Магнитски и „златните кокошки“ на руското лоби во Бугарија. „Магнитски“ расветли вистинска корупциска „мучка“ во Бугарија. Сепак, фактите за енергетското задушување од Русија одамна се познати. А обвинителството води измами за да не ги истражува кражбите од повеќе милиони долари
ЕМИЛИЈА МИЛЧЕВА
Кога социјалистот Кристијан Вигенин ја коментираше втората листа на БНР на санкционираните според законот „Магнитски“ како „напад на руското присуство во бугарскиот енергетски сектор“, тој беше искрен. Руското системско присуство носи бугарски имиња, како што покажа втората листа на американското Министерство за финансии за Бугарија според глобалниот акт Магнитски, поврзан со корупцијата.
Заедно со поранешниот министер за финансии на ГЕРБ Владислав Горанов и лидерот на „русофилите“ Николај Малинов, Канцеларијата за контрола на странски средства (ОФАК) ги санкционираше поранешниот министер за енергетика и член на Националниот совет на БСП Румен Овчаров и поранешните директори. на АЕЦ Козлодуј – Иван Генов, кој беше и пратеник од БСП и Александар Николов, кој работеше во владите на БСП и ГЕРБ. Тие беа прогласени за виновни за корупција поврзана со снабдување со свежо нуклеарно гориво, разни договори со нуклеарната централа Козлодуј – од услуги, технологии до набавка на електрична енергија, а со Овчаров, како извор на фаворизирање се споменуваше и преговорите за испорака на руски гас. (како министер за енергетика во владата на тројната коалиција). Но, сè што се зборува за нив во причините, на овој или оној начин, низ годините се известува и во бугарското општество. Но, обвинителството и службите ги игнорираа информациите.
ДИВЕРЗИФИКАЦИЈА Благодарение на европските санкции наметнати на Русија поради војната во Украина, Бугарија почна полека да се ослободува од енергетската контрола на Русија. Ова е тежок процес, бидејќи влијае на интересите на круговите и бизнисите поврзани со рускиот гас, руската нафта и руското нуклеарно гориво, а обидите за негово спречување не престануваат.
Досега најголем успех е постигнат во диверзификацијата на снабдувањето со гас, а оваа година рускиот веќе е исклучен од шемата. Засега нафтата останува од руско потекло, а руската доминација во снабдувањето со нуклеарно гориво за АЕЦ Козлодуј завршува во 2024 година, кога истекува договорот со руската компанија ТВЕЛ. Во декември еаководството на нуклеарната централа потпиша два 10-годишни договори за свежо нуклеарно гориво со нови добавувачи. Американската Вестингхаус ќе ја испорача единицата V, со кертриџи со прво полнење што ќе бидат обезбедени во пролетта 2024 година. Француската Framatome, која има договор за единицата VI, ќе ги испорача првите патрони во 2025 година.
И покрај овие договори, в.д. министерот за енергетика, Росен Христов, неодамна коментираше дека Бугарија е зависна од Русија во однос на нуклеарната енергија и одржувањето и затоа европските санкции во овој сектор се неприфатливи – „и за нас и за Европа“, и призна дека имало обид за руско влијание врз нуклеарната технологија. Службената канцеларија дозволила компаниите на Росатом да продолжат да работат во Бугарија, исклучувајќи ги од забранувачките мерки на ЕУ. Христов го бранеше и склучувањето нови договори за руско нуклеарно гориво со образложение дека иако Бугарија има доволно резерви, добро е да се осигура – во случај некој од добавувачите да доцни.
НУКЛЕРАНОТО ЛОБИ АЕЦ „Козлодуј“ е во топ 5 изведувачи за јавни набавки во Бугарија – нивната вредност надминува 2 милијарди лева годишно, што е речиси колку буџетот на Софија или на МВР. Но, никој не бара корупција во нив, ниту во јавните набавки на други државни мастодони како што се железницата, ТЕ „Марица Изток 2“, ДржавнитЕ резерви итн., кои исто така надминуваат 2 милијарди и повеќе годишно. Наместо тоа, обвинителството и Министерството за внатрешни работи спроведуваат акции во градоначалниците на малите општини поради „случаи на кокошки.“
Низ годините имаше изјави на политичари за „енергетска мафија“ и притисоци врз обвинителите и истражителите поради одредени истраги („Топлофикација Софија“, „Фронтиер“ и нејзиниот сопственик Красимир Георгиев). Во тоа време, документите беа декласифицирани и јавно објавени од Јане Јанев, во својство на претседател на Комисијата за истрага на корупција на високо ниво, во кои имињата на Овчаров и Красимир Георгиев беа споменати во контекст на обезбедување 100% залихи. на свежо нуклеарно гориво од Русија во пресрет на европското членство на Бугарија – за идната АЕЦ Белене. Овчаров е меѓу најактивните бранители на изградбата на Белене, кој го бранеше и на преговорите за коалициски договор во декември 2021 година. А Бојко Борисов во интервју призна дека ги користел неговите консултации за оваа работа кога бил премиер .
Испораките на свежо нуклеарно гориво се другото големо богатство на нуклеарната централа Козлодуј, најголемиот производител на електрична енергија во регионот. Според соопштението од Вашингтон, испораките на руски гориво „договорени од лица поврзани со Овчаров, ја чинеле нуклеарната централа „Козлодуј“ и до 50 милиони евра повеќе, што довело до десетици милиони незаконски стекнати профити за учесниците.
Дополнително, во причините за вториот список на санкционираните под Магнитски се споменува дека двајцата поранешни шефови на нуклеарната централа ги пренасочиле договорите за услуги со нуклеарната централа за свои деловни интереси, а провизиите оделе на офшор сметки. Генов и Николов примиле поткуп од 5 милиони лева, што вчера јавно го демантираа. (Уште во 2009 година, пак, на прес-конференција нуклеарниот експерт Георги Котев, кој почина пред две години, објави дека четворица газди од нуклеарната централа Козлодуј, меѓу кои и Иван Генов, регистрирале приватни фирми, кои тој ги именувал, кои подоцна биле префрлени. на синовите и сопругите, за што ги известил надлежните).
Продажбата на струја од нуклеарната централа Козлодуј, која има најниска цена, е другата „златна кокошка“. Во соопштението за санкции „Магнитски“ се тврди дека Румен Овчаров имал корист од зголемените цени на струјата со воведување непотребни посредници на пазарот на електрична енергија, кои потоа ја препродавале на НЕК. Медиумските публикации во 2009 година го поврзуваа Овчаров со една од двете компании со најголем удел во набавката на струја од нуклеарната централа Козлодуј, но немаше официјална потврда. Во тоа време раководител на фабриката беше Иван Генов.
ПРЕГОВОРИ СО „ГАСПРОМ“ ЗА ПОСКАП ГАС Освен нуклеарната енергија, сепак, санкциите „Магнитски“ се одразуваат и на договорите со Гаспром, за кои бугарското општество традиционално беше во информативен мрак во текот на целата транзиција. Според Соединетите Држави, Овчаров се вклучил во коруптивни зделки со руски компании и добил бенефиции „во замена за договори со фиксна цена за руски гас и нуклеарно гориво и договори за одржување на нуклеарната централа Козлодуј.“ Во молбите се вели дека откако тој престанал да биде Министер за енергетика, добил повеќе од 5 милиони евра на офшор сметки Овие информации треба да ги знаат БНБ и финансиското разузнавање, кои следат каде одат финансиските текови – и лесно можат да потврдат или демантираат.
Што всушност се случи со гасот? Како министер за економија и енергетика во рамките на трипартитната коалиција, Овчаров повторно преговараше за условите за снабдување со руски гас на крајот на 2006 година, меѓу кои – цените на синото гориво треба постепено да се зголемуваат до крајот на 2012 година. Во 2009 година, поранешен пратеник Марија Капон поднесе извештај до обвинителството поради анексот со аргумент дека Бугарија за 4 години загубила над 2 милијарди лева од испораките и транзитот на руски гас. Тогашниот министер за економија и енергетика Траичо Трајков во Собранието потврди дека како резултат на новите услови, трошоците за гас се зголемени.
Истрагата на Европската комисија, започната во 2012 година и завршена во 2015 година, покажа дека Гаспром ги прекршил правилата за слободна конкуренција со поделба на пазарите и наплата на високи цени на гасот во пет земји-членки, вклучително и Бугарија. Како резултат на тоа, цената на руското сино гориво за Бугарија падна за цели 40%.
(Авторката е коментатор за Дојче веле на бугарски).
