Околу 11 милиони луѓе беа убиени поради нацистичката геноцидна политика. Пет милиони од нив биле не-Евреи. Историчарите проценуваат дека во холокаустот биле убиени од 250.000 до 500.000 Роми и Синти.
Со векови наназад а нацистите само продолжиле преку логорите
СВАМИНАТАН НАТАНАРЏАН
„Зошто сакаа да не убијат? Зошто не убиваа?“, прашува осумдесет и тригодишната Хинта Георге, Ром кој го преживеа холокаустот.
Во Втората светска војна, на двегодишна возраст, бил одведен во логор во Придњестровје, територијата помеѓу реките Днестар и Буг, со која владеела Кралството Романија помеѓу 1941 и 1944 година.
„Не се сеќавам многу на самото патување, со оглед на тоа колку ми го уништи целиот живот“, изјави Џорџ за Би-Би-Си преку Изабела Тиберија, ќерката на неговиот внук.
Околу 11 милиони луѓе беа убиени поради нацистичката геноцидна политика. Пет милиони од нив биле не-Евреи.
Историчарите проценуваат дека во холокаустот биле убиени од 250.000 до 500.000 Роми и Синти.
Но, овие жртви остануваат во голема мера заборавени денес.
Нацистите верувале дека Германците се Аријци и, според тоа, „супериорна раса“. Некои народи беа непожелни според нацистичките стандарди поради тоа кои беа, нивното генетско или културно потекло или нивната медицинска состојба. Меѓу нив имало и Евреи, Роми, Полјаци и други Словени, како и лица со телесен и ментален хендикеп.
Меѓу другите жртви имало Јеховини сведоци, хомосексуалци, бунтовнички свештеници, комунисти, социјалисти, „асоцијалци“ (термин што го користеле нацистите за да опише група луѓе кои не се усогласувале со нивните општествени норми) и други политички непријатели.
ЛОГОРИ НА СМРТТА „Мајка ми ги загуби децата за време на патувањето во тие сточни вагони и мислам дека дел од неа засекогаш остана таму, дури и по многу години, кога сè е само спомен“, вели Георге. „Бевме свесни што се случува во кампот уште пред да пристигнеме. Многумина загинаа на пат. Имаше премногу луѓе во мали вагони, направени за превоз на стока“.
Централната канцеларија за „Борба против циганската чума“ е основана од нацистичкиот режим во јуни 1936 година. Канцеларијата во Минхен имала задача да ги „оцени наодите од расно-биолошкото истражување“ за Синтите и Ромите. Тие виле депортирани во концентрациони логори во 1938 година. Како и Евреите, тие биле лишени од граѓански права.
На децата Роми и Синти им беше забрането да посетуваат државни училишта, а на возрасните им било сè потешко да останат или да најдат вработување.
Ромите, патувачки народ за кој се верува дека првично потекнува од северозападна Индија, се составени од неколку племиња или народи.
Повеќето од Ромите кои се населиле во Германија припаѓале на народот Синти.
Тие се прогонувани со векови.а нацистички режим само го продолжи тој прогон, перципирајќи ги Ромите и како асоцијална и како инфериорна раса. „Никој не се грижеше за нас, но во исто време интензивно не мразеа“, се сеќава Георге.
РОМСКИ КАМП ВО АУШВИЦ Голема површина во комплексот логор Аушвиц-Биркенау беше одредена во 1943 година за сместување на депортираните Синти и Роми. Се проценува дека имало 23.000 затвореници. Многумина станаа жртви на медицински експерименти; други умреле од исцрпеност или биле убиени во гасни комори.
Кампот бил затворен во август 1944 година.
Многу затвореници беа убиени или префрлени во други логори.
На крајот беа убиени најмалку 21.000 мажи, жени и деца.
Кога Хинта Георге и преживеаните членови на неговото семејство се вратиле од логорот на смртта по страшни три години, откриле дека нивните домови во Романија биле уништени или дека некој друг се вселил во нив.
„Не дехуманизираа, а најлошото е што сè уште ни го ускратуваат правото на нашата историја, многу деца денес немаат поим што се случило, можат да ги слушнат само песните на старите баби кои ги паметат и плачат додека пеат. „Нашите песни го пренесуваат страдањето, неподносливите услови во кампот кои беа разорни.
Нечистотија, глад, студ, несоодветно домување, пренаселеност што доведува до бавни и болни здравствени проблеми“.
ВКОРЕНЕТИ ПРЕДРАСУДИ Барбара Ворнок, виш кустос на библиотеката на холокаустот во Винер во Лондон, вели дека постоечката социјална исклученост и легализираната дискриминација во германското општество им олесни на нацистите да ја прогонуваат ромската заедница.
Од почетокот ова започнало како своевидно продолжување на веќе постоечките предрасуди и ставови.
„Нацистите додадоа нешто на веќе постојното законодавство. Ромите беа доста маргинализирана група во Германија“, вели таа.
Д-р Ворнок укажува и на недостигот на официјални записи за Ромите во Втората светска војна. „Има многу сомнежи за бројките. Некои беа убиени во логори на смртта, многумина загинаа во масовни престрелки, особено на советските територии. Германската армија беше придружувана од Einsatzgruppen (паравоени одреди на смртта на нацистичка Германија) и локални соработници кои учествувале во масовните стрелања“.
Веднаш по војната, многу нацистички водачи беа заробени и судени пред воените судови и во Нирнбершкиот процес. Во тие случаи, ниту еден од нив не беше обвинет за убиство на Роми. Нацистите често тврдеа дека „Ромите што ги уапсиле биле криминалци“.
ОБНОВЕНИ СТРАВОВИ За Ѓорѓе дискриминацијата што тој и неговата заедница ја доживеаја во земјата како „странци“ не заврши со нацистичкиот режим. По падот на комунизмот, Ѓорѓе ја напушти Романија и отпатува за Германија. Но,, неколку месеци по неговото пристигнување, тој се најде фатен во бруталниот ксенофобичен напад познат и како немири Росток-Лихтенхаген што избувнаа во август 1992 година. Тоа беше најлошото насилство на десницата во Германија од Втората светска војна.
За време на немирите, екстремистите ги нападнаа мигрантите фрлајќи камења и молотови коктели врз станбена зграда во која се сместени луѓе кои бараат азил во Германија.
„Многу е тажно што потомците на луѓето кои предизвикаа толку многу страдања продолжуваат да го прават истото. Нашите деца заслужуваат подобро од омраза и гнев“, вели Хинта Ѓорѓе.
Потомците на заборавените жртви на холокаустот се заинтересираа за страдањата на нивните предци. Ќерката на внуката на Хинта, Изабела Тиберија, сè уште не била родена кога нејзиното семејство доживеало нови напади инспирирани од неонацистичката идеологија. На училиште дознала за Втората светска војна и холокаустот, но страдањата на Ромите биле изоставени од тие лекции, вели таа.
Дома во Романија, таа направи малку повеќе истражувања. Решена да бара правда, таа одлучила да ги проучува човековите права и меѓународното право.
„Тие раскажуваа приказни што нашата нова генерација не може да ги разбере“, изјави Тиберија за Би-Би-Си. „Открив дека моите баба и дедо, чичковци и многу други го имале истото искуство. Тие беа депортирани во логори на смртта само затоа што беа Роми. Новите генерации немаат пристап до тие информации, не се доволно застапени, а младите ретко се поврзуваат со сопственото минато и корени. Некои дури мислат дека да се биде Ром е погрешно“, вели таа.
Забела од Тиберијад работи за ромската младинска организација Dikh he na bsiter („Погледни и не заборавај“) која сака да го зачува сеќавањето и да укаже на страдањата на ромската заедница за време на Холокаустот.
Тиберијад сака ромската младина, исто како и другите, да дознае повеќе за Холокаустот, поради што таа „се надева дека другите ќе ја перцепираат нејзината заедница со многу поголема емпатија“.
Има и меѓународни иницијативи.
Извештајот на Обединетите нации од 2015 година повика на силна и опиплива посветеност во борбата против предрасудите и дискриминацијата кои продолжуваат да ги загрозуваат правата на Ромите.
Европскиот парламент го одобри и одбележувањето на Европскиот ден за сеќавање на Ромите жртви на холокаустот 2015 година, кој се слави на 2 август.
Ромите се споменуваат заедно со другите жртви за време на Меѓународниот ден на сеќавање на холокаустот.
„Не можеме многу да промениме преку ноќ. Потребно е време, решителност и многу труд. Ни треба прифаќање и толеранција“, вели Тиберијад.
„Мораме заедно да ја славиме нашата култура, историја и јазик. Треба да престанеме да зборуваме еден за друг и да разговараме еден со друг“.
Хинта Ѓеорѓе денес живее во Крајова, Романија. Тој има една желба за сопствената заедница: „Сакам сите деца Роми да одат на училиште, да учат и да постигнат се’ што никогаш не сме можеле“.
