По хаосот предизвикан од одлуката на новоназначениот премиер Лекорни да поднесе оставка кратко време по објавувањето на составот на неговиот кабинет, претседателот Макрон повторно му го довери мандатот, и со тоа уште еднаш ја демонстрираше својата неподготвеност за компромис
Дали има крај на агонијата во која се претвори водењето на француската држава? Има многумина, првенствено од крајната десница и крајната левица таму, кои би брзале да возвратат – добро, сè што е потребно е Емануел Макрон да поднесе оставка и со тоа да се отвори патот за предвремени претседателски избори, наместо да се чека редовниот датум на нивното одржување, напролет 2027 година. Покрај тоа, таквото мислење сега го делат и некои кои служеа под Макрон, како што е неговиот прв премиер Едуар Филип. Откако последниот назначен од Макрон во низата, Себастијан Лекорни, поднесе оставка од премиерската функција – помалку од четири недели по неговото назначување и едвај половина ден откако беше објавен составот на неговиот кабинет, а поради бурните реакции на одредени кадровски одлуки – Филип изјави дека претседателот треба да го стори истото веднаш откако ќе се усвои буџетот за следната година. Само, како да се протурка проклетиот буџет во мнозинско непријателски настроеното Национално собрание?
Макрон, секако, дури и не размислува за оставка; тоа е повеќе од очигледно. Таквиот потег би бил толку спротивен на сè што е познато за него (и неговиот карактер) што се поставува прашањето зошто актерите на француската политичка сцена – првенствено оние од радикално десничарскиот Национален собир и радикално левичарската Бунтовна Франција – се чини дека се поволни да инсистираат на ова од време на време. Се чини пофер – иако нема поента ниту во тоа – оставката на заклучокот на друг поранешен премиер на Макрон, Габриел Атал, кој по одлуката на Макрон да го задржи Лекорни во орбитата (до крајот на работната недела формално го назначи за премиер, што го прифати „од чувство на должност“) дека „веќе не ги разбира“ одлуките на претседателот. А Атал, патем, е лидер на партијата на Макрон.
Затоа, нема смисла да се повикува Макрон да поднесе оставка кога е јасно дека нема да ја поднесе. Но, исто така е тешко да се најде смисла во постапките на претседателот, бидејќи тој ја направи (крајно судбоносната) грешка со целосно непотребно, непромислено свикување предвремени парламентарни избори во летото 2024 година, чиј исход – без вистински победник, со три меѓусебно непомирливи блока на приближна моќ во Националното собрание – доведе до фактот дека управувањето со Франција стана невозможна мисија.
Како што вели поговорката, откако ќе се качите на погрешен воз, сите станици по неговата рута се погрешни; но дури и тоа е несоодветна споредба, бидејќи секоја следна станица нуди можност да се симнете од возот, а Макрон дури и не се обидува. Во неговиот случај, тоа е очигледно нешто полошо: одбивање на банда да се признае грешката и да се промени насоката на движење. Преведено на јазикот на практичната политика, ова би значело, на пример, дека – ако ова не се направи веднаш по изборите, како што беше наредбата – тогаш во некој подоцнежен момент позицијата премиер конечно им се нуди на оние кои освоиле најмногу гласови на изборите: коалицијата од четири члена на левицата. Сепак, Макрон никогаш не помислил да го стори тоа од минатото лето, бидејќи – во случајот на бунтовната Франција, не без причина – тој верува дека влада предводена од левицата (а партијата на Жан-Лук Меланшон е најсилна во тој блок) би ги откажала реформите на пензискиот систем, како и другите претходно усвоени реформски мерки: неговото претседателско наследство.
Макрон избира непопустливост наместо да се сретне со своите противници на половина пат; и тој не се колеба во своето верување дека секогаш е во право, додека сите други грешат. И ова е проследено со изјава од статија во „Брисел Политик“: „Оние кои го познаваат претседателот сакаат да го споредуваат со непоправлив коцкар, убеден дека само треба да ја добие следната игра за да го уништи казиното, без разлика колку пари изгубил пред тоа“.
Но, целата вина не може да се префрли само на Макрон, но несомнено тој е најодговорен за сегашниот хаос што го оневозможува да се направи нешто значајно за да се спречи претстојната криза со јавниот долг и да се избегне потенцијалниот потоп на националните финансии поради неможноста да се стави под контрола постојано растечкиот буџетски дефицит; и во претстојната иднина (сега сосема лесно замисливо) и за конечното доаѓање на екстремната десница на власт. Повисоките ешалони на политичката елита не можат да бидат ослободени од одговорност, чии членови – се истакнува од различни страни – не размислуваат за ништо друго освен за изборите за шеф на државата. „Реалноста е дека сите размислуваат само за претседателските избори“, наведува Жил Гресани, директор на списанието „Гран Континент“, во друга статија во Политико. „Во Франција, речиси секој политички актер од среден и повисок ранг (…) замислува што би направил ако се најде на позицијата претседател на републиката.“
Сепак, ниту Јупитеровата поза на Макрон, ниту таа галска самољубовност – лесно забележлива кај многу француски лидери од минатото и сегашноста – не би биле нужно таков проблем ако институционалната структура на Петтата Република не беше таква што првично го обесхрабрува консензуалниот пристап кон политиката и принципот на поделба на власта (тука не во институционална смисла, туку во партиска смисла), вообичаен во другите европски демократии.
Како што често се потсетува од сите страни овие денови, тој систем – дизајниран да ги избегне слабостите на Четвртата Република, период обележан со нестабилност и чести промени на владата – е оптимизиран да функционира непречено само во идеални услови, кога шефот на државата (со исклучително широки овластувања според европските стандарди) ужива апсолутно мнозинство во парламентот. Веќе во околностите кога позицијата претседател ја држи една политичка опција, а мнозинството во Националното собрание го држи друга – она што влезе во меѓународниот политички дискурс како кохабитација – работите се комплицираат од очигледни причини. Но, во изминатите година и пол, се покажа дека ситуацијата е уште полоша, во која фрагментираното Национално собрание не е контролирано од ниедна политичка сила, ниту пак некоја од нив покажува подготвеност да најде заеднички јазик со другите. А зошто не го покажуваат тоа? Па, затоа што не се навикнати на тоа; таквото однесување едноставно не е дел од француската политичка култура, така да се каже.
Додадете, тогаш, еден бескрајно тврдоглав и арогантен шеф на држава околу кого – бидејќи системот е така поставен – се врти политичкиот живот на земјата; партии кои немаат склоност, кога е потребно, заедно да бараат компромис во духот на парламентаризмот; политичка класа полна со амбициозни кандидати за највисоката државна функција; општата социо-политичка клима во Европа и светот, каде што губењето на довербата во демократските институции, вклучително и самата демократија како форма на владеење, е регистрирано речиси без исклучок насекаде; општо чувство на негодување кое, неизбежно проследено со нетолеранција, полека ги поплавува дури и вчерашните оази на (релативна) демократска нормалност… И што добивате?
Во францускиот случај, Националниот фронт како единствена најсилна партија подолго време; и Марин Ле Пен или – во случај нејзината петгодишна забрана за кандидирање за јавни функции да биде потврдена следната година – нејзиниот наследник на чело на партијата, Жордан Бардела, во блиска иднина како премиер и/или претседател. Доколку и Франција го следи европскиот тренд (кој веќе е виден во скандинавските земји и Холандија, на пример; Велика Британија би можела да го следи овој пат за неколку години, по следните избори) на воспоставување соработка меѓу умерената и екстремната десница – како залуден маневар со кој првата се обидува да ја контролира/неутрализира/смири втората – прашањето кога ќе се случи ова повеќе нема да се поставува со „ако“, туку со „кога“.
Дали нешто од ова нужно му паднало на памет на премиерот кога го составувал својот втор кабинет? Не би се кажало. Составот на новата влада не е значително различен од оној што предизвика бура што резултираше со оставка на Лекорни седум дена претходно – со два интересни исклучоци. Овој пат, во неа не беше вклучен Бруно ле Мер, поранешниот министер за финансии на Макрон, омразен од сите страни (објаснувањето за таа омраза е, се разбира, во начинот на кој управуваше со државните финансии, што сега се остварува), кого Лекорни го зеде за министер за одбрана во прв момент. Но, немаше место за Бруно Ретахо, лидерот на некогаш моќните републиканци, а сега поранешен министер за внатрешни работи, кој претходно се налути на Лекорни поради вклучувањето на Ле Мер во владата и го принуди да се повлече, од кого потоа ќе се откаже на инсистирање на Макрон…
Трогателно? Замислете како е за Французите.
Во секој случај, наместо ветениот кабинет на „обнова и разновидност“ – и покрај барањата од потенцијално поконструктивниот дел од опозицијата (што значи повеќе или помалку сите освен Националното собрание и Бунтовна Франција) изборот на министри да одразува корекција на курсот, така што дури можеме да зборуваме за можна поддршка за предлогот за буџет на владата за следната година – Лекорни нуди повеќе или помалку истото по втор пат, со очекување дека ќе оди поинаку. Или можеби не: тој веднаш јасно стави до знаење дека ако работите не одат како што се надева, може брзо повторно да поднесе оставка.
Барем не се сопна во првите денови од неговиот (технички втор) мандат. Веќе во првата недела, и на истиот ден, Лекур преживеа две гласања за доверба: првото иницирано од Бунтовна Франција (истегнато), второто од Националното собрание (мазно). И ги преживеа затоа што претходно вети дека спроведувањето на пензиските реформи ќе биде одложено за периодот по претседателските избори, па социјалистите не им се придружија на оние што гласаа за соборување на премиерот и неговиот новоформиран кабинет.
Следната пречка што новата влада треба да ја надмине сега е усвојувањето на буџетот за 2026 година. Ќе видиме како ќе оди тоа.
(radar.rs)
