ПЕТАР АРСОВСКИ
Грција прифати дека во сега, новата, Северна Македонија, сѐ уште живее народ наречен Македонци кој го зборува македонскиот јазик и има македонски идентитет и наследство.
Грчкиот парламент, со 153 гласови од вкупно 300, го ратификуваше договорот со Македонија, со кој се завршува 27-годишниот спор околу името и идентитетот на нејзините граѓани во земјата. Со договорот, Македонија прифати да се преименува во Република Северна Македонија, а Грција прифати дека во сега, новата, Северна Македонија, сè уште живее народ наречен Македонци кој зборува македонски и има македонски идентитет и наследство. Тоа е, со неколку зборови, суштината на договорот што е постигнат и толку емотивно примен и ратификуван во двете земји.
Следуваше бараж на пофалби од меѓународната заедница – дипломати кои биле вклучени во поттикнување на двете земји да постигнат договор, лидерите на ЕУ, НАТО, скоро сите од западната цивилизација го поздравија храбриот чекор на двете држави – Зоран Заев и Алексис Ципрас во нивната определба преку дијалог да го завршат овој долгогодишен проблем, најавувајќи дека е сосема можно овие двајца лидери да бидат фаворити за Нобеловата награда за мир оваа година. Паралелно, со ратификацијата на договорот исто така се отстранува и грчкото вето за евро-атланската интеграција на Македонија, која сега се надева на брз напредок на овој пат, односно веќе во 2019 година да стане членка на НАТО и со ЕУ да започне преговори.
Прашање е што сега треба да се очекува во расплетот на овој, по многумина, монументален чин? Дали треба да се очекуваат нови протести или отпор во двете земји при имплементација на договорот? Што овој договор значи во поширока смисла, за целата регија? На крајот, од позицијата на Македонците, дали ова конечно успеа и дали вредеше и што понатаму?
Прво, од аспект на домашната политика на Македонија и Грција, не мислам дека треба да се очекуваат понатамошни шокови во спроведувањето на овој договор. Како и во Македонија, каде што опозицијата беше строго спротивставена на договорот, по ратификацијата, реториката беше соодветно почитувана, во нивната реторика и во фактот дека претходните протести беа прекинати, се намалија на неколку замрзнати демонстранти, па паралелно мислам дека во Грција опозицијата на овој договор ќе се намалува со текот на времето. Вчера демонстрантите беа преполовени. Без оглед на острата реторика на Мицотакис, која тврди дека ќе го попречува овој договор кога е на власт, најверојатно политичките партии во двете земји ќе ја прифатат реалноста и дека интересот за прифаќање и спроведување на договорот ќе се порасне.
Договорот ќе стане меѓународен документ, електоратот во двете земји ќе види дека не се случила катаклизма, Македонија ќе стане членка на НАТО и се подлабоко ќе оди во преговорите со ЕУ, како и во отворањето кај економијата, културна размена, како и зголемувањето на довербата меѓу Скопје и Атина, ќе се работи со брзина што изгледа како да се сака да се надомести пропуштеното во изминатите 27 години. Покрај тоа, Грција ќе има проблеми со своите нови мерки на штедење, а Скопје ќе биде под голем притисок да ги исполнат потребните реформи за ЕУ, така што никој нема да има ниту време, ниту желба да организира некакви опозициски протести. Напротив, мислам дека наскоро ова ќе стане тема која ќе биде целосно ад акта.
Второто прашање е што значи овој договор во поширока смисла за регионот? Овој потег е, секако, сериозен пресврт на регионот кон запад, нешто што не му се допаѓа на Русија. Затворање на Македонија на овој начин е индикација дека натамошната евроатлантска интеграција на регионот ќе се забрза и ќе се интензивира. Со решавање на ова прашање, притисокот за дијалог и прекин на спорот меѓу Белград и Приштина е посилен. Истото важи и за Босна, Кипар и конечно за Србија, која останува релативно единствени остров што не е јасно изјаснет за запад. Во оваа смисла, овој договор ќе има каталитички ефект врз регионот.
На крајот, прашање е за Македонија е колку ќе биде во можност да се реализира проектот за евро интеграцијата, која е поддржана, но во никој случај не завршува со ратификацијата на овој договор. Овој договор ги отстранува меѓународен пречки на тој пат, но останува многу домашна работа – реформата на јавната администрација, владеењето на правото, и голем број на специфични задачи од последниот извештај на ЕУ. Реформите мора да одат паралелно со спроведувањето на овој договор. Ова ќе има својата политичка цена за владата Заев, па прашање е дали тој и неговата СДСМ ќе задржат силна политичка волја за овој проект и во текот на 2019 година Во исто време променет е пејсажот и во ЕУ, бидејќи, најверојатно, по исходот од изборите и ЕУ ќе биде поскептична во парламент кога станува збор за проширување. Резултатот е тоа што Македонија е сега во трка да го фати веројатно последниот интеграциски високо-брзински воз, но на начин кој може да значиевентуален влез во последниот вагон.
Конечно, за многу Македонци, кога ќе почнуваат болните и неопходни реформи кои се дел од процесот на преговарање, се поставува прашањето – дали вредеше? Дали го губат својот идентитет, го „продаваат” своето име и наместо ловорики добиваат листа на нови задачи. Може да биде тешко да се одговори на ова прашање, сепак, што се однесува до идентитетот, не мислам дека постои опасност. Овде, договорот беше потпишан, станавме Северна Македонија, а сепак улиците сѐ уште се покриваат со снег што никој не ги чисти пред својата куќа, лебарките се насекаде, сите се уште се стискаат пред шалтерите и ја пцујат државата. Се чини дека ние барем идентитет, сепак, го спасивме.
