Малите сипаници се вирусно заболување кое се пренесува со капки и понекогаш може да биде фатално, како за децата така и за возрасните
Поради недостиг на имунизација и високата стапка на зараза со вирусот, регионот на Западен Балкан бележи зголемен број на деца заболени од сипаници болест која беше речиси искоренета.
Сипаниците, вирусно заболување кое се пренесува со капки и понекогаш може да биде фатално, како за децата така и за возрасните, се спречува со навремена вакцинација на децата.
Во Белград е прогласена епидемија со десетици пациенти, во Сараево ситуацијата е далеку посериозна со илјадници пациенти, хрватските медиуми најавуваат можни епидемии од Сплит до Дубровник, а заеднички виновник кој се споменува во документите на надлежните служби е намалување на бројот на вакцинирани деца.
Како што објаснува д-р. Александра Владичиќ, специјалист по педијатрија од детската поликлиника АВ во Источно Сараево, првичните симптоми се појавуваат девет до 14 дена по инфекцијата и вклучуваат висока температура, течење на носот, конјунктивитис и мали бели дамки на внатрешната страна на устата (Копликови дамки).
„Неколку дена подоцна се појавува осип (морбилиформен) кој почнува од лицето и вратот и постепено се шири низ остатокот од телото. Периодот на опоравување трае 2-3 недели. Осипот не е ист како сипаници. Често во медиумите ставаат погрешна слика – симптомите на сипаници наместо сипаници“, изјави соговорникот на Ал Џезира.
Тој продолжува дека вообичаени компликации се дијареата и инфекцијата на увото, а посериозни компликации вклучуваат воспаление на мозокот, белите дробови и смрт. „Овие компликации се почести кај децата под пет години и кај оние над 20 години“, вели Владичиќ.
ТРИ ФАЗИ НА СИПАНИЦИТЕ Таа објаснува како болеста напредува низ три фази. Првиот е „катаралниот стадиум“, кој го претставува почетокот на болеста со „воспалителни промени на слузницата на конјунктивата, носот и усната шуплина и покачена телесна температура која може да достигне и до 40 степени“.
„Втората фаза е осип, кај кој карактеристичниот осип е водечки клинички симптом. Најпрво се појавува на скалпот зад ушите и на лицето, а потоа се шири на трупот, рацете и нозете. Третата фаза е реконвалесценција, а се карактеризира со повлекување на сипаници и опоравување на пациентот. Малите сипаници траат околу две недели“, вели педијатарката.
Вообичаените компликации на мали сипаници се чести и вклучуваат дехидрација како резултат на дијареа, проследена со инфекции на увото, грлото и белите дробови. Поретки, но потенцијално опасни по живот компликации се воспаление на мозокот и срцевиот мускул.
За навреме да се заштитат децата од оваа болест, лекарите со децении ја препорачуваат и даваат вакцината ММР, која има три компоненти. Покрај компонентата која штити од сипаници, останатите две штитат од рубеола и заушки (паротитис).
„Согласно важечкиот календар за вакцинација кај нас, вакцината се дава во две дози, на возраст од една година и кога детето е запишано во основно училиште. Заштитата од првата доза е 95 отсто, а за да се има т.н „колективен имунитет“ и со тоа да ја спречиме појавата на болеста кај населението, треба да имаме 95 проценти вакцинациска покриеност против оваа болест“, вели нашиот соговорник.
„Кај нас моментално помалку од 65 отсто од децата се вакцинирани против морбили, така што во најдобар случај можеме да очекуваме вакви епидемии на секои четири години доколку не се зголеми процентот на вакцинирани деца. Во моментов имаме околу 4.500 регистрирани случаи во Босна и Херцеговина заклучно со декември 2023 година“.
НЕДОВОЛНИ ИНФОРМАЦИИ И АНТИВАКСЕР ЛОБИ На прашањето да коментира за толку низок процент, др. Владичиќ вели дека во Босна и Херцеговина, „и покрај екстремната важност за зачувување на здравјето“, е забележан пад на стапката на вакцинација на децата со МРП вакцината.
„На падот на бројот на вакцинирани деца најмногу влијаеше недоволната информираност и знаење на родителите за вакцинацијата, односно информираноста на родителите од нестручни лица и одредени интернет форуми. Големо влијание имаше и антиваксерското лоби“, одговара таа.
Ја прашавме и дали поради негативниот однос кон вакцините може да дојде до враќање на други болести кои се сметаа за речиси искоренети (како детска парализа), на што таа одговори потврдно, вклучително и можност за враќање на полиомиелитисот и додаде дека „сведоци сме и епидемии на голема кашлица во претходниот период“.
Но, како да се реши проблемот со (не)вакцинацијата?
„Релевантните информации за вакцинацијата треба да се презентираат на вистински начин. Сметам дека ние, здравствените работници, мора да работиме на нашите комуникациски вештини за да ја стекнеме довербата од родителите и со тоа да ја зголемиме стапката на вакцинирани деца. Незнаењето може да се надмине само со знаење“, вели др. Владичиќ.
ЛЕКАРИТЕ ДА ГИ ПОВИКУВААТ НЕВАКЦИНИРАНИТЕ ДЕЦА Бојана Махмутовиќ, специјалист по епидемиологија од Загреб, посочува дека досега се официјално пријавени 18 случаи на морбили низ цела Хрватска.
„Во моментов достапните податоци покажуваат дека повеќе од 55 отсто од пациентите се заразиле за време на нивниот престој надвор од Хрватска (увезени случаи), неколку од нив ја пренеле инфекцијата на своите невакцинирани блиски контакти, а за неколку пациенти не може да се утврди начинот на инфекција. изјави таа во интервју за нашиот портал.
Таа продолжува – стапките на вакцинација на населението варираат од околија сдо околија, „и генерално се повисоки во северните окрузи и пониски во јужните окрузи“.
„По епидемиите на морбили што ги имавме во Република Хрватска во 2014 година, а потоа и во 2018 година, забележано е зголемување на опфатот со вакцинација во околииите кои забележаа ниски стапки на вакцинација. Сепак, за време на пандемијата КОВИД-19, имаше дополнителен пад на покриеноста со вакцини“.
Махмутовиќ посочува дека низ цела Хрватска се спроведуваат редовни програми за вакцинација против морбили, а на надлежните педијатри и училишни лекари им дале упатство повторно да ја проверат евиденцијата на пациентите и да ги повикаат на вакцинација оние кои поради некоја причина не биле вакцинирани согласно вакцинацијата. ПРОГРАМА ИЛИ КОЈ ЈА ОДЛОЖИ ВАКЦИНАЦИЈАТА За жал, веќе гледаме дека некои болести се вратија“, одговори тој на прашањето за можно враќање на „изумрените“ болести.
„Оваа зима имавме голема епидемија на голема кашлица, како во Република Хрватска, така и во цела Европа, сето тоа благодарение на падот на опфатот со вакцини. За среќа, се уште има не многу големи бројки на смртни случаи, благодарение на тоа што луѓето биле вакцинирани и со тоа веќе биле во контакт со антигенот, па имале поблаги клинички симптоми. Но, за жал, одреден број пациенти починаа, а тоа беа претежно лица (деца) кои не беа вакцинирани и лица со ослабен имунолошки одговор“.
Како да се отстрани стравот од вакцината?
„Стравот е примарна емоција што се јавува во услови на перцепција или очекување на реална или замислена опасност или сериозна закана. Тоа е вродена, генетски програмирана реакција на заканувачки или болен стимул. Треба да се трудите да ги разберете родителите, затоа што тие го сакаат само најдоброто за своето дете“, одговара Махмутовиќ.
„На нас, здравствените работници, останува да го отстраниме стравот на родителите преку континуирана едукација, да бидеме отворени за нивните прашања и дилеми и да ги отстраниме тие стравови со точни и научно засновани информации за вакцините и вакцинацијата. За извршување на горенаведеното бара многу труд и многу наше време, но инвестицијата ќе ни биде вратена повеќекратно во форма на висока покриеност на филијали“.
Светската здравствена организација (СЗО) објави дека минатата година има „вознемирувачки“ пораст на случаите на сипаници во Европа, каде што тие се забележани триесет пати повеќе од претходната година, пишува Хина за Би-Би-Си.
Здравствените власти предупредуваат дека случаите се во пораст и дека се потребни „итни мерки“ за да се спречи ширењето.
Повеќе од 30.000 луѓе биле заразени во 2023 година, во споредба со 941 во цела 2022 година.
СЗО смета дека причината за ова е што помалку деца биле вакцинирани против болеста за време на пандемијата COVID-19.
ВАКЦИНАЦИЈАТА Е ЕДИНСТВЕНО РЕШЕНИЕ „Видовме, во регионот, не само 30-кратно зголемување на случаите на сипаници, туку и речиси 21.000 хоспитализации и пет смртни случаи поврзани со сипаници. Ова е загрижувачко“, изјави Ханс Клуге, регионален директор на СЗО за Европа. „Вакцинирањето е единствениот начин да се заштитат децата од оваа потенцијално опасна болест“, додаде тој.
Малите сипаници можат да бидат сериозна болест на која било возраст.
Од сите земји во европскиот регион беше побарано да детектираат сипаници и брзо да реагираат на нејзиното ширење, давајќи им вакцини на повеќе луѓе.
Каква е ситуацијата во Македонија? Лани беше регистриран случај на мали сипаници кај 13-месечно невакцинирано бебе од Свети Николе, каде што опфатот со вакцина бил над 98 отсто, што придонело да не се појави епидемија. За да има колективен имунитет, кога вирусот нема лесно да се шири, опфатот со вакцинација треба да биде 95 отсто. Вакцината против морбили, според податоците на Институтот за јавно здравје, почнала да се дава во 1971 година, а во 1972 година е воведена како редовна кај децата од 13-месечна возраст. Во 1983 година била воведена една доза од комбинираната МРП-вакцина (против морбили, рубеола и паротитис), исто така на 13-месечна возраст. Во 1987 била воведена ревакцина на седумгодишна возраст само со вакцина за морбили, а во 1997 година била воведена ревакцина со МРП.
Заклучно со 2022 година во Македонија имало само 70.7% вакцинирани деца од морбили. Последен пат во земјата епидемија на морбили беше прогласена во декември 2018 година. Тогаш имало 74.8% вакцинирани. Во Македонија за 50 години, од 1973 година до денес регистрирани се 25 смртни случаи со морбили.
