ДАНИЕЛ СМИЛОВ
Зошто луѓето што живеат во слободни земји како Бугарија би биле среќни за победата на Русија во војната со Украина? Историјата покажува дека оние што не ја ценат слободата на другите лесно се разделуваат од својата.
Најавениот „мировен план“ од 28 точки на претседателот Доналд Трамп за Украина ги воодушеви многумина, особено оние што ја прогласуваат победата на Русија во војната речиси четири години. Сепак, оваа победа сè уште не е факт и Украина продолжува да се бори – дури и Покровск, каде што се концентрирани големи руски сили, се држи, а напредокот на руската армија не е особено импресивен. Во оваа ситуација, од Белата куќа (повторно) излегуваат предлози за предавање на утврдените украински линии во Донецк, одбивање на Украина да се приклучи на НАТО, намалување на нејзината армија и укинување на дел од санкциите на Русија. Ова во никој случај не е понуда што е поволна за Украина. Но, тоа не е „победата“ на Русија за која путинистите во Бугарија и во странство редовно трубат.
ДО КАДЕ ЌЕ ОДИ НЕДОСТАТОКОТ НА СЛОБОДАТА? Сепак, пред да стигнеме до природата на неуспешната „победа“ на Русија, се поставува едно многу важно прашање. Зошто луѓето што живеат во слободни земји како Бугарија би се радувале на руската победа во војната со Украина? Оваа радост е чудна и неразбирлива, особено за Европејците кои треба да ја ценат слободата и демократијата. Апсолутно е јасно дека ако Русија ја добие оваа војна и ја освои Украина или ја лиши од суверенитет, границите на Неслободата ќе се приближат уште повеќе кон ЕУ. Ова е затоа што Русија ќе наметне свој модел на владеење, кој недвосмислено може да се дефинира како автократија или диктатура. Во словенски превод – автократија, во која има неограничена моќ концентрирана во рацете на еден владетел. Во својата модерна верзија на режимот на Путин во Москва, оваа автократија користи сериозно насилство против своите противници: многу од нив се убиени, затворени или принудени да емигрираат. Против останатите, постојат строги репресивни мерки и целосна контрола врз средствата за изразување и формите на здружување.
Па каква е радоста во ширењето на овој вид недостаток на слобода во Европа и неговото приближување уште поблиску до нашите граници? Секако, нема разумен одговор, освен инсинуациите дека Украина не е ниту идеална демократија, дека во земјата има корупција итн.
Овие инсинуации содржат одредена вистина – потврдена од скандалот со корупција во Киев, но тие повторно не ја објаснуваат радоста од успехот на диктатурата. Бидејќи евентуалниот успех на Путин нема да ги подобри овие проблеми на Украина на никаков начин, туку ќе ги влоши и ќе ги оптовари со целосно отсуство на слобода – со автократија. Без разлика како ги споредувате Украина и Русија, првата е проблематична демократија, а втората е отворена и неограничена диктатура. И во однос на корупцијата, Русија нема предност во однос на Украина: на крајот на краиштата, Навални беше убиен токму затоа што си дозволи да направи филм за палатата на Путин и неговата злоупотреба на јавни средства. Во Украина, барем, можна е независна истрага за корупцијата. Покрај тоа, Украина се стреми да биде слободна и демократска држава. Можеби нема да успее во сè, но ги споделува овие вредности. Путиновата Русија милитантно се бори против нив како штетно „западно“ влијание. Ако неслободата е руската алтернатива – а ова е всушност основниот принцип на режимот во Москва – тогаш зошто има толку многу радост и фалење поради успесите на оваа алтернатива во некои кругови во нашата земја, а и во Европа воопшто?
Нека ова прашање остане отворено, бидејќи секако нема разбирлив и оправдан одговор. Но, пред радоста од напредокот на неслободата целосно да се ослободи, сепак мора да се каже дека не може да се зборува за „победа“ на неслободата. Дури и ако планот на Трамп – кој е несомнено погрешен – се наметне целосно и без промени, неслободата нема да триумфира. Тоа е затоа што овој план сè уште содржи зачувување на суверена Украина и можност за нејзино членство во ЕУ. Тој исто така вклучува воено координирани акции во случај на неуспех во одржувањето на мирот, што отвора можност за воени гаранции со учество на Соединетите Американски Држави. Доколку Украина се согласи на ова, иднината на земјата ќе изгледа многу побезбедна.
Планот – барем она што протече во медиумите – сепак има многу слабости што му овозможуваат на Путин да излезе од конфликтот без да изгледа поразен. Нејаснотијата во врска со воените гаранции за безбедноста на Украина е само една од овие слабости, можеби главната. Не помалку важни, сепак, се предлозите за реконструкција на Украина, кои имаат за цел да го префрлат финансискиот товар врз Европа и да ги ослободат замрзнатите руски средства. Овие одредби само ќе го поткопаат американскиот престиж на светската сцена, прикажувајќи ги Соединетите Држави како псевдоколонијална сила што се однесува на начин познат од 19 век. Мировниот план е исто така отрезнувачки за Европа, која мора сериозно да ја земе сопствената одбрана во свои раце. Ќе купи време, кое Европејците треба да го искористат што е можно поефикасно за да создадат доволна воена моќ како средство за одвраќање од амбициите на Русија.
Постои уште едно прашање што би можело да го торпедира планот на Трамп. Тоа е јавното мислење во САД, кое е доста проукраинско. Вклучувањето на голем дел од Републиканската партија не би прифатило лесно договор што може да се продаде како „победа“ за Путин. Трамп во моментов има доволно проблеми со растечката непопуларност – не му треба уште една причина за неодобрување и ова ќе биде фактор на кој ќе внимава.
Сепак, бугарското прашање за радоста од напредокот на неслободата останува. Историјата покажува дека оние кои не ја ценат слободата на другите лесно се разделуваат од својата.
