самодоволност никогаш не престана да постои. И ако се обрне внимание на тоа колку малку странци, на пример, остануваат во Кина – и колку нема да бидат во голем број долго време, со оглед на драконските ограничувања за ковид и генерално нездравата атмосфера што ја создаде таквата ситуација – или како многу млади Кинези од студирање во странство се враќаат во земјава, тезите за новото кинеско затворање не звучат толку бизарно како на почетокот.
Но, како може такво нешто да се помири со амбицијата на Си – и подвлечена во неговиот говор на конгресот – Кина во догледна иднина да стане водечка светска сила и да го преуреди целиот меѓународен поредок во согласност со нејзините сфаќања и потреби?
Одговор за тоа треба да се побара од Си.
