Еврозоната е во рецесија, а во повеќето земји инфлацијата иако паѓа, сепак е далеку над целта. Оттука, на централните банки им е се потешко да обезбедат ценовна и финансиска стабилност во исто време, без да го загрозат економскиот раст. Особено што владите продолжуваат да ја потхрануваат побарувачката и пр
идонесуваат за инфлација со експанзивна фискална политика
НУРИЕЛ РУБИНИ
Кога станува збор за глобалната економска перспектива, во моментов се можни четири сценарија. Три од тие четири повлекуваат сериозни ризици со далекусежни последици за пазарите.
Најпозитивното подразбира „меко приземјување“, каде што централните банки во најразвиените земји успеваат да ја намалат инфлацијата до целното ниво од два проценти без истовремено да предизвикаат рецесија. Можно е и релативно меко слетување. Тоа би значело достигнување на целната инфлација, но и релативно блага, краткорочна и плитка рецесија. Третото сценарио се сведува на „тврдо приземјување“, во кое враќањето на инфлацијата од два проценти бара продолжена рецесија со потенцијално длабока финансиска нестабилност (во форма на дополнителен стрес за банките и сериозни проблеми со сервисирање на долгот за актери со висока моќ). Ако напорите за скротување на инфлацијата резултираат со длабока економска и финансиска нестабилност, станува возможно и четврто сценарио – централните банки се повлекуваат и одлучуваат да ја остават инфлацијата на ниво повисоко од целното, со што се ризикува дека инфлаторните очекувања повеќе нема да бидат закотвени, и цените и платите ќе почнат да се бркаат едни со други.други.
Како што стојат работите, еврозоната е веќе формално во рецесија, бидејќи имаше пад на БДП во четвртиот квартал од минатата година и првиот квартал од оваа година, додека инфлацијата е сè уште над целта, и покрај фактот што се намалува. во последно време (во мај беше 6,1 отсто, забелешка на уредникот). Велика Британија сè уште не е во рецесија, но растот опадна (во првиот квартал од оваа година беше само 0,1 процент – уред.), а инфлацијата е тврдоглаво висока (8,7 проценти во мај – уред.), над просекот за ОЕЦД земјите членки. И Соединетите Американски Држави забележаа нагло забавување во првиот квартал, дури и кога базичната инфлација, која ги исклучува цените на храната и енергијата, остана висока – иако се намали, сепак е над пет проценти.
Од друга страна, се чини дека закрепнувањето на Кина од ефектите на пандемијата се попушта, со што се доведува во прашање постигнувањето на релативно скромната цел за овогодинешниот раст на БДП од пет проценти.
Другите економии во развој, како и економиите на земјите кои се стремат кон тој статус, но сè уште не го постигнале, бележат релативно анемичен раст во споредба со нивниот потенцијал (со исклучок на Индија), а многу од нив сè уште се измачувани од висока инфлација.
Кое од четирите сценарија е најверојатно? Иако инфлацијата се намали во повеќето од најразвиените земји, тоа не се случи толку брзо како што се надеваа централните банки. Делумно поради состојбата на пазарот на трудот (каде што се нудат повеќе работни места отколку бројот на оние кои би можеле да ги пополнат) и брзиот раст на платите го зголемија инфлаторниот притисок во секторите на услуги кои бараат труд. Покрај тоа, експанзивните фискални политики продолжуваат да ја потхрануваат побарувачката и придонесуваат за тврдоглава инфлација.
Сето ова им отежна на централните банки да ја исполнат задачата за обезбедување стабилност на цените. Очекувањата на пазарот дека централните банки завршиле со покачувањето на каматните стапки и дека ќе почнат да ги намалуваат дури во втората половина од годинава се разочарани. Федералните резерви на САД, Европската централна банка, Банката на Англија и повеќето други централни банки на водечките земји ќе мора дополнително да ги зголемат каматните стапки пред да можат да запрат. Како што го прават тоа, економското забавување ќе стане уште потрајно, зголемувајќи го ризикот од економска контракција и нов долг и банкарски стрес.
Во исто време, геополитичките настани – од кои некои доаѓаат директно од никаде, како „абортираниот“ марш на групата „Вагнер“ кон Москва – продолжуваат да го туркаат светот кон нестабилност, деглобализација и зголемена фрагментација. И сега, кога закрепнувањето на Кина исто така губи сила, таа мора или да води агресивна стимулативна политика – што би имала глобални импликации за инфлацијата – или да ризикува значителен неуспех во однос на насочениот економски раст.
Позитивната страна е што ризикот од пад на кредитите е намален по колапсот на неколку банки во март, а цените на некои суровини паднаа (делумно поради очекувањата за рецесија), што потоа помогна да се забави растот на цени на готови производи. Затоа, ризикот од „тврдо слетување“ (третото сценарио) се чини помал отколку пред неколку месеци. Но, со тврдоглаво високиот раст на платите и основната инфлација кои ги принудуваат централните банки дополнително да ги зголемат каматните стапки, веројатноста за кратка и плитка рецесија во следната година (второто сценарио) се зголемува.
Уште полошо, ако навистина дојде до блага рецесија, тоа дополнително ќе ја наруши довербата на потрошувачите и бизнисот, создавајќи услови за поостар и подолг пад, што ќе го зголеми ризикот од финансиски и кредитен стрес. Соочени со можноста второто сценарио да се претвори во трето, централните банки би можеле да паничат и да дозволат инфлацијата да остане далеку над два отсто, наместо да ризикуваат длабока економска и финансиска криза.
Така, трилемата за монетарната политика од почетокот на деценијата е сè уште актуелна. Централните банки се соочуваат со сè потешката задача истовремено да обезбедат ценовна и финансиска стабилност, со стабилен економски раст, без рецесија.
Кои се импликациите за цените на капиталот според овие сценарија? Цените на акциите во САД и на глобално ниво досега успеваат да го повлечат трендот на намалување на пазарите од 2022 година, додека приносите на обврзниците се пониски – модел кој е во согласност со „меко приземјување“ во глобалната економија, што вклучува паѓање на инфлацијата кон нејзиното целно ниво и избегнување се зголемуваат контракциите кога станува збор. Дополнително, цените на американските акции – главно акции на технолошки компании – беа зголемени од возбудата околу генеративната вештачка интелигенција.
Но, дури и кратка и плитка рецесија, а камоли „тврдо приземјување“, би предизвикало значителен пад на вредноста на американските и светските цени на акциите. И ако централните банки се повлечат дури и тогаш, резултирачкиот пораст на инфлаторните очекувања ќе резултира со повисоки приноси на долгогодишните обврзници и на крајот ќе им наштети на цените на акциите, поради повисокиот дисконтен фактор што би се применил на дивидендите.
Иако шансите за голем ураган што би можел да ја погоди глобалната економија сега се помали отколку пред неколку месеци, сепак е веројатно дека во одреден момент ќе наидеме на тропска бура која може да предизвика значителна економска и финансиска штета.
(Нуриел Рубини e почесен професор на Бизнис школата Стерн на Универзитетот во Њујорк)
