Многу искрен коментар за студентските немири во Србија даде екс-амбасадорот во многу балкански земји. Во вториот дел од мемоарите тој пишува за тоа како ги заобиколил најлошите постапки на ХДЗ. Тоа, благо речено, ги разбесни – објаснува тој за загрепски „Телеграм“
Легендарниот амбасадор се сеќава на пресвртниците во поновата историја на Хрватска. Хрватска беше полна со талентирани луѓе кои постојано ги поместуваа границите на авторитаризмот. Тие реагираа брзо и имаа способност да го консолидираат постигнатото. Ние силно ги поддржувавме нивните напори, иако нивното патување беше предизвикувачко, а понекогаш и болно – вели Монтгомери.
„Кога почнавме да ја бомбардираме Србија, не побаравме дозвола да прелетаме. Рано наутро, министерот ме повика и ми покажа куп со повеќе од сто прелети од претходната ноќ што ги детектирала Хрватска. Потоа ми рече: ’Оваа средба се случи вчера. Вие ме прашавте за дозвола да прелетам, а јас, Мате Граниќ, ја дадов таа дозвола, а не Туѓман’. Потоа отиде кај бесниот Туѓман и се запраша во што е проблемот. Тоа беше многу храбар потег.“
Кога Вилијам Монтгомери беше назначен за амбасадор на Соединетите Американски Држави во Хрватска во 1998 година, малкумина можеа да претпостават колку овој веќе искусен дипломат ќе влијае на политичкиот и општествениот живот во Загреб. Пред Хрватска, тој работеше во дипломатски мисии во Белград, Москва, Дар ес Салам, беше амбасадор во Бугарија и специјален советник на претседателот и државниот секретар за спроведување на мирот во Босна и Херцеговина.
За разлика од огромното мнозинство амбасадори, Монтгомери не се држеше до редовните должности што вклучуваа соработка со властите, туку од првиот ден интензивно се дружеше со опозициски политичари, актери, новинари, писатели, интелектуалци… Заедно со неговата сопруга Лин, тој стана неизбежен дел од општественото и културното опкружување. Многу достоинственици и јавни службеници се обидуваа да воспостават контакт со нив, дружењето со Монтгомери стана прашање на престиж. На претседателот Фрањо Туѓман и неговите соработници тоа воопшто не им се допадна.
Монтгомери беше избран за шеф на мисијата во Амбасадата на САД во Белград, а потоа во Србија и Црна Гора, по повторното воспоставување на дипломатските односи на 17 ноември 2000 година, а беше потврден за амбасадор на САД во Србија и Црна Гора на 15 ноември 2001 година. Се пензионираше во февруари 2004 година.
Монтгомери има диплома по психологија од Универзитетот Беркли и магистратура по меѓународен бизнис од Универзитетот Џорџ Вашингтон. Додека работеше во Стејт департментот, тој посетуваше едногодишна програма на Националниот воен колеџ во текот на академската 1986 -1987 година.
Вилијам Дејл е оженет со Лин Жермен, со која има три деца. Зборува бугарски, руски, српски и хрватски јазик. Монтгомери служел во Армијата на Соединетите Американски Држави од 1967 до 1970 година, вклучувајќи една година служба во Виетнамската војна. Својата кариера ја започнал како службеник во Надворешната служба на САД во 1974 година. Работел како извршен помошник на државниот секретар Лоренс Иглбергер, а потоа и како заменик-државен секретар Клифтон Р. Вортон Џуниор. Монтгомери бил заменик-шеф на мисијата во Софија од јуни 1988 до мај 1991 година.
Неговите други задачи вклучувале работа како економски и трговски службеник во Амбасадата во Белград, трговски службеник и политички советник во Амбасадата во Москва и заменик-шеф на мисијата во Дар ес Салам, како и задачи во Вашингтон. Тој бил амбасадор на САД во Бугарија од октомври 1993 до јануари 1996 година. Од 1996 до 1997 година, тој бил специјален советник на Стејт департментот за мировни операции во Босна и Херцеговина.
Во второто продолжение на извадокот од мемоарите на Вилијам Монтгомери „(Не)дипломатски живот“ (Undiplomatic life), објавени од белградската издавачка куќа CLIO, директорот и главен уредник Зоран Хамовиќ, поранешниот амбасадор пишува дека прашањето за помирување на Хрватите и Србите кои живееле во Хрватска со векови било една од најтешките задачи за него.
„На почетокот на војната, помеѓу 250 и 300 илјади Хрвати биле раселени во хотели и разни објекти во Хрватска и други земји. Кога хрватската армија се зајакнала, вратила една третина од територијата што ја држеле локалните Срби со помош на српските паравоени сили. Во таа фаза од војната, подеднакво голем број хрватски Срби избегале во Босна и Србија. За жал, поради пропагандата на државните медиуми и сопствените трауматски искуства, ниедна од групите не знае речиси ништо за страдањето на другата. Пред војната, Србите сочинувале 12 проценти од населението на Хрватска. По војната, тој процент паднал (и останува до ден-денес) на околу три проценти“.
Едно од предизборните ветувања на владејачкото мнозинство во Град Загреб треба наскоро да се исполни. Главниот град на Хрватска повеќе нема да има ниту една улица именувана по некој што бил усташки функционер или симпатизер на усташкото движење, пишува Вечерњи лист, во контекст на потсетувањата на оваа тема од поранешниот амбасадор.
Градскиот комитет за именување на населби, улици и плоштади на својата седница во среда донесе одлука да го потврди преименувањето на четирите спорни улици на следната седница на загрепското собрание, која ќе се одржи во октомври.
Во меѓувреме поранешниот американски амбасадор во Белград, Вилијам Монтгомери, стана интересен за медиумите кога рече дека студентските протести во Србија не биле иницирани од странци, туку се бореле одвнатре во земјата.
„Пред неколку месеци, високи владини претставници ме прашаа дали сегашните студентски протести во Србија биле иницирани од странски земји, дали биле поддржани од странски влади. Одговорот е апсолутно не. Нема странски ресурси и помош, тие биле иницирани во земјата“, рече Монтгомери во интервју за Недељник.
„Ако разговарате со нив (со студентите – н.з.), ќе речат дека се против корупцијата, но освен тоа немаат (политичка) платформа“, додаде Монтгомери.
„Разговарав со еден од студентските лидери и кога го прашав што да прават следно, тој рече дека ќе се ослободат од сите политички партии што се корумпирани, а потоа ќе ја проверат сопственоста на големите компании што се исто така корумпирани…“, рече Монтгомери.
Според него, „тие користат некаква тактика на ’Отпор’, но не прават ништо од работите што се потребни за соборување на владата“.
„Разговарав со еден од студентските претставници. Тие не ги поддржуваат, на пример, политичките лидери, немаат јасен план што сакаат да постигнат, немаат перспектива да добијат надворешна помош, како што беше случајот со владата што беше формирана по падот на Милошевиќ. Ова покажува дека ова е внатрешно прашање“, објасни Монтгомери.
