Глобус ја скицира последната политичка сметка за 5-годишниот мандат на Пантовчак
МАРКО ШПОЉАР
За квалитетна оценка на мандатот на Колинда Грабар-Китаровиќ е потребно време затоа што, за да зборуваме за некое трајно наследство од нејзиното претседателство, ќе мора да почекаме за потезите на новиот претседател на Републиката, Зоран Милановиќ. И дури тогаш со компаративна анализа ќе се обидеме да дојдеме до квалификуван одговор на прашањето што е вистинското наследство од нејзиниот петгодишен мандат како претседател на Републиката – вели Вишеслав Раос, политички научник на Факултетот за политички науки во Загреб.
А приори не се согласува со оценките на некои аналитичари кои сметаат дека трајно наследство ќе биде да се поткопа довербата на граѓаните во институцијата Претседател на Републиката заради нејзината екстрадиција, нејзината функција и многуте гафови што ги направила.
– Иако можам да го разберам тој вид аргумент, рано е да се направи таква проценка. И само ќе видиме дали оваа теза воопшто е точна – вели тој.
Политичкиот аналитичар Жарко Пуховски смета дека петгодишниот мандат на Грабар-Китаровиќ нема трајно да му наштети на угледот на институцијата Претседател на Република Хрватска кај граѓаните.
– Во оваа смисла, нема да има трајна штета затоа што во Хрватска се воспостави практиката на персонификација на државните институции. Со години е напишано „Бајиќ обвинет“ или „Месиќ го направи“, а сега се вели дека „Пленковиќ одлучи“… Значи, имињата се споменуваат, а не функциит. Не е напишано дека Јавниот правобранител, Претседателот или Премиерот кажале или направиле нешто. Според мене, сè што направи или зборуваше Колинда Грабар-Китаровиќ ќе биде поврзано со неа лично, а не со нејзината функција како претседател. Институциите се целосно во сенка на луѓето што ги водат во секој даден момент. Иако навистина ни е потребна оваа институционализација, таа исто така направи чекор назад во својот мандат – вели Пуховски.
Тој, сепак, предупредува дека би можеле да зборуваме за трајно нарушување на претседателската институција само доколку Грабар-Китаровиќ успееше во трката за својот втор мандат.
– Зачудувачки е бројот на глупости што ги изговори во нејзиниот петгодишен мандат. Таа се најде во став дека нејзиниот реизбор, според мое длабоко убедување, на крајот ќе доведе до политички консензус дека повеќе не е потребно да се избере Претседателот директно, на општите избори, туку индиректно. Истиот стил како и мандатот ќе придонесе за ова размислување. Таа зборуваше злобно за патриотските теми, за ветераните, за „мојата Лукица“ … Таа само делуваше лажно. Нејзиниот охрабрувачки тон ги вознемири многу граѓани, без оглед на нивните идеолошки преференци. Се разбира, повеќе ги вознемири оние од лево-либералниот пол “, вели Пуховски.
Политикологот Вишеслав Раос смета дека е многу тешко да се донесе конечна пресуда досега, дека трајно ќе го паметиме нејзиниот мандат, не само затоа што таа мора да ги почека претседателските потези што ќе ги повлече нејзиниот наследник Зоран Милановиќ, туку и затоа што таа, по Иво Јосиповиќ, е првиот претседател што не успеа да биде реизбран.
– Само затоа што нејзиниот мандат траеше пет години е различно да се зборува за нејзиното наследство од оној на Стјепан Месиќ, кој помина десет години на чело на државата – вели тој.
Сепак, две работи за ќе се сеќаваме на мандатот на Колинда Грабар-Китаровиќ, вели тој, веќе можеме да ги посочиме.
– Првата е иницијатива за три мориња, а втората е нејзиното разбирање и желба да се градат добри односи со важни меѓународни политички чинители кои не се нужно водачи на либералните демократии. На пример, со Владимир Путин или Виктор Орбан. Тоа е – парадоксално – слично на поранешниот претседател Месиќ, кој исто така се обидуваше да воспостави поблиски врски со многу различни светски лидери – вели Раос.
По политикологот мандатот на Грабар-Китаровиќ ќе биде запаметен и за нејзините надворешно-политички иницијативи, кои не биле секогаш координирани со премиерот Андреј Пленковиќ, иако таа треба да ја формулира хрватската надворешна политика со Владата.
– Таа имаше идеи што не се согласуваа со владината политика. Пример за ова е сега познатата Иницијатива за три мориња. Претседателката Грабар-Китаровиќ го претстави како нешто домородно за надворешната политика на Хрватска, иако, всушност, делумно стануваше збор за старата полска идеја за создавање простор што би избалансирал од едната страна со Москва и од друга со Берлин. Во однос на надворешната политика, нејзиниот континуитет беше силна приврзаност кон САД и градењето на односите со Израел – вели Раос.
Политичкиот аналитичар Жарко Пуховски тврди дека Грабар-Китаровиќ постојано се обидуваше да биде фактор во обликувањето на надворешната политика на Хрватска, но дека ниту една од нејзините иницијативи нема да биде запаметена како трајно политичко наследство од нејзиниот петгодишен мандат.
– Како и во другите аспекти на нејзиното претседателство, надворешната политика најмногу остана во пози, желбата да се биде секогаш таму каде што се камерите и снимателите. Во односите со САД и Европската унија, таа одигра игра во која веруваше во сопствената приказна дека е американски „играч“ во оваа област. Но, иако имаше одредена поддршка во Вашингтон, сигурно немаше поддршка од највисоките политички кругови. Сето ова се случува во време кога САД се во судир со Европската унија. Всушност, се влоши клучниот проблем што го има ЕУ, а тоа е дали САД денес навистина се сојузник на Европската унија. Или се САД, како што Трамп понекогаш експлицитно се изјаснува, всушност е противник на ЕУ. Колинда Грабар-Китаровиќ се однесуваше како овој проблем да не постои, а во исто време и живееше на конфликтот САД-ЕУ со нејзината иницијатива „Три мориња“. Иницијативата не успеа до тој степен што беше неутрализирана од водечките земји на ЕУ, особено Германија, со приклучувањето кон проектот. Таа верува дека нејзиниот успех е што Германија се приклучи на Иницијативата „Три мориња“, а всушност тоа е германска саботажа. Во оваа смисла, не можеме да зборуваме за трајно наследство на Колинда Грабар-Китаровиќ во хрватската надворешна политика. Herе ги паметиме нејзините фотографии повеќе затоа што таа беше насликана каде и да дојде – заклучи Пуховски.
